«Κοιτάξτε! Από εδώ βλέπουμε τώρα και την Κάρλα. Πριν από τις πλημμύρες, η άλλη Κάρλα, αυτή των ανθρώπων που φτιάχτηκε το 1962, δεν φαινόταν από εδώ, βρίσκεται πολύ πιο μακριά. Αλλά αυτή είναι η Κάρλα του Θεού», λέει η ηγουμένη Θεοδέκτη. Βρισκόμαστε σε υψόμετρο 1.080 στις πλαγιές του όρους Κίσσαβος (Οσσα), στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Ανατολής, που ιδρύθηκε τον 16ο αιώνα από τον οσιομάρτυρα Δαμιανό και ξαναχτίστηκε το 2000 από την αρχή, κυριολεκτικά και πνευματικά από μια ομάδα μοναχών γυναικών.
Ενα ολόκληρο οικοσύστημα έχει στηθεί εξαρχής εκεί όπου κάποτε βρισκόταν το Βυζαντινό Μοναστήρι με την εφαρμογή όλων των αρχών της κυκλικής οικονομίας ή, όπως η ηγουμένη θα μου εξηγήσει στη συνέχεια, της «κάθετης και οριζόντιας προσέγγισης». Τυριά, γάλα, ενίοτε και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα που παράγονται από τις μοναχές, πωλούνται είτε απευθείας από τη μονή με αποστολές κατ’ οίκον είτε από ένα πρατήριο που έχει στηθεί στον κεντρικό δρόμο προς τη Λάρισα. Η θέα πανοραμική από το Αιγαίο και το Πήλιο, που αχνοφαίνονται μακριά στον ορίζοντα, μέχρι το βουνό Μαυροβούνιο και την Κάρλα «του Θεού», που αστράφτουν καθάρια από το μπαλκόνι της μονής. Η ησυχία σχεδόν απόλυτη, μεγεθύνει τον ήχο από τα τιτιβίσματα, τα βελάσματα, τα γαβγίσματα των σκύλων που κάτι «είδαν» και το λάλημα των κοκόρων. Μοναδικό σημείο «πολιτισμού» είναι το βούισμα από την ενδοεπικοινωνία που η ηγουμένη έχει στην τσέπη της. «Μεγάλη ανακούφιση που το έχουμε, γιατί έτσι ξέρουμε αν κάτι συμβεί σε κάποια, να τρέξουμε να βοηθήσουμε».
Σήμερα, στη μονή διαμένουν 23 αδελφές από 13 χώρες: Αυστρία, Γερμανία, Αμερική, ΗΠΑ (από την Αλάσκα), Κίνα, Εσθονία, Λίβανο, Αρμενία, Ρωσία, Κύπρο, Αγγλία και Ιαπωνία και βέβαια Ελλάδα. «Ολες μαζί μιλάμε 21 γλώσσες», λέει με περηφάνια η ηγουμένη. «Για να είναι κανείς χριστιανός ορθόδοξος δεν χρειάζεται απαραίτητα να μιλάει ελληνικά. Η γλώσσα, η κουλτούρα, η ιστορία του καθενός είναι σημαντικές και συνυφαίνονται με τη θρησκεία, αλλά το κεντρικό είναι η αγάπη στον Θεό, η αγάπη στην πίστη, στις αρετές, στον συνάνθρωπο. Η πηγή είναι το Ευαγγέλιο και όχι η φράση είμαστε “Ελληνες και ορθόδοξοι”», λέει η ηγουμένη. Και η συνεννόηση μεταξύ τους; Η λειτουργία;
«Συνεννοούμαστε κυρίως στα αγγλικά και στα γερμανικά. Για τη λειτουργία υπάρχουν μεταφράσεις σε όλες τις γλώσσες. Στις δικές μας ακολουθίες χρησιμοποιούμε σε όλα τα ψαλτά ελληνικά και σε όλα τα διαβαστερά τη γλώσσα αυτού που είναι η σειρά του να διαβάσει. Θα ακούσεις όλες τις γλώσσες, λοιπόν. Σε κάποιες μεγάλες γιορτές που χρειάζεται να πούμε πολλά “κύριε ελέησον”, τα λέμε σε όλες τις γλώσσες». Κότες και κόκορες από πολλές χώρες, ή μάλλον αυγά που ήρθαν από πολλές χώρες και επωάστηκαν στο μοναστήρι, κόβουν βόλτες στο κοτέτσι της μονής ενώ κάθε αδελφή έχει φέρει και ένα δέντρο από την πατρίδα της, το οποίο μεγαλώνει στις πλαγιές της Οσσας.
