Καταγραφή των ευάλωτων θέσεων εργασίας και επένδυση στην εκπαίδευση είναι οι δύο προτάσεις του Ντέιβιντ Ιβαν Χάρις, ο οποίος διδάσκει Δεοντολογία της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) για Ηγέτες στο αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, στην ερώτηση τι θα συμβούλευε την ελληνική κυβέρνηση να κάνει για να μη γίνει η χώρα παρίας στον τομέα. Ο Χάρις έχει αφιερωθεί στην υπεύθυνη χρήση του πανίσχυρου αυτού εργαλείου, της ΑΙ, την οποία παρομοιάζει με πυρηνική τεχνολογία: πολύτιμη αλλά και εξόχως επικίνδυνη. Εργάστηκε στη ΜΕΤΑ, αρθρογραφεί στη βρετανική εφημερίδα «Γκάρντιαν» και παρακολουθεί τις ευρωπαϊκές προσπάθειες για τη θέσπιση νομοθεσίας στον τομέα με μια μικρή αγωνία. Η συζήτησή μας ξεκινάει από τις ανησυχίες για το ταξικό χάσμα που θα μπορούσε να προκαλέσει η διάδοση της ΑΙ.
– Πιστεύετε ότι οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες θα οξυνθούν λόγω της τεχνητής νοημοσύνης;
– Δεν ξέρουμε ακόμη την απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Κι αυτό γιατί ακόμη δεν γνωρίζουμε αν η ΑΙ θα υπηρετήσει το δημόσιο συμφέρον ή αν θα ελέγχεται μόνο από λιγοστές επιχειρήσεις. Η εξέλιξη εξαρτάται από το κατά πόσον θα υπάρξουν δημόσιες επενδύσεις στην ανάπτυξή της προκειμένου να καταστεί προσβάσιμη στον λαό και άρα ασφαλής. Αν, αντίθετα, όλες οι επενδύσεις προέλθουν από τον ιδιωτικό τομέα υπονομεύεται αυτή η αποστολή. Το πρόβλημα δηλαδή δεν είναι μόνο ο έλεγχος και η ρύθμιση του τοπίου της ΑΙ αλλά και η διοχέτευση δημόσιων πόρων, γιατί είναι μια πολύ ακριβή υπόθεση. Για να μπορέσουν λοιπόν τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα να την αναπτύξουν προς το κοινό όφελος θα χρειαστούν μεγάλες επενδύσεις είτε από την Ε.Ε. είτε από τις εθνικές κυβερνήσεις. Συνεπώς δύο είναι οι παράγοντες που διασφαλίζουν ότι η ΑΙ δεν θα ενισχύσει τις ανισότητες: ο έλεγχος και οι δημόσιες επενδύσεις.
– Πιστεύετε ότι για μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα, η ΑΙ είναι ευκαιρία ή κατάρα;
– Το βασικό ζήτημα που θα μας απασχολήσει είναι κατά πόσον η ΑΙ θα αλλάξει ολόκληρη την αγορά εργασίας. Αρχικά θεωρούσαμε ότι οι πρώτες δουλειές που θα πληγούν είναι θέσεις εργασίας όπως φορτηγατζήδες ή άλλοι χειρώνακτες που θα αντικατασταθούν από ρομπότ. Βλέπουμε όμως τελικά ότι τα τρέχοντα συστήματα ΑΙ επηρεάζουν κυρίως θέσεις εργασίας όπως η δική σας και η δική μου, καθηγητές, δημοσιογράφους, συγγραφείς. Δεν το περιμέναμε ότι τα συστήματα αυτά θα γίνουν εξαιρετικοί γραφιάδες προτού γίνουν εξαιρετικοί φορτηγατζήδες!
– Αν ήσασταν σύμβουλος σε θέματα ΑΙ της ελληνικής κυβέρνησης τι θα προτείνατε;
– Θα έλεγα ότι οι χώρες που αρχίζουν ήδη να σκέφτονται το μέλλον και να το σχεδιάζουν με γνώμονα τις ανακατατάξεις στην αγορά εργασίας, θα έχουν την ευκαιρία να ευεργετηθούν από την ΑΙ. Αρα η πρώτη μου προτεραιότητα για την Ελλάδα θα ήταν η καταγραφή των θέσεων εργασίας, που είναι οι πλέον ευάλωτες από την εισαγωγή της ΑΙ και η παροχή βοήθειας προς τους ανθρώπους αυτούς για να οργανωθεί η μετάβασή τους σε άλλες θέσεις εργασίας. Το δεύτερο θα ήταν η επένδυση στην εκπαίδευση.
