Ο διευθύνων σύμβουλος της HVA Ιnternational Μίλτος Γκουζούρης, της ομάδας των Ολλανδών ειδικών που έχουν εκπονήσει το master plan για την αποκατάσταση των προβλημάτων στη Θεσσαλία, μιλάει στην «Κ» για τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν σε πολλά επίπεδα έτσι ώστε η Θεσσαλία να αποφύγει την καταστροφή, να θωρακιστεί απέναντι στην κλιματική αλλαγή αλλά και να περάσει στην επόμενη ημέρα αναπτυξιακά.
Οπως τονίζει, η 400 σελίδων έκθεση που έχει παραδοθεί στην κυβέρνηση περιέχει πολλά διαφορετικά σενάρια, όλα κοστολογημένα, ενώ όσον αφορά τα έργα επισημαίνει εκ προοιμίου ότι το γραφείο του δεν έχει την πρόθεση να αναλάβει κανένα έργο στη Θεσσαλία. Η πρώτη ερώτηση αφορά βέβαια την καλλιέργεια του βαμβακιού, η συνέχιση της οποίας αποτελεί κόκκινη γραμμή, σύμφωνα με τον περιφερειάρχη Δημήτρη Κουρέτα.
«Τα έχετε βάλει με το βαμβάκι;», τον ρωτάμε. «Δεν τα έχουμε βάλει με το βαμβάκι, όπως πολλοί λένε. Εμείς προσπαθούμε να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε με το νερό που διαθέτουμε. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι στη Θεσσαλία πάμε σε μια οικολογική καταστροφή τεραστίου μεγέθους. Δεν συζητάμε λοιπόν για απόψεις τι προτιμάμε ή θα θέλαμε, ούτε είμαστε στο στάδιο του “θα ήταν καλύτερα να ξοδεύουμε λιγότερο νερό”. Μιλάμε για μια κατάσταση στην οποία η Θεσσαλία θα γίνει μια έρημος και δεν θα μπορεί να φυτρώσει τίποτα».
Η πτώση του υδροφόρου ορίζοντα στην περιοχή και η ερημοποίηση εκτάσεων συζητούνται εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες, οπότε λογικά κάποιοι θεωρούν ότι υπάρχει χρόνος. Ο κ. Γκουζούρης δίνει πολύ μικρά περιθώρια χρόνου για να προληφθεί το κακό. «Οπως μου είπαν οι ειδικοί επιστήμονες, αν συνεχιστεί η κατάσταση ως έχει, μέσα σε μια 15ετία θα έχει συντελεστεί η καταστροφή η οποία θα είναι μη αναστρέψιμη. Και τα 15 χρόνια ξέρετε περνάνε πάρα πολύ γρήγορα».
Ποια όμως είναι η πρόταση της ομάδας των Ολλανδών ειδικών; «Λέμε λοιπόν ότι έχουμε ένα υδατικό ισοζύγιο, προσφορά και ζήτηση νερού. Σε αυτή τη συζήτηση δεν μπορούμε να παρακάμψουμε το βαμβάκι γιατί είναι μία από τις μεγαλύτερες σε έκταση αρδευόμενες καλλιέργειες της περιοχής. Με αυτή τη ζήτηση σε νερό λοιπόν δεν βγαίνει η εξίσωση που προαναφέραμε. Αναγκαστικά θα πρέπει να σταματήσουμε να καλλιεργούμε κάποια είδη που θέλουν νερό. Προτείνουμε λοιπόν να σταματήσουν κάποιες καλλιέργειες, όχι όλα τα προϊόντα, ένα ποσοστό». Κάπως έτσι, βέβαια, το έλλειμμα νερού θα μετατραπεί σε έλλειμμα εισοδήματος και το ερώτημα είναι πώς θα ζήσουν οι άνθρωποι που θα σταματήσουν την καλλιέργεια.
«Στη μελέτη περιλαμβάνονται προτάσεις. Για παράδειγμα από τα οπωροκηπευτικά προκύπτει μεγαλύτερο εισόδημα από μικρότερη έκταση», απαντάει ο κ. Γκουζούρης. Και εξηγεί: «Η ντομάτα θα πουν πολλοί χρειάζεται περισσότερο νερό από το βαμβάκι αλλά θα καλλιεργούνται λιγότερα στρέμματα.
