«Καλημέρα! Θα ήθελα να μιλήσω με τον δήμαρχο!». O Γιάννης, μαθητής στην Στ΄ τάξη του 6ου Ειδικού Δημοτικού Σχολείου Αθηνών, μιλάει νοητά με τον δήμαρχο Αθηναίων μέσω ενός κινητού τηλεφώνου από… σφουγγάρι. Αντικείμενο της συζήτησης είναι η πρωτοβουλία του μικρού μαθητή να περιμαζέψει έναν ανέστιο παπαγάλο. Είναι πρωί Δευτέρας και οι μαθητές του 6ου Ειδικού Δημοτικού Σχολείου έχουν «μουσαφίρηδες»· συνομήλικα παιδιά από το 66ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών και την ομάδα τέχνης «Πάροδος», που υλοποιεί την τρέχουσα σχολική χρονιά με την οικονομική υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισμού και σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς κάθε σχολικής μονάδας σειρά θεατρικών παιχνιδιών σε ειδικά σχολεία της Αθήνας. Οι μαθητές των δύο σχολείων κάθονται αναμεμειγμένοι σε έναν κύκλο. Οι νευροτυπικοί μαθητές του γενικού δημοτικού κάποιες φορές κάνουν το πρώτο βήμα – το πρώτο, π.χ., τηλεφώνημα στον δήμαρχο, για να τους ακολουθήσουν σταδιακά οι συνομήλικοί τους από το ειδικό δημοτικό, στο οποίο ως επί το πλείστον φοιτούν αυτιστικά παιδιά.
«Πραγματοποιούμε μικρής διάρκειας θεατρικές πράξεις με θέματα από την καθημερινή ζωή των παιδιών στο σχολείο, αλλά μιλάμε ταυτόχρονα για την αξία της φιλίας και τον σεβασμό στο περιβάλλον», επισημαίνει ο κ. Ηλίας Πίτσικας, επικεφαλής της «Παρόδου». Η ομάδα, που αποτελείται από ερμηνευτές και εμψυχωτές, αξιοποιεί απλά υλικά –ένα σφουγγάρι, χρωματιστά χαρτόνια, μερικές χρωματιστές μπάλες, ένα τσίγκινο ποτήρι–, τη μουσική από μια ηλεκτρική κιθάρα και την κίνηση, ώστε να δώσει φτερά στη φαντα-σία των παιδιών.
Τα οφέλη του συμβολικού παιχνιδιού είναι εξίσου πολλά για νευροτυπικά και αυτιστικά παιδιά. «Ολες οι μέθοδοι πρώιμης παρέμβασης στα αυτιστικά παιδιά έχουν στόχο να κατακτήσουν τη συμβολική και αφαιρετική σκέψη – αυτή θα αποτελέσει την αφετηρία για να αναπτύξουν τον λόγο και την επικοινωνία με τους άλλους», σημειώνει η κ. Θεοδώρα Μπόντσιου, διευθύντρια στο 6ο Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Αθηνών, που δεν κρύβει το καμάρι της παρατηρώντας μαθητές της να συμμετέχουν στο παιχνίδι πλάι στους συνομηλίκους τους. «Η επίδραση είναι σημαντική», τονίζει, «οι μαθητές μας ήδη έχουν μάθει απέξω τα τραγούδια που σηματοδοτούν την αρχή και το τέλος του προγράμματος, τα ονόματα των εμψυχωτών, τους οποίους περιμένουν με ανυπομονησία. Πέρυσι συνδέθηκαν μαζί τους τόσο που πολλοί έγραψαν σύντομα “ραβασάκια” εκφράζοντας την αγάπη τους».
Πρόκειται, ωστόσο, για τους αυτιστικούς μαθητές υψηλής λειτουργικότητας. Η ομάδα «Πάροδος» πραγματοποιεί εν συνεχεία με τα υπόλοιπα παιδιά του σχολείου άλλο πρόγραμμα, που στηρίζεται περισσότερο στην κίνηση και στους ήχους. «Εχουμε τις κεραίες μας ανοιχτές για να δούμε σε ποια ερεθίσματα τα παιδιά ανταποκρίνονται και βάσει αυτών διαμορφώνουμε έναν κώδικα επικοινωνίας μαζί τους», εξηγεί ο κ. Πίτσικας. «Οι συνεργασίες με εξωτερικές ομάδες είναι εξαιρετικά σημαντικές για τους μαθητές μας», τονίζει η κ. Μποτίου. «Προσφέρουν επιπλέον ερεθίσματα στα παιδιά και ανατροφοδότηση στους εκπαιδευτικούς». Εξίσου ανεκτίμητη είναι η επαφή με το γενικό δημοτικό σχολείο, ώστε να εξαλείφεται το αίσθημα της απομόνωσης.