Το παλαιό μοναστήρι του 1530 που βρισκόταν υπό κατάρρευση αναστηλώθηκε πέτρα πέτρα από τις μοναχές με τη βοήθεια ενός παλαιού μάστορα της περιοχής που δέχθηκε να μπει στην περιπέτεια. Οι πρώτες τέσσερις μοναχές έφτασαν στο σημείο το 2000 αποφασισμένες να το ξαναφτιάξουν. Εκεί υπήρχε επίσης ημιτελές ένα καινούργιο κτίσμα, το οποίο είχαν φτιάξει τη δεκαετία του ’80 άνδρες μοναχοί, οι οποίοι όμως είχαν εγκαταλείψει τον χώρο.
«Ολες μαζί μιλάμε 21 γλώσσες. Συνεννοούμαστε κυρίως στα αγγλικά και στα γερμανικά. Στη λειτουργία υπάρχουν μεταφράσεις σε όλες τις γλώσσες».
Οι αδελφές διέθεταν ελάχιστα χρήματα, πλήρωσαν ωστόσο μια μελέτη αποκατάστασης, η οποία μάλιστα φέρει την υπογραφή της σημερινής υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη. «Η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων είχε βάλει ένα στήριγμα, αλλά είχε εντελώς λασκάρει. Οπου απευθυνθήκαμε για να πάρουμε χρηματοδότηση λάβαμε αόριστες απαντήσεις», περιγράφει η ηγουμένη καθώς με ξεναγεί στον μοναστήρι.
Η κοπριά και τα σκουπίδια συμμαζεύτηκαν, το παλαιό τέμπλο καθαρίστηκε από το σαράκι και στήθηκε ξανά, οι τοιχογραφίες που είχαν καλυφθεί με ασβέστη αποκαλύφθηκαν, η Παναγία στο ιερό συμπληρώθηκε «με ένα μείγμα χρώματος λίγο ροζ για να ταιριάζει με όλα τα χρώματα και να φαίνεται ότι είναι παρέμβαση, αλλά όχι κατάργηση», διηγείται η ηγουμένη Θεοδέκτη. «Ο,τι βλέπετε είναι πράγματα που τα βρήκαμε πεταμένα». Στον χώρο βρέθηκαν επίσης πολλά λείψανα από το κοιμητήριο του παλαιού μοναστηριού, τα οποία καθαρίστηκαν και φυλάσσονται.
Η ανάγκη οδήγησε στην ανάπτυξη, καθώς η μονή δεν έχει άλλα έσοδα πέραν των εισπράξεων από τα προϊόντα που παράγει, τα οποία πριν από όλα παράγονται για την τροφή των αδελφών. «Χρειαζόμαστε πέντε κιλά γιαούρτι την ημέρα όταν δεν νηστεύουμε», λέει η ηγουμένη.
«Εχει ξεχάσει ο κόσμος πόση χαρά δίνει η σχέση με τη γη, πόση δύναμη, πόση ζωή, και πόσο δημιουργεί απίθανες συνδέσεις με τον κόσμο γύρω μας».
«Μερικές φορές, όταν κάποιος θέλει να μας υποτιμήσει λέει “α, είσαστε επιχειρηματίες”. Μα το “επιχειρείν” δεν είναι αμαρτία, το πώς το κάνεις μπορεί να σε οδηγήσει σε αμαρτία», συμπληρώνει. Πάντως, η πολιτεία αντιμετωπίζει τις μοναχές και τους μοναχούς ως απόρους και γι’ αυτό «δεν είμαστε ενταγμένοι στον ΕΟΠΥΥ όσον αφορά στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη», σημειώνει.
«Εργο ζωής»
Αυτό που γίνεται στη μονή η ίδια το περιγράφει ως «ένα έργο ζωής που μπορεί να ονομαστεί οριζόντια και ταυτόχρονα κάθετη ζωή. Ζούμε μια “κάθετη ζωή” με τον Θεό, τον άνθρωπο, τη γη και τη φύση και μια “οριζόντια ζωή” με τη συνεργασία, την αδελφοσύνη, τη σύμπραξη μεταξύ μας. Ξεκινάμε από το χώμα, τον σπόρο και καταλήγουμε στο πιάτο. Αυτό βέβαια το κάνουμε κατ’ αρχάς για να ζήσουμε εμείς οι ίδιες, αλλά μέσα σε αυτό αναπτύσσονται και καλλιεργούνται πολλές αρετές. Εχει ξεχάσει ο κόσμος πόση χαρά δίνει η σχέση με τη γη, πόση δύναμη, πόση ζωή, πόση ζωντάνια και νόημα, και πόσο δημιουργεί απίθανες σχέσεις και συνδέσεις με τον κόσμο γύρω μας. Η προσευχή και η παρουσία του Θεού γεμίζει και ολοκληρώνει αυτό που κάνουμε».