Επίσης, θα μπορούσε να καλλιεργηθεί σουσάμι το οποίο χρειάζεται λιγότερο νερό και μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται τώρα στη βαμβακοκαλλιέργεια. Για το σουσάμι υπάρχει μεγάλη ζήτηση και όσον αφορά τη χαμηλή τιμή του θα μπορούσαν να στραφούν εκεί οι επιδοτήσεις που πηγαίνουν τώρα στο βαμβάκι. Για τις προτάσεις αυτές μάλιστα έχουμε κάνει έρευνα αγοράς, για το αν και κατά πόσον υπάρχει ζήτηση. Υπάρχουν δρόμοι, υπάρχει το λιμάνι του Βόλου, υπάρχουν οι συνθήκες για εξαγωγές, γιατί να μην τις εκμεταλλευθούμε»;
Από τους φορείς της περιοχής και τον περιφερειάρχη προτείνεται η καθετοποίηση της παραγωγής, να γίνουν επενδύσεις και να φτιαχτούν κλωστήρια και υφαντουργεία, ώστε να επωφεληθεί η περιοχή και οι παραγωγοί από την προστιθέμενη αξία του βαμβακιού.
«Ο κλάδος της υφαντουργίας έφυγε από την Ελλάδα λόγω του ανταγωνισμού από φθηνά εργατικά χέρια. Αντιτείνουν ότι θα γίνουν επενδύσεις σε μηχανές που δεν χρειάζονται ανθρώπους. Μα, αυτές οι μηχανές κοστίζουν παρά πολλά χρήματα, οι υφιστάμενες μονάδες δεν μπορούν να κάνουν αυτές τις επενδύσεις γιατί είναι χρεωμένες. Θα ωθήσουμε λοιπόν τους αγρότες να παράγουν περισσότερο προϊόν, ξοδεύοντας νερό που δεν υπάρχει, το οποίο προϊόν θα πουληθεί σε έναν κλάδο που πάσχει; Δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω, δεν έχει νόημα».
Ο κ. Γκουζούρης επισημαίνει ένα ακόμα στοιχείο, το οποίο κρίνει ως εξαιρετικά σημαντικό. «Γιατί να μην παράγουμε φαγητό, γιατί να μην προσανατολιστούμε στο να καλύψουμε τους στρατηγικούς στόχους αυτάρκειας της χώρας, ο κάμπος μπορεί να ηγηθεί σε αυτή την προσπάθεια. Δεν είμαστε αντίθετοι στο βαμβάκι, προσπαθούμε να αποφύγουμε μια πολύ μεγάλη καταστροφή στη Θεσσαλία που θα επηρεάσει όχι μόνο τους Θεσσαλούς αλλά όλη την Ελλάδα. Φανταστείτε να υπάρχει μια έρημος στο κέντρο της Ελλάδας», καταλήγει.
Αν λοιπόν αλλάξουν οι καλλιέργειες, θα αποφύγουμε την καταστροφή; «Δυστυχώς δεν αρκεί να μειώσουμε τη ζήτηση, πρέπει και να αυξήσουμε την προσφορά. Υπάρχει έλλειμμα, 500 εκατομμύρια κυβικά μέτρα τον χρόνο, πρέπει λοιπόν να βρεθεί νερό από κάπου. Γι’ αυτό προκρίνουμε τη λύση να έρθει νερό από τον άνω ρου του Αχελώου και να χρησιμοποιηθεί με ένα ρυθμιστικό έργο, δηλαδή όχι να έχεις μόνιμα νερό να έρχεται εδώ, να μπορείς να πάρεις όποτε υπάρχει αλλά και να μπορείς να στέλνεις», τονίζει ο διευθύνων σύμβουλος της HVA Ιnternational.
Η Κάρλα
«Πριν μιλήσουμε για το πρόβλημα της Κάρλας είναι σημαντικό τι πρέπει να κάνουμε για να μην υπάρχει πρόβλημα στο μέλλον», λέει ο κ. Γκουζούρης. «Ολο το σχέδιο έχει στόχο να μην καταλήξουν μεγάλες ποσότητες νερού στην Κάρλα: Με έργα ορεινής υδρονομίας κρατάμε μια ποσότητα νερού στα ορεινά. Εχουμε προβλέψει από 110 έως 200 φράγματα ανάλογα το μέγεθος που θα επιλεγεί σε συγκεκριμένα σημεία. Στη συνέχεια με ζώνες ελεγχόμενης πλημμύρας κρατάμε και άλλη ποσότητα νερού, όταν υπάρχει, οπότε το νερό που καταλήγει στην περιοχή της Κάρλας είναι πολύ λιγότερο. Στο φράγμα της Γυρτώνης υπάρχει ένα θυρόφραγμα, το οποίο όμως δεν έχει υπερχειλιστή, ο οποίος σαν κατασκευή δίνει τη δυνατότητα να περάσει το νερό από πάνω (Spillway) για να φύγει το νερό από τα αναχώματα», προτείνει ο ειδικός.
