Η συζήτηση στη Βουλή του νομοσχεδίου που προβλέπει την επιστολική ψήφο στις ευρωεκλογές και στα δημοψηφίσματα φέρνει στο επίκεντρο του δημοσίου διαλόγου μια μέθοδο ψηφοφορίας εναλλακτική προς τη φυσική παρουσία στα εκλογικά τμήματα. Η κυβέρνηση, χρησιμοποιώντας την έλλειψη συνταγματικής επιταγής για αυξημένη πλειοψηφία στις δύο αυτές περιπτώσεις προσφυγής στη λαϊκή ετυμηγορία, αντίθετα με ό,τι ισχύει για τις εθνικές εκλογές, ανακοίνωσε την επιστολική ψήφο εντελώς αιφνιδιαστικά, χωρίς καμία προηγούμενη ενημέρωση και συζήτηση με τα πολιτικά κόμματα της αντιπολίτευσης.
Η έλλειψη συναινετικής διάθεσης σε ένα τόσο σοβαρό θεσμικό θέμα, όπως είναι ο τρόπος διεξαγωγής των εκλογικών αναμετρήσεων, είναι οπωσδήποτε ένα ακόμα πολύ αρνητικό δείγμα για τη θεσμική κουλτούρα της Νέας Δημοκρατίας. Ως ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής το επισημάναμε και το στηλιτεύσαμε, αποδίδοντας ωστόσο για την επί της αρχής θετική στάση μας μεγαλύτερη βαρύτητα στην πάγια θέση αρχών μας υπέρ της άρσης των εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι εκλογείς για την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος.
Η λογική της άρσης εμποδίων είναι η λογική του ίδιου του Συντάγματος στο ζήτημα αυτό. Υπενθυμίζεται ότι με τη συναινετική συνταγματική αναθεώρηση του 2001, το άρθρο 51 παράγραφος 4 διαμορφώθηκε ως εξής: «Oι βουλευτικές εκλογές διενεργούνται ταυτόχρονα σε ολόκληρη την Επικράτεια. Νόμος που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια. Ως προς τους εκλογείς αυτούς η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο, εφόσον η καταμέτρηση και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων διενεργείται όποτε αυτό γίνεται και σε ολόκληρη την Επικράτεια».
Με άλλα λόγια, η επιστολική ψήφος προβλέφθηκε για πρώτη φορά στο Σύνταγμα με την αναθεώρηση του 2001, ως μια δυνητική κάμψη, μεταξύ άλλων, της αρχής της ταυτόχρονης διεξαγωγής των εκλογών, που δικαιολογείται για τους εκτός επικρατείας εκλογείς λόγω της απόστασής τους από τον τόπο που ψηφίζουν και δύναται να θεσμοθετηθεί με τη μέγιστη συνταγματικά προβλεπόμενη πλειοψηφία των διακοσίων βουλευτών.
Σημαίνει άραγε αυτό ότι η επιστολική ψήφος δεν δύναται να προβλεφθεί για άλλες κατηγορίες εκλογέων, πλην των εκτός επικρατείας; Είναι, με άλλα λόγια, ένα μέσο διευκόλυνσης της ψήφου που κατά το Σύνταγμα επιτρέπεται μόνο σε αυτή και σε καμία άλλη περίπτωση; Η γνώμη μας είναι αρνητική, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το Σύνταγμα αναγνωρίζει για τις εθνικές εκλογές την επιστολική ψήφο ως εναλλακτική μέθοδο ψηφοφορίας, ελεύθερη στην επιλογή του κάθε ψηφοφόρου. Το Σύνταγμα έθεσε την επιστολική ψήφο στο οπλοστάσιο του νομοθέτη για την περίπτωση των εκτός επικρατείας Ελλήνων σε αναγνώριση της άρσης ενός αντικειμενικού εμποδίου, αυτού της απόστασης. Κατά την ίδια λογική, το Σύνταγμα δύναται να επιτρέψει αυτή τη νομοθετική δυνατότητα και σε άλλες περιπτώσεις άρσης εμποδίων που καθιστούν την ψηφοφορία στο εκλογικό τμήμα δύσκολη ή και αδύνατη. Ενα όμως είναι βέβαιο: ότι η καθιέρωση της επιστολικής ψήφου πρέπει να υπακούει σε αυτήν ακριβώς τη λογική της άρσης αντικειμενικών εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι εκλογείς.
Το άρθρο 6 του κατατεθέντος στη Βουλή νομοσχεδίου προβλέπει πως στις διατάξεις του «υπάγονται οι εκλογείς οι οποίοι επιλέγουν την επιστολική ψήφο ως μέσο άσκησης του εκλογικού τους δικαιώματος». Το κρίσιμο ρήμα είναι ασφαλώς το «επιλέγω». Μια λογική επιλογής της επιστολικής ψήφου εναλλακτικά προς τη φυσική παρουσία στο εκλογικό τμήμα είναι ωστόσο ξένη προς τη συνταγματική λογική της άρσης των εμποδίων. Εξάλλου, ακόμα και αν η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι η απροϋπόθετη επιστολική ψήφος είναι κοινός τόπος στην Ευρώπη, τα ίδια τα στοιχεία που παραθέτει στην ανάλυση συνεπειών ρύθμισης του νομοσχεδίου τη διαψεύδουν: από τις είκοσι δύο χώρες που αναφέρονται εκεί, μόλις οι επτά έχουν καθιερώσει την επιστολική ψήφο χωρίς προϋποθέσεις.
Τι προτείνουμε ως ΠΑΣΟΚ με την τροπολογία που καταθέσαμε; Η δυνατότητα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος με επιστολική ψήφο να χορηγείται ως διευκόλυνση στους εκτός επικρατείας εκλογείς, καθώς και σε όσους εντός επικρατείας εκλογείς κωλύονται να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα με φυσική παρουσία για λόγους αναπηρίας, υγείας, ηλικίας, σπουδών, εργασίας σε τόπο διαφορετικό από εκείνον όπου ψηφίζουν, καθώς και σε όσους εργάζονται την ημέρα των εκλογών. Μια τέτοια ρύθμιση είναι όχι μόνο σύμφωνη με τη λογική του Συντάγματος για άρση εμποδίων μέσω της επιστολικής ψήφου, αλλά μπορεί να εφαρμοστεί και με μεγάλη ευκολία μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής του υπουργείου Εσωτερικών και με τη συνδρομή της Διεύθυνσης Εκλογών του υπουργείου.
* Ο κ. Παναγιώτης Δουδωνής είναι βουλευτής Επικρατείας ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής, δρ Συνταγματικού Δικαίου Πανεπιστημίου Οξφόρδης.