«Αυτό που μας χάλασε ήταν οι επιδοτήσεις»
Η ηγουμένη εκτιμά ότι «ο πρωτογενής τομέας είναι ό,τι καλύτερο για να ασχοληθεί κανείς σήμερα στην Ελλάδα». Αντιτείνω ότι πολλοί θα διαφωνούσαν και κυρίως οι σημερινοί παραγωγοί. «Γιατί; Ειλικρινά θα ήθελα να κάνω διάλογο μαζί τους», μου απαντάει.
Αραδιάζω τα επιχειρήματα που έχω ακούσει: «Είναι μια σκληρή δουλειά, που δεν αμείβεται καλά, τα προϊόντα πωλούνται κάτω του κόστους παραγωγής και αν συμβεί μια θεομηνία, τα χάνουν όλα».
Η ηγουμένη μού ζητάει συγγνώμη γιατί χρειάζεται να στείλει ένα μέιλ. Σε λίγα λεπτά επιστρέφει με απαντήσεις. «Πιστεύω ότι έχουμε χάσει κάποιες αξίες όπως είναι η ολιγάρκεια, η μετριοπάθεια και η συνειδητοποίηση του πού βρισκόμαστε και ποιοι είμαστε ως λαός. Εμείς, δηλαδή, είμαστε πλούσιοι ποτέ; Από την αρχαιότητα είμαστε άνθρωποι που ξέραμε να χρησιμοποιήσουμε τα αγαθά και ήμασταν εργατικοί. Σε αυτό το μέρος έχω ζήσει κοντά 30 χρόνια πια και πιστεύω ότι αυτό που μας χάλασε ήταν οι επιδοτήσεις. Ο άνθρωπος θέλει πολλά και εύκολα. Περάστε λίγο από το κέντρο της Λάρισας το πρωί να δείτε τι γίνεται, οι άνθρωποι μετακόμισαν από τα χωριά στα καφενεία των πόλεων. Ξεχάσαμε να δουλεύουμε».
Οι νέοι δεν θέλουν να μείνουν στα χωριά, διευρύνοντας την τάση αστυφιλίας των τελευταίων δεκαετιών. «Γιατί έτσι τους έμαθαν. Εχουμε μια μοναχή από την Αυστρία, δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο διαφορετικά είναι τα πράγματα εκεί. Τα σπίτια είναι μέσα στα χωράφια σου, τα παιδιά, δηλαδή, για να πάνε σχολείο βλέπουν πώς δουλεύουν οι γονείς τους και βεβαίως θέλουν να βοηθήσουν. Ειδικά για ένα παιδί, είναι πολύ ενδιαφέρουσες οι αγροτικές εργασίες. Μένουν, λοιπόν, στα χωριά και στους ίδιους χώρους κάνουν άλλα πράγματα, πάνε πιο μπροστά».
Οι μοναχές, αρκετές με πανεπιστημιακές σπουδές, έχουν παρακολουθήσει πολλά σεμινάρια και μαθήματα για να μάθουν πώς να καλλιεργούν, να εκτρέφουν και να μεταποιούν αγροτικά προϊόντα.
Το τηλέφωνο της μονής είναι πάντα διαθέσιμο για όσους χρειάζονται υποστήριξη. «Με τις πλημμύρες υπάρχουν πολλοί που έχασαν τα πάντα, αλλά δεν έχουν φωνή, δεν έχουν τρόπο να ακουστούν παραπέρα, φτάνουν μέχρι τον γείτονα και αν. Ακούμε τα παράπονα των απλών ανθρώπων και όπου μπορούμε βοηθάμε. Καλλιεργούμε, αποξηραίνουμε σπόρους και τους μοιράζουμε, βοηθάμε να οργανωθούν μικροί κήποι οπουδήποτε, δεν έχουμε χρήματα αλλά δίνουμε συμβουλές και κουράγιο. Μετά τις καταστροφές, μία φορά την εβδομάδα δίνουμε 250 λίτρα γάλα σε ένα χωριό, χωρίς ειδοποιήσεις, just like that. Πηγαίνουμε, χτυπάμε την καμπάνα της εκκλησίας, μαζεύεται ο κόσμος και ρωτάει τι έγινε και λέμε “τίποτα δεν συμβαίνει. Πάρτε ένα μπουκάλι γάλα”», διηγείται η ηγουμένη.
Το μοναστήρι είναι ανοιχτό σε όσους θέλουν να μάθουν, αλλά και να βοηθήσουν, υπό την προϋπόθεση ότι θα σεβαστούν τον χώρο και τις αρχές του. Το μεγαλύτερο μυστικό που θα ανακαλύψουν οι επισκέπτες του; «Ολοι οι άνθρωποι μπορούν να κάνουν τα πάντα. Είναι κάτι που το λέμε και οι ίδιες στον εαυτό μας κάθε μέρα».
