«Νόσησα τον Μάρτιο του 2022. Ημουν 45 χρονών. Εμαθα τα αποτελέσματα της βιοψίας ενώ ήμουν σε εφημερία. Με έπιασαν τα κλάματα πάνω στη δουλειά». Η Ανθή Δρίτσα, γενική γιατρός – επιμελήτρια στα επείγοντα στο Γενικό Νοσοκομείο Νίκαιας, έχει ακόμα πολύ νωπές αναμνήσεις από την εμπειρία της με τον καρκίνο του μαστού. Και όπως τονίζει, το πρώτο σοκ δεν θα το ξεχάσει ποτέ.
Ο επιθετικός καρκίνος και στους δύο μαστούς ήταν κάτι που δεν περίμενε καθόλου, και ας είχε «βαρύ» ιστορικό στην οικογένεια – τη μητέρα, τη γιαγιά και τη θεία της, όλες με καρκίνο του μαστού. «Είχα κάνει γονιδιακές εξετάσεις κληρονομικότητας σε εξειδικευμένο κέντρο στην Αμερική. Είχαν βγει αρνητικές ενώ όλες οι γυναίκες της οικογένειας είχαν νοσήσει γύρω στα 60. Είχα επαναπαυτεί», εξηγεί. Μέχρι να αποκλειστεί το ενδεχόμενο των μεταστάσεων, βίωσε πολύ μεγάλο άγχος. Μετά την ολική μαστεκτομή, ακολούθησαν δύσκολα σχήματα χημειοθεραπείας, ορμονοθεραπεία και ανοσοθεραπεία για έξι μήνες.
Είχα κάνει γονιδιακές εξετάσεις κληρονομικότητας σε εξειδικευμένο κέντρο στην Αμερική. Είχαν βγει αρνητικές ενώ και όλες οι γυναίκες της οικογένειας είχαν νοσήσει γύρω στα 60. Είχα επαναπαυτεί.
Κάπου εκεί και ενώ, όπως περιγράφει, βρισκόταν «μέσα στο σύστημα του καρκίνου» έμαθε για τα προγράμματα της ΜΚΟ «Eyes of Light» για άτομα με εμπειρία της νόσου, που τη βοήθησαν, όπως λέει, να ξαναβρεί τον βηματισμό της.
Η λυτρωτική πλευρά της τέχνης
Η αντιμετώπιση απαιτητικών ασθενειών, όπως ο καρκίνος, μέσα από θεραπευτικά προγράμματα τέχνης είναι ένα σχετικά νέο πεδίο στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη Δήμητρα Ερμείδου, ιδρύτρια της ΜΚΟ. Πρόκειται για ένα διεθνώς αναπτυσσόμενο πεδίο το οποίο υποστηρίζεται από σημαντικές έρευνες, ενώ τα οφέλη της ενασχόλησης με την τέχνη για ανθρώπους που αντιμετωπίζουν δύσκολες νόσους, είναι αναγνωρισμένα από τον ΠΟΥ.
Στην «Eyes of Light», το βασικό θεραπευτικό εργαλείο είναι η φωτογραφία. «Είναι ένα μέσο εύκολα προσβάσιμο και βοηθά τους ανθρώπους να εκτονώσουν σκέψεις και συναισθήματα», εξηγεί η κ. Ερμείδου.
«Θέλουμε οι ωφελούμενοι των προγραμμάτων να παραμένουν εξωστρεφείς. Η κοινωνικοποίηση και η αλληλοϋποστήριξη είναι πολύ σημαντικά στοιχεία για την ψυχολογία τους».
Στόχος της οργάνωσης είναι να συμβάλει σε μια πιο ανθρώπινη και ολιστική αντιμετώπιση του καρκίνου. Η ΜΚΟ διοργανώνει επίσης ξεναγήσεις σε εκθέσεις και μουσεία. «Θέλουμε οι ωφελούμενοι των προγραμμάτων να παραμένουν εξωστρεφείς. Η κοινωνικοποίηση και η αλληλοϋποστήριξη είναι πολύ σημαντικά στοιχεία για την ψυχολογία τους», σημειώνει η κ. Ερμείδου.
Η δημιουργία δύο βιβλίων κόμικς με θέμα την καθημερινότητα των γυναικών που ήρθαν αντιμέτωπες με τον καρκίνο ήταν μία από τις δράσεις της οργάνωσης και έδωσε μεγάλη χαρά στις συμμετέχουσες.
Η κ. Δρίτσα ήταν μία από τα 25 γυναίκες σε όλη την Ελλάδα, που επέλεξε η οργάνωση για να «πρωταγωνιστήσουν» στο πρώτο κόμικ. «Θέλαμε να έχουμε πολλά διαφορετικά προφίλ: μικρές γυναίκες, μεγαλύτερες, ελεύθερες, παντρεμένες, από την Αθήνα, από την περιφέρεια» περιγράφει η κ. Ερμείδου.
«Ημουν χαρούμενη γιατί μόλις είχα τελειώσει τις χημειοθεραπείες. Δεν με ένοιαζαν ούτε τα κιλά που είχα πάρει λόγω της χρήσης κορτιζόνης, ούτε η απώλεια των μαλλιών. Είχα ανάγκη να εξωτερικεύσω την εμπειρία μου», λέει με τη σειρά της η κ. Δρίτσα.
