Ο «σύντροφος» και «σύμμαχος» των αγροτών, το κιρκινέζι, που τσιμπολογάει ενώ εκείνοι οργώνουν ή θερίζουν τα χωράφια τους, αναμένεται και φέτος στη χώρα μας στα μέσα Μαρτίου με ιδιαίτερη αγωνία από τους ειδήμονες. «Το 75% του πληθυσμού του προστατευόμενου αυτού πτηνού ζει στη Θεσσαλία, όπου σημειώθηκαν οι καταστροφικές πλημμύρες», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Νίκος Τσιόπελας, ορνιθολόγος και συνεργάτης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, υπεύθυνος για το πρόγραμμα Life Falkon για το κιρκινέζι. Μεγάλος αριθμός των πτηνών ζει στα πέριξ της λίμνης Κάρλας, της οποίας η έκταση έχει τουλάχιστον διπλασιαστεί από τον Σεπτέμβριο και τούδε. «Τα κιρκινέζια, ως επί το πλείστον, φώλιαζαν σε παλιά σπίτια, καθώς τους αρέσει να ζουν κοντά στον άνθρωπο, αλλά βρίσκονταν συνεχώς γύρω από τη λίμνη για να εξασφαλίσουν την τροφή τους».
Διευκρινίζεται ότι τα εν λόγω πτηνά έχουν ιδιαίτερη προτίμηση στα σιτηρά και τα ψυχανθή. Η πρόσφατη οικολογική καταστροφή είναι πρωτόγνωρη, «συνεπώς δεν έχουμε πρότερη εμπειρία για το πώς θα συμπεριφερθεί το πτηνό στις νέες συνθήκες, μπορούμε ωστόσο να κάνουμε κάποιες υποθέσεις». Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις έχουν μειωθεί, καθώς πολλές καλύπτονται ακόμα από νερό, «ενώ σε άλλες περιπτώσεις, όπου το νερό έχει αποστραγγιστεί, οι αγρότες δεν θα θελήσουν φέτος να καλλιεργήσουν». Αυτό σημαίνει αυτόματα ότι τα κιρκινέζια, που παραμένουν στην Ελλάδα από τον Μάρτιο έως τον Αύγουστο και αναπαράγονται εδώ, θα δυσκολευτούν να βρουν τροφή για τα ίδια και τους νεοσσούς τους. «Ή θα βρουν, αλλά δεν θα είναι της ίδιας ποιότητας».
Καθώς τα παλιά σπίτια με τα κεραμίδια σταδιακά μειώνονται στον Θεσσαλικό Κάμπο αλλά και σε όλη τη χώρα, οι επιστήμονες τοποθετούν τεχνητές φωλιές έπειτα από σχετική μελέτη. Υπολογίζεται, μάλιστα, ότι στη Θεσσαλία έχουν τοποθετηθεί πάνω από 1.000 φωλιές. Σύμφωνα και με την Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, που επίσης δραστηριοποιείται στην προστασία του κιρκινεζιού, μεγάλος αριθμός των εν λόγω φωλιών έχει υποστεί ζημιές από τις πλημμύρες. Παράλληλα, εκφράζονται ανησυχίες ότι και πολλά παλιά σπίτια της περιοχής καταστράφηκαν τον περασμένο Σεπτέμβριο, οπότε δεν θα μπορέσουν να φωλιάσουν τα κιρκινέζια, η παρουσία των οποίων αποτελεί διαχρονικά βιοδείκτη για την ισορροπία του οικοσυστήματος.
Το μικρό μεταναστευτικό γεράκι αναμένεται με ιδιαίτερη αγωνία από τους ειδήμονες καθώς ζει κυρίως στη Θεσσαλία, όπου σημειώθηκαν οι καταστροφικές πλημμύρες.
Το αισιόδοξο σενάριο
«Υπάρχουν, βέβαια, και σενάρια πιο αισιόδοξα», τονίζει ο κ. Τσιόπελας. «Tο πολύ νερό, η αυξημένη υγρασία και ο πολύ ήπιος έως τώρα χειμώνας ενδέχεται να αυξήσουν τον αριθμό των εντόμων, που εξίσου αποτελούν τροφή για το προστατευόμενο είδος». Μικρότεροι πληθυσμοί συναντώνται και σε άλλα μέρη της Ελλάδας – Θράκη (Κομοτηνή και Σουφλί), κεντρική και δυτική Μακεδονία, Στερεά Ελλάδα (Λαμία, Μεσολόγγι κ.α.), Λήμνο κ.α. «Υπάρχουν και ανθρωπογενείς παράγοντες που αφήνουν “άστεγα” τα κομψά γεράκια», αναφέρει ο ίδιος. «Στα Ιωάννινα το δικαστικό μέγαρο, ένα ψηλό και παλιό κτίριο, παρείχε στέγη στα πτηνά μέχρι την ανακατασκευή του το 2019, κατά την οποία “σφραγίστηκε” η στέγη», αναφέρει ενδεικτικά. Η Ορνιθολογική, με υποστήριξη και της Ε.Ε., έχει αναλάβει πρωτοβουλίες για να γίνει κατασκευαστική παρέμβαση στο νέο κτίριο, ωστόσο ακόμα το θέμα βρίσκεται σε εκκρεμότητα. «Οι αγρότες έχουν επίγνωση ότι το κιρκινέζι είναι σύμμαχός τους, γιατί τρώει τα επιβλαβή έντομα, όμως συχνά εν αγνοία τους τα διώχνουν μακριά», επισημαίνει ο ίδιος, «κάνoντας αλλαγή καλλιέργειας ή χρήσης γης». Ετσι, τα ζευγάρια των πτηνών, που θέλουν να ταΐσουν τους νεοσσούς τους, βρίσκουν τροφή στα κομμένα σιτηρά, πάνω από τα οποία πραγματοποιούν έως και 160 «πηγαινέλα» για ένα μήνα. «Αν όμως καλλιεργηθεί καλαμπόκι, που φτάνει τα τρία μέτρα και δεν θερίζεται τον Ιούνιο, έχουμε πρόβλημα».
Στα είκοσι χρόνια που «τρέχουν» προγράμματα για την προστασία του είδους, έχει υπάρξει μεγάλη πρόοδος ως προς την ευαισθητοποίηση των αγροτών και των μαθητών στις παραπάνω περιοχές. «Μετά την Ελλάδα, όπου όλοι ευχόμαστε η παραμονή τους να είναι ομαλή, θα συνεχίσουν για την υποσαχάρια Αφρική, από το Σουδάν έως το Τσαντ και τον Νίγηρα».