Εχω ακούσει ότι η Σίλικον Βάλεϊ προσλαμβάνει ανθρώπους στην Ελλάδα σε θέσεις μηχανικών στο πλαίσιο των εξωτερικών αναθέσεων. Η Ελλάδα είναι μια ελκυστική χώρα για τις τεχνολογικές εταιρείες να ανοίξουν γραφεία. Αν υπάρξει η κατάλληλη υποδομή στο εκπαιδευτικό σύστημα, η χώρα σας θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τις οικονομικές ευκαιρίες που διανοίγονται. Αν όμως αυτά που περιγράφω δεν γίνουν εγκαίρως, η πορεία θα μπορούσε κάλλιστα να είναι αντίστροφη: οι θέσεις εργασίας που απαιτούνται να μεταναστεύσουν σε άλλες χώρες και η Ελλάδα να βρεθεί απροετοίμαστη σε αυτήν την πρόκληση της επανεκπαίδευσης που δημιουργεί η πρόοδος στην ΑΙ.
– Εχετε γράψει ότι η νομοθεσία που συζητείται στην Ε.Ε. είναι η σοβαρότερη προσπάθεια ρύθμισης του τοπίου παγκοσμίως. Υπάρχει κάτι που σας ανησυχεί;
– Η βασικότερη ανησυχία μου είναι η προοπτική να τορπιλίσουν την απόπειρα αυτή οι μεγάλοι τεχνολογικοί κολοσσοί της Ε.Ε. Πράγματι δύο εταιρείες, μια γαλλική, η Μistral AI και μια γερμανική, η Αleph Αlpha, κάνουν λόμπινγκ για να μπλοκάρουν τη σχετική νομοθεσία, περιορίζοντας στην ουσία την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας στα είδη ΑΙ που υπήρχαν προ ChatGpt. Θέλουν δηλαδή να καταστήσουν τις ρυθμίσεις απαρχαιωμένες προτού καν υλοποιηθούν. Αν το πετύχουν η νομοθεσία της Ε.Ε. θα είναι παρωχημένη και καταγέλαστη. Θα επιτρέψει πολλές ακόμη καταχρήσεις της ΑΙ στο μέλλον.
Οι χώρες που σκέφτονται το μέλλον και το σχεδιάζουν με γνώμονα τις ανακατατάξεις στην αγορά εργασίας θα ευεργετηθούν από την ΑΙ.
– Η υπονόμευση της δημοκρατίας είναι μέσα στις αγωνίες σας;
– Αυτό συμβαίνει ήδη, χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Οι μεγάλες εταιρείες social media καθορίζουν τι είναι αυτό που βλέπουμε στις πλατφόρμες τους, όπως π.χ. ακραίες πολιτικές απόψεις, και οξύνουν την πόλωση της κοινής γνώμης. Με τη χρήση generative ΑΙ όμως που έχει τη δυνατότητα να παράγει νέο περιεχόμενο, θα είναι πλέον εφικτή η δημιουργία ψεύτικων εθνικών ανακοινώσεων με μεγάλη ταχύτητα. Φοβάμαι ότι αυτά τα συστήματα θα είναι ιδιαίτερα πειστικά στη χειραγώγηση των πολιτών, ενθαρρύνοντάς τους είτε να ψηφίσουν προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση είτε να μην ψηφίσουν καν. Επίσης, φοβάμαι ότι θα είναι αποτελεσματικά στη διασπορά τέτοιου περιεχομένου μέσω κρυπτογραφημένων εφαρμογών, όπως το WhatsApp, που είναι και πολύ δημοφιλές στην Ελλάδα απ’ ό,τι ξέρω. Μην ξεχνάτε ότι η εταιρεία που κατέχει την πλατφόρμα, η ΜΕΤΑ, δεν θέλει να εμπλακεί στον έλεγχο του περιεχομένου.
– Οταν ο ιδρυτής της ΜΕΤΑ, Μαρκ Ζούκερμπεργκ, υπόσχεται ότι θα κατασκευάσει ένα πανίσχυρο σύστημα ΑΙ και θα εξασφαλίσει στο κοινό ελεύθερη πρόσβαση, αυτό ηχεί πολύ δημοκρατικό. Τι κρύβει αυτή η δέσμευση;
– Οταν μια ιδιωτική εταιρεία υπόσχεται κάτι τέτοιο, θα πρέπει ταυτόχρονα να είναι υπόλογη για την κακή χρήση του εργαλείου αυτού. Οταν ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ διέθεσε δωρεάν το Facebook στους χρήστες, στην αρχή το αγαπήσαμε και θεωρήσαμε ότι θα συμβάλει στη διάδοση της δημοκρατίας, βιώσαμε την Αραβική Ανοιξη, τα κινήματα #MeToo και Black Lives Matter. Πιστέψαμε ότι είναι μια συναρπαστική πλατφόρμα υπέρ της δημοκρατίας. Στη συνέχεια ωστόσο διαπιστώσαμε ότι ήταν ένα πολύ ισχυρότερο εργαλείο στα χέρια δικτυωμένων αυταρχικών ηγετών, οι οποίοι αποφάσισαν να εκμεταλλευτούν αυτές τις τεχνολογίες. Αυτό φοβάμαι ότι θα επαναληφθεί όταν η ΑΙ πέσει στα χέρια ανθρώπων που θέλουν να βλάψουν τις κοινωνίες μας.
