Εχουν περάσει σχεδόν δύο χρόνια, αλλά ο Χάρης Νικολάου ακόμη δεν μπορεί να χωνέψει τον θάνατο της Ναυσικάς. Οπως όλα τα μέλη της Ομάδας Παρακολούθησης της Μεσογειακής Φώκιας στην Κύπρο, είχε πανηγυρίσει την εμφάνιση της νεογέννητης monachus monachus στο Ακρωτήρι. Ηταν ακόμη μια ένδειξη ότι η αναπαραγωγική δραστηριότητα του είδους, για την οποία η ομάδα είχε αφιερώσει όλες τις δυνάμεις της, έχει για τα καλά ξεκινήσει. Χάρη στις δικές τους προσπάθειες, ο πληθυσμός της μεσογειακής φώκιας, ενός από τα πλέον απειλούμενα θηλαστικά στον κόσμο, από μόλις 7-10 άτομα το 2010 έχει φτάσει τα 22 άτομα σήμερα. Ο Πιέρος, γιος της Ηδύλης, η Αρκαδία, κόρη της Ανασσας, η Ιριδα, ο Τρίτωνας, η Ναυσικά… Η εικόνα της νεαρής Ναυσικάς να πλέει νεκρή στη θαλάσσια περιοχή της Μονής, και μάλιστα από χρήση παράνομων εκρηκτικών, ήταν μια υπενθύμιση ότι ο αγώνας πρέπει να είναι συνεχής.
Στην ημερίδα με θέμα «Μεσογειακή φώκια. Ενα εμβληματικό είδος της Μεσογείου – Παρελθόν, παρόν και μέλλον», που πραγματοποιήθηκε στο ξενοδοχείο Cap St Georges Hotel & Resort στον Δήμο Πέγειας στην Πάφο, τονίστηκε πολλές φορές η πολύτιμη προσφορά τεχνογνωσίας από την Ελλάδα στην Κύπρο στο θέμα της προστασίας του είδους. Λόγω γεωγραφίας, η χώρα μας αποτελεί το καταφύγιο περίπου 500 ατόμων του είδους, από τα 700 που υπάρχουν συνολικά σε όλο τον κόσμο. Χάρη στη δράση οργανώσεων όπως η Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας MOm, ήδη από το ’88, ο πληθυσμός της monachus monachus παρουσιάζει σταθερή αύξηση, με το είδος να απαντάται πλέον σχεδόν σε όλη την Ελλάδα. «Υπάρχουν σημαντικές περιοχές αναπαραγωγής σε όλη τη χώρα», είπε χαρακτηριστικά ο θαλάσσιος βιολόγος δρ Πάνος Δενδρινός, εκ των ιδρυτικών μελών της MOm, ο οποίος έχει αφιερώσει τη ζωή του στη μελέτη και προστασία του είδους («από τότε που στην Ελλάδα δεν ήξερε κανείς ότι έχουμε φώκιες», όπως σχολίασε χαριτολογώντας). Οπως είπε, το άλλοτε ντροπαλό παράκτιο ζώο τελευταία έχει παρατηρηθεί σε παραλίες όπως της Γυάρου να θηλάζει τα μικρά του ή να τριγυρνά άφοβα κοντά στον άνθρωπο στη μαρίνα Ζέας ή στην παραλία Αλίμου. «Η ευαισθητοποίηση του κόσμου ήταν το σημαντικότερο εργαλείο», είπε ο κ. Δενδρινός. «Αυτό άλλαξε την κατάσταση στην Ελλάδα, η κοινωνική πίεση».
Οι απειλές φυσικά εξακολουθούν να υφίστανται, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο: η όχληση στα σπήλαια αναπαραγωγής («ο άνθρωπος θέλει να πάει παντού και να τα δει όλα», είπε χαρακτηριστικά ο δρ Δενδρινός, σχολιάζοντας την πρακτική κάποιων τουριστικών σκαφών να «επισκέπτονται» τις θαλάσσιες σπηλιές της φώκιας), η θανάτωσή τους στα δίχτυα των αλιέων, η υπεραλίευση, η απώλεια χώρων αναπαραγωγής. «Οσο όμως αυξάνεται ο πληθυσμός αλλάζουν και οι ανάγκες. Σήμερα χρειάζεται διαχείριση του είδους. Να μάθουμε τον κόσμο πώς να συμπεριφέρεται κοντά στη φώκια». Αν και, σύμφωνα με τους ειδικούς, οφείλουμε να μένουμε μακριά από τη φώκια και να την παρατηρούμε μόνο με κιάλια ή φωτογραφική μηχανή. Δεν πρέπει να τις ταΐζουμε, να τους πετάμε νερό, να βγάζουμε μαζί τους σέλφι, να πετάμε πάνω από τα κεφάλια τους drones (ναι, όλα αυτά συμβαίνουν).
Προστασία και ανάπτυξη
Η εμπειρία τόσων ετών σε Ελλάδα και Κύπρο έχει διαλύσει και διάφορους μύθους. «Καταλήγουμε ότι η συνύπαρξη φώκιας και ανθρώπου είναι η καλύτερη προστασία», τόνισε ο κ. Δενδρινός, σχολιάζοντας στη συζήτηση για το εάν η τουριστική ανάπτυξη μπορεί να συμβαδίσει με την προστασία της θαλάσσιας ζωής. «Ναι, μπορεί να συνυπάρξει η ανάπτυξη και η θαλάσσια ζωή», συμφώνησε και ο κ. Νικολάου, φέρνοντας το παράδειγμα του ξενοδοχείου Cap St Georges στην Πάφο, η ανέγερση του οποίου, λόγω γειτνίασης με την προστατευόμενη περιοχή του Ακάμα, είχε ξεσηκώσει πολλές αντιδράσεις. «Σήμερα όλοι μιλούν για σεβασμό σε όσους αγαπούν και ονειρεύονται μια Κύπρο που συνυπάρχει με την άγρια ζωή». Οπως είπε ο CEO του ομίλου Korantina Homes Γιώργος Ιωάννου, η προστασία του περιβάλλοντος ήταν απόλυτη προτεραιότητα στη φάση της ανάπτυξης της μονάδας, στην οποία κανένα φως δεν είναι στραμμένο προς τη θάλασσα. Χαρακτηριστικά, δόθηκαν στη δημοσιότητα φωτογραφίες από σπηλιές της Πέγειας από το ’97, όταν δεν υπήρχαν ούτε μπαρ αλλά ούτε και φώκιες, και από σήμερα, που υπάρχουν και τουριστικές εγκαταστάσεις αλλά και φώκιες.
