Γύρω από ένα μακρόστενο τραπέζι που καταλαμβάνει τον περισσότερο χώρο του μικρού δωματίου, κάθονται τέσσερις νεαρές φοιτήτριες – δίπλα τους η καθηγήτρια Νομικής, Αθηνά Δημοπούλου. Στο πλάι, μέλη της ομάδας που συνέδραμε στην προπόνησή τους.
Στη μέση δεσπόζει μία καλαίσθητη δημιουργία, ένα αγαλματίδιο στο οποίο διαφαίνεται η μορφή μίας γυναίκας. Πάνω, με μεγάλα γράμματα, αναγράφεται «Palma Prima».
Είναι το πρώτο βραβείο που κέρδισε πριν από μερικές ημέρες η παρέα αυτή των φοιτητριών της Νομικής Σχολής Αθηνών στον 17ο Διεθνή Διαγωνισμό Εικονικής Δίκης Ρωμαϊκού Δικαίου, που φιλοξενήθηκε από τη Νομική Σχολή της Βιέννης.
Κάθονται γύρω από το τραπέζι, χαμογελάνε πλατιά, απολαμβάνουν τους καρπούς της επιτυχίας, που –επί της ουσίας– ήταν η εμπειρία και τα εφόδια που αποκόμισαν.
Ο διαγωνισμός ήταν διήμερος, ωστόσο η δική τους προετοιμασία άρχισε τον περασμένο Δεκέμβριο και ήταν μαραθώνια (μεσολάβησε κι εξεταστική). Επρεπε να μελετήσουν ογκώδη βιβλία του Ρωμαϊκού Δικαίου και να προπονούνται καθημερινά επί πολλές ώρες στο μικρό γραφείο της οδού Ακαδημίας.
Ο βαθμός δυσκολίας ήταν μεγάλος. Επρεπε δε να διαγωνιστούν στην αγγλική γλώσσα έχοντας απέναντι τους σχολές που μόνο στ’ όνομα νιώθεις δέος: Οξφόρδη και Κέμπριτζ.
Οι κοπέλες της Αθήνας όμως προετοιμάστηκαν σκληρά και αποδείχθηκαν καλύτερες.
Θυμούνται μάλιστα έναν έκπληκτο φοιτητή από την Οξφόρδη να τις πλησιάζει στο τέλος, λέγοντας: «Αυτό που κάνατε ήταν αριστούργημα (masterpiece)».
Στη Μαρία Μαργαρίτη, τριτοετή φοιτήτρια με καταγωγή από τη Νάξο, απονεμήθηκε επίσης το δεύτερο βραβείο καλύτερου αγορητή. Εξηγεί το πώς εξελίχθηκε η διαδικασία, τι έπρεπε να κάνουν, ποια η προετοιμασία και το πώς κατάφεραν να επικρατήσουν. Η ευγλωττία της είναι εμφανής.
Στον διαγωνισμό είχε τον ρόλο του ενάγοντος – είχε ασκήσει αγωγή σε μία υπόθεση ακινήτου. Αντίδικος στην ίδια υπόθεση ήταν η Μαρία Φεφέ. Απέναντι κάθεται η 19χρονη δευτεροετής φοιτήτρια Δανάη Αργυροπούλου. Ηταν επίσης ενάγουσα σε μια υπόθεση προσβολής προσωπικότητας. Αντίδικος της ήταν η τριτοετής φοιτήτρια, Ροδάνθη Καραβασίλη.
«Η καρδιά κι ο κορμός του δικαίου»
Οι φοιτήτριες είχαν στη διάθεσή τους 10 λεπτά. Οι κανόνες ήταν αυστηροί και κάθε παρέκκλιση εκτός συζήτησης. Σε αυτό το διάστημα έπρεπε να απαντήσουν επίσης στις ερωτήσεις των κριτών, οι οποίες είχαν μεγάλο βαθμό δυσκολίας.
Η ιδιαιτερότητα ήταν η εξής: Οφειλαν να επικαλούνται πηγές του Ρωμαϊκού Δικαίου, που ήταν γραμμένες στα λατινικά ή στα ελληνικά της εποχής του Ιουστινιανού και τις είχαν σε αγγλικές μεταφράσεις.
«Το Ρωμαϊκό Δίκαιο αποτελεί τη βάση όλου του συγχρόνου αστικού δικαίου», τονίζει η κ. Δημοπούλου, εξηγώντας πως επειδή κάθε χώρα έχει το δικό της εθνικό δίκαιο, δεν θα ήταν εύκολο να διαγωνιστούν με βάση τους σύγχρονους αστικούς κώδικες, οι οποίοι διαφέρουν από χώρα σε χώρα.
«Ο διαγωνισμός του Ρωμαϊκού Δικαίου επιτρέπει σε φοιτητές που προέρχονται από εντελώς διαφορετικές νομικές παραδόσεις και έννομες τάξεις να διαγωνιστούν σε ένα θέμα αστικού δικαίου που είναι η καρδιά κι ο κορμός του δικαίου. Γιατί οι υπόλοιποι διαγωνισμοί εικονικής δίκης συνήθως αφορούν το διεθνές δίκαιο, το δίκαιο του διαστήματος, το αεροπορικό δίκαιο, δίκαια όπου υπάρχει κοινό σημείο επαφής για όλες τις χώρες. Αυτός είναι ο μοναδικός που έχει αυτό το χαρακτηριστικό, το αστικό δίκαιο».
Ο δρόμος προς τη νίκη
Στον προκριματικό γύρο, η Νομική Αθηνών προκρίθηκε στον πρώτο όμιλο μαζί με το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Στους ημιτελικούς επικράτησε έναντι του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
Στον μεγάλο τελικό, που έλαβε χώρα στο Ανώτατο Δικαστήριο της Αυστρίας ενώπιον πενταμελούς σύνθεσης κριτών, η ελληνική ομάδα επικράτησε έναντι της Λιέγης. Συνολικά έλαβαν μέρος 8 πανεπιστήμια από 6 χώρες.