– Πολλοί παρομοιάζουν την ΑΙ με την πυρηνική τεχνολογία…
– Ναι, γιατί υπάρχουν πολλά υλικά και πληροφορίες γύρω από την πυρηνική τεχνολογία που αν τα χρησιμοποιήσεις σωστά μπορείς να λειτουργήσεις ένα εργοστάσιο, να παράγεις ενέργεια, κάτι πολύτιμο για την κοινωνία. Μπορείς όμως να τα χρησιμοποιήσεις επίσης για να κατασκευάσεις πυρηνικά όπλα. Η ΑΙ είναι ακριβώς αυτό: μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις για το κοινό καλό ή για στρατιωτικούς σκοπούς. Αν τη διαθέσεις ελεύθερα σε όποιον τη θέλει, τότε μπορεί να πέσει στα χέρια κακόβουλων παικτών. Δεν θα έπρεπε να επαφίεται σε μια ιδιωτική εταιρεία να πάρει μια τόσο σημαντική απόφαση μόνη της με τόσο τεράστιες επιπτώσεις για όλη την ανθρωπότητα.
Δεν το περιμέναμε ότι τα συστήματα αυτά θα γίνουν εξαιρετικοί γραφιάδες προτού γίνουν εξαιρετικοί φορτηγατζήδες!
– Και το λέτε, ενώ ο ίδιος εργαστήκατε στη ΜΕΤΑ. Το έχετε μετανιώσει;
– Πράγματι εργάστηκα στη ΜΕΤΑ για πέντε χρόνια. Δούλεψα ωστόσο σε ομάδες που είχαν καλό σκοπό, όπως την αναχαίτιση των καταχρήσεων της πλατφόρμας και της ανάμειξης σε εκλογικές αναμετρήσεις καθώς και τον περιορισμό της παραπληροφόρησης, αλλά και την ενίσχυση της λογοδοσίας της εταιρείας. Δυστυχώς, η εταιρεία αποφάσισε είτε να καταργήσει αυτά τα τμήματα είτε να μειώσει δραματικά τον αριθμό των στελεχών τους. Αυτό πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας, όταν έχουμε την προσδοκία ότι ιδιωτικές εταιρείες θα αυτορυθμιστούν. Οταν υπάρχουν χρήματα και η οικονομία πάει καλά, οι εταιρείες αυτές έχουν υψηλή κερδοφορία. Εχουν τότε την πολυτέλεια να προσλαμβάνουν ανθρώπους για αυτά τα τμήματα στα οποία εργάστηκα κι εγώ, και να διασφαλίζουν ότι τα προϊόντα τους είναι ευεργετικά για τον κόσμο. Οταν όμως ενσκήπτει η κρίση και πρέπει να περικόψουν το κόστος λειτουργίας τους, τότε αναζητούν τα τμήματα που φέρνουν τα λιγότερα κέρδη στην εταιρεία.
– Και τότε εργαζόμενοι σαν κι εσάς είναι οι πρώτοι που απολύονται.
– Ακριβώς! Και για να είμαστε δίκαιοι με τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ, ακόμη χειρότερα είναι τα πράγματα στο Χ του Ελον Μασκ, ο οποίος απέλυσε πάνω από το 80% των εργαζομένων στην εταιρεία του, και αυτό φυσικά περιελάμβανε μια ολόκληρη ομάδα αφιερωμένη στη «δεοντολογία της ΑΙ», που είχε ως αποστολή να κάνει το Twitter ένα ασφαλές περιβάλλον για τη δημοκρατία. Κατά τραγική ειρωνεία η εταιρεία που επενδύει περισσότερο σε αυτόν τον τομέα είναι το ΤikΤok, αν και οι Κινέζοι κάνουν ακριβώς το αντίθετο: λογοκρίνουν πολύ μεγάλο μέρος του περιεχομένου, φτάνοντας στο άλλο άκρο.