Οι γυναίκες αφηγούνταν την ιστορία τους, παρουσία μιας κοινωνικής λειτουργού από τον Σύλλογο Καρκινοπαθών ΚΕΦΙ, ενώ την ίδια στιγμή η σκιτσογράφος Γεωργία Ζάχαρη κρατούσε σημειώσεις και σχεδίαζε τα καρέ των ιστοριών.
«Επικεντρώθηκα στα ανάμεικτα βιώματα που μου προκαλούσε η διπλή μου ιδιότητα – ασθενής και γιατρός την ίδια στιγμή. Μίλησα όμως και για άλλες στιγμές της καθημερινότητάς μου. Οπως την ημέρα που κάλεσα τους δύο κολλητούς μου φίλους σπίτι για να ξυρίσω τα μακριά κόκκινα, σγουρά μαλλιά μου πριν πέσουν από τις χημειοθεραπείες. Το περιέγραψα στη σκιτσογράφο σαν μια στιγμή απελευθέρωσης. Εχανα τα μαλλιά μου, αλλά ήμουν μαζί με τους φίλους μου και γελούσαμε», περιγράφει η κ. Δρίτσα.
Τελικά, όταν η κ. Δρίτσα είδε το κόμικ ολοκληρωμένο –τυπώθηκαν 100 αντίτυπα και στη συνέχεια δημοσιεύτηκε και διαδικτυακά– η ίδια ένιωσε πως είχε πετύχει τον στόχο της. «Το να μοιραστώ την εμπειρία μου και κάποιος να νιώσει θετικά από όλο αυτό, ήταν κάτι που μου έδωσε ευχαρίστηση», μας λέει.
Η μάχη ενάντια στο στίγμα και στον φόβο
Τα ταμπού, ο φόβος και το στίγμα γύρω από τον καρκίνο, είναι ισχυρά ακόμα και το 2024 όπου η πρόοδος γύρω από τη νόσο είναι εντυπωσιακή, ενώ η επιστημονική κοινότητα έχει φτάσει στο σημείο να συζητάει για τα εμβόλια κατά του καρκίνου.
Υπάρχουν ακόμα γιατροί που φοβούνται να ψελλίσουν τη λέξη. Βλέπω πώς αντιδρούν κάποιοι συνάδελφοί μου ακόμα και έναν χρόνο μετά την επιστροφή μου στη δουλειά. Με κοιτάζουν με σοκ.
«Ο καρκίνος δεν φεύγει απειλώντας τον με σφεντόνες»
Για τον φόβο της κοινωνίας απέναντι στην ασθένεια αλλά και για το στίγμα, μας μίλησε και ο Βαγγέλης Ευαγγελίου, φωτογράφος και ποιητής, ο οποίος νόσησε και ο ίδιος από καρκίνο πριν από τρία χρόνια. Στις 4 Φεβρουαρίου, Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Καρκίνου, ο κ. Ευαγγελίου θα είναι εισηγητής στην επόμενη μεγάλη δράση της «Eyes of Light, έναν φωτομαραθώνιο ανοιχτό στο κοινό.
Ο ίδιος ανακαλεί μια ημέρα πριν από δύο χρόνια, όταν επέστρεφε σπίτι του ύστερα από χημειοθεραπεία. Είχε ήδη χάσει όλα του τα μαλλιά. «Ενας γείτονας με είδε και χαμογελώντας με ρώτησε γιατί ξύρισα τα μαλλιά μου αφού με ήξερε 15 χρόνια με πολύ μακριά. “Ο καρκίνος είναι η αιτία”, του είπα και με το που άκουσε τη λέξη, άνοιξε την εξώπορτα αστραπιαία και χάθηκε μέσα σαν να φοβόταν ότι θα τον κολλήσω».
Κάνοντας μια αναδρομή στη δική του εμπειρία αλλά και στην ευεργετική επίδραση της τέχνης στη μάχη με τη νόσο, σημειώνει τα εξής: «Με το που σηκώθηκα όρθιος από τις χημειοθεραπείες κατάλαβα πως ο καρκίνος δεν φεύγει απειλώντας τον με σφεντόνες. Θέλει η ψυχολογία σου να βρίσκεται “ψηλά” και αυτό το πετυχαίνεις όταν παραμένεις δημιουργικός. Δημιούργησα ενδιαφέρουσες συνθήκες μέσω της τέχνης, οι οποίες μου επέτρεψαν να βλέπω κανονικές τις ημέρες εκείνες, παρέα με τον καρκίνο, για να είμαι λειτουργικός και να αντέχω τη νέα καθημερινότητα που απλωνόταν μπροστά μου».
Στον φωτομαραθώνιο που θα γίνει στις 4 Φεβρουαρίου μπορεί να δηλώσει συμμετοχή όποιος επιθυμεί, από οπουδήποτε στην Ελλάδα. Στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, το κοινό θα φωτογραφίσει μαζί στους δρόμους, μέσα από επτά ομάδες που θα συντονίσουν εθελοντικά έξι φωτογράφοι: ο Ανδρέας Κατσικούδης, ο Θοδωρής Νικολάου, ο Βαγγέλης Ευαγγελίου, ο Αγγελος Μπαράϊ, η Μάρω Κουρή και ο Βασίλης Καρκατσέλης.
*Το πρώτο κόμικ χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα «Σημεία Στήριξης», μία σύμπραξη ελληνικών ιδρυμάτων με διαχειριστή το Ιδρυμα Μποδοσάκη και το δεύτερο από το υπουργείο Πολιτισμού.