Και προσθέτει: «Προτείνουμε επίσης ότι η λίμνη πρέπει να μεγαλώσει περίπου στα 17.000 στρέμματα». Εναλλακτικά αναφέρει θα μπορούσε «να δημιουργηθεί ένα ανάχωμα έτσι ώστε τα νερά να μείνουν σε συγκεκριμένα σημεία για κάποιο χρονικό διάστημα και αργότερα να καταλήξουν στην υφιστάμενη πλευρά της Κάρλας και στον Παγασητικό». Ωστόσο σε αυτή την περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος κάποιες εκτάσεις και πάλι να πλημμυρίζουν. «Εχουμε χρησιμοποιήσει για τις μετρήσεις μας τα δεδομένα του “Daniel” που όλοι είπαν ότι είναι φαινόμενο χιλιετίας. Αν έχουμε πολύ μεγαλύτερο φαινόμενο ούτε αυτά δεν θα αντέξουν», επισημαίνει. Οσον αφορά την επαναφορά της λίμνης στην αρχική της μορφή ο κ. Γκουζούρης είναι κατηγορηματικά αντίθετος. «Η περιοχή εκεί ήταν ένας βάλτος, που προέκυπτε από πλεονάζοντα ύδατα. Δεν ήταν λίμνη γιατί δεν υπήρχε εκροή. Τα νερά στραγγίζονταν πάρα πολύ αργά και γι’ αυτό υπήρχαν ψαράδες, αλλά στην ουσία ήταν στάσιμα νερά. Γι’ αυτό υπήρχαν και τα προβλήματα με την ελονοσία. Ηταν ένα έργο εξυγίανσης και τέτοια έργα πρέπει να γίνονται, όμως δεν ολοκληρώθηκαν όλα τα έργα».
Η ομάδα των Ολλανδών προτείνει την αποπεράτωση και τη βελτίωση εκείνων των προβλεπόμενων έργων. «Η τροφοδοσία του νερού στη λίμνη με βάση τα αρχικά σχέδια θα έπρεπε να γίνεται μέσα από ένα κανάλι που διά της βαρύτητας θα μετέφερε νερά του Πηνειού στην τεχνητή λίμνη Κάρλα. Αυτό δεν έγινε και έχουν μείνει μόνο οι σταθμοί με άντληση, δηλαδή ξοδεύουμε ρεύμα για να στείλουμε νερό στην Κάρλα για να έχουμε το νερό που χρειάζεται». Οσον αφορά τη σήραγγα προς το Αιγαίο, ο κ. Γκουζούρης την χαρακτηρίζει ένα πολύ ακριβό και αχρείαστο έργο. «Γιατί να έχεις μια τρύπα για να φεύγουν νερά που δεν θα φτάσουν ποτέ εκεί; Γιατί αυτός είναι ο στόχος να μην πλημμυρίζει η περιοχή της Κάρλας». Ωστόσο η ομάδα το εξέτασε ως πιθανή λύση. «Η σήραγγα –13 χιλιόμετρα– έχει πάρα πολλά προβλήματα. Κατασκευαστικά θέλει πολύ καιρό για να γίνει και πολλά χρήματα. Επίσης από πού θα έρχεται το νερό, θα περνάει μέσα από τα σπίτια; Θα πρέπει λοιπόν να φτιάξεις ένα κανάλι. Κανάλι για μια τέτοια σήραγγα σημαίνει ότι θα πρέπει να περάσεις μέσα από υφιστάμενες υποδομές και άρα να κάνεις απαλλοτριώσεις. Ούτε σε 20 χρόνια δεν θα τελειώσουμε. Εμείς με βάση τις μετρήσεις που έχουμε κάνει για να κατασκευαστεί μια σήραγγα πιο μικρής διατομής και να βγαίνει στο Αιγαίο, υπολογίζουμε το κόστος στα 230 εκατ. ευρώ, ένα νούμερο που θεωρώ ρεαλιστικό».