Οι συνεργασίες με εξωτερικές ομάδες προσφέρουν επιπλέον ερεθίσματα στα παιδιά και ανατροφοδότηση στους εκπαιδευτικούς, ενώ εξαλείφεται το αίσθημα της απομόνωσης.
Γνωμάτευση και συστάσεις
Στο εν λόγω σχολείο φοιτούν 40 μαθητές – εκ των οποίων μόνο τρία κορίτσια. «Πολλά εγγράφονται απευθείας από το ειδικό νηπιαγωγείο», εξηγεί η διευθύντρια. Αλλα παιδιά, παρά τη σχετική γνωμάτευση από το Κέντρο Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕΔΑΣΥ) και τη σύσταση για φοίτηση σε ειδικό σχολείο, ξεκινούν σε γενικό δημοτικό. «Η γνωμάτευση του ΚΕΔΑΣΥ δεν είναι δεσμευτική, οι γονείς δικαιούνται να επιλέξουν τον τύπο του σχολείου και να καταθέσουν ένσταση», διευκρινίζει η κ. Μποτίου, που συναισθάνεται τη θέση των γονέων όταν κρατούν στα χέρια τους μια τέτοια γνωμάτευση. «Ενδέχεται σε κοινωνικό επίπεδο το παιδί να αποκομίσει κάποιο όφελος από τη συνύπαρξη με νευροτυπικά παιδιά, ωστόσο συχνά λόγω της δυσκολίας να εναρμονιστούν με τις απαιτήσεις συσσωρεύουν μεγάλη εσωτερική ένταση και όταν έρχονται σε εμάς διαπιστώνουμε ψυχολογικά προβλήματα».
Εχουν, όμως, υπάρξει και μετεγγραφές από το ειδικό στο γενικό δημοτικό σχολείο, σημειώνει. «Επρόκειτο για μια μαθήτρια, με νοητική αναπηρία, η οποία κρίναμε ότι και με την υποστήριξη των οικείων της θα είχε περισσότερα οφέλη από τη φοίτηση στο γενικό δημοτικό, ακόμη και αν δεν τα καταφέρει να αποφοιτήσει από εκεί. Η άλλη περίπτωση ήταν ένα αγόρι, ο οποίος είχε έρθει με διάγνωση αυτισμού χαμηλής λειτουργικότητας, όμως αποδείχθηκε ότι ήταν πολύ λειτουργικός και ανέπτυξε εντυπωσιακά τον λόγο, οπότε ήταν σε θέση να φοιτήσει στο γενικό σχολείο».
Στόχος η αυτονομία
Το πρόγραμμα φοίτησης των παιδιών στο ειδικό σχολείο, το οποίο στελεχώνεται από εκπαιδευτικούς όλων των ειδικοτήτων, ειδικό επιστημονικό και βοηθητικό προσωπικό, είναι επί της ουσίας εξατομικευμένο. Περιλαμβάνει διδασκαλία γνωστικών αντικειμένων (γλώσσα, μαθηματικά κ.ά.) αλλά και ανάπτυξη δεξιοτήτων με ατομικές ή ανά δύο παιδιά συνεδρίες με το ειδικό επιστημονικό προσωπικό της σχολικής μονάδας (ψυχολόγο, λογοθεραπεύτρια, εργοθεραπεύτρια, φυσικοθεραπευτή, κοινωνική λειτουργό, σχολικό νοσηλευτή). «Στόχος μας είναι οι μαθητές μας σταδιακά να κατακτήσουν την αυτονομία τους», τονίζει η κ. Μποτίου. Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιείται το εργαστήριο της εκπαιδευτικής κουζίνας – οι μαθητές μαθαίνουν πώς να ψωνίζουν στη λαϊκή και στα καταστήματα και πώς να προετοιμάζουν απλά γεύματα στην κουζίνα. «Εχουμε εξασφαλίσει από το σωματείο κοινωνικής μέριμνας “Ειρήνη” δεκατιανό για όλους τους μαθητές· έτσι τρώνε όλοι μαζί και εν συνεχεία βουρτσίζουν τα δόντια τους», περιγράφει η κ. Μποτίου, «είναι μια συνήθεια την οποία επιδιώκουμε να αποκτήσουν, καθώς η επίσκεψη στον οδοντίατρο είναι μια εξαιρετικά απαιτητική διαδικασία για τα αυτιστικά παιδιά, σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάζεται να τους χορηγηθεί ακόμη και νάρκωση. Επιδιώκουμε πολύ τις εξόδους τόσο στη γειτονιά, με την οποία διατηρούμε καλή σχέση, όσο και σε χώρους πολιτισμού», λέει η κ. Μποτίου. «Θέλουμε όσο μπορούμε να χτίζουμε γέφυρες με την κοινωνία», καταλήγει η διευθύντρια.