Πέρυσι η Νομική Αθηνών είχε πρωτεύσει αλλά η επιτυχία δεν έλαβε την αρμόζουσα δημοσιότητα καθώς συνέπεσε με την προεκλογική περίοδο
Το ότι επικράτησαν της Οξφόρδης και του Κέμπριτζ έγινε δημοσιογραφικός τίτλος και διερωτώμαι αν συμφωνούν με αυτόν τον ετεροπροσδιορισμό.
«Είναι μια απόδειξη ότι εμείς, όσον αφορά στο επίπεδο γνώσης που παίρνουμε μέσα από τη σχολή και που καλούμαστε να δείξουμε στον διαγωνισμό –τις ρητορικές ικανότητες, τις δεξιότητες, κ.λπ.– είναι κάτι το οποίο κατέχουμε και μπορούμε να εξασκήσουμε σε αντίστοιχο, αν όχι καλύτερο βαθμό, όπως μπορούν και τα άλλα πανεπιστήμια που έχουν μεγάλο όνομα», λένε οι νικήτριες.
Η δεινότητα στον προφορικό λόγο ήταν επίσης σημαντική και τα κορίτσια της Νομικής έπρεπε να καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια στην προπόνηση για να φτάσουν σε υψηλό επίπεδο.
Απέναντί τους είχαν το αγγλοσαξονικό σύστημα που έχει παράδοση στην προφορική ανάπτυξη στο δικαστήριο, «η οποία σε μεγάλο βαθμό έχει περιοριστεί στα δικά μας δικαστήρια», λέει η κ. Δημοπούλου.
Οι φοιτήτριες προετοιμάστηκαν με τη βοήθεια των προηγούμενων διαγωνισθέντων: Των φοιτητών Χαράλαμπου Βεργαδή, Αναστασίας Δρόσου, Ακριβής Οικονόμου και Δέσποινας Πολυζώη –οι οποίοι είχαν επίσης λάβει το 1ο βραβείο του διαγωνισμού στη διοργάνωση του 2023 στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης– καθώς και της δικηγόρου Αρτεμισίας Παπαδάκη.
Εξαντλητική προπόνηση
Η προπόνηση πολλές φορές είχε διάρκεια 6-7 ωρών και μετά οι κοπέλες συνέχιζαν το διάβασμα στο σπίτι τους.
«Επρεπε να ψάξουμε όλους τους κώδικες δικαίου της εποχής, να βρούμε τις διατάξεις του νόμου που μας αφορούν. Ολα τα νομικά ζητήματα γύρω από τη φετινή υπόθεση, που ήταν αρκετά δύσκολη», σημειώνει η Μαρία Μαργαρίτη.
Οι φοιτήτριες είχαν απέναντί τους στη δίκη φοιτητές από αντίπαλες ομάδες, οι οποίοι είχαν κάνει τη δική τους προετοιμασία. Αρα, έπρεπε να έχουν ετοιμαστεί για κάθε πιθανό κι απίθανο σενάριο. Η τελική βαθμολογία ήταν συνάρτηση της συνολικής επίδοσης όλης της ομάδας.
Ρωτάω κατά πόσο ένιωθαν δέος έχοντας απέναντί τους ονόματα, όπως τα Πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Κέμπριτζ. «Το αντιμετωπίσαμε καλά. Δείξαμε ότι κι εμείς έχουμε γνώσεις και μπορούσαμε», σημειώνει η Ροδάνθη Καραβασίλη και τα υπόλοιπα κορίτσια συμφωνούν.
Είχαν άγχος στην αρχή, αλλά στην πορεία μίλησε η προετοιμασία τους. Εφόσον είχαν μεγάλη επάρκεια σε κάθε εκδοχή της δίκης, δεν είχαν κανέναν λόγο να νιώθουν κανένα δέος.
«Τα παιδιά μέσα από τη διαδικασία, αντιλαμβάνονται ότι έχουν δεξιότητες και ικανότητες, τις οποίες ενδεχομένως να μη γνώριζαν ότι διαθέτουν. Και αυτό είναι το νόημα της προετοιμασίας: Να βγάλουμε από μέσα τους αυτές τις ικανότητες, να τις αναδείξουμε. Τη ρητορική, τη δυνατότητα να μιλούν συγκροτημένα, την έρευνα, το παράστημα, τη δεοντολογία, την ευγένεια προς τους δικαστές – όλα αυτά είναι προσόντα ενός καλού δικηγόρου», τονίζει η κ. Δημοπούλου.
Οι κοπέλες έπρεπε να είναι ετοιμόλογες και πειστικές, να απαντούν στις ερωτήσεις των κριτών. Στην αρχή είχαν άγχος, όσο όμως προχωρούσαν αυτό εξαφανιζόταν κι αποκτούσαν μεγάλη αυτοπεποίθηση.
«Οταν ήρθε η στιγμή να αντιμετωπίσουμε το οποιοδήποτε πανεπιστήμιο, προσωπικά δεν ένιωσα μειονεκτικά. Ηξερα ότι έχω απέναντί μου έναν καλό ρήτορα, ο οποίος έχει μια παραπάνω άνεση από μένα, καθώς μιλούσε στη μητρική του γλώσσα. Εγώ για να μιλήσω στα αγγλικά, πρέπει πρώτα να κάνω μια γρήγορη μετάφραση στο μυαλό μου», υπογραμμίζει η Μαρία Μαργαρίτη.
«Ηταν μια εμπειρία ζωής»
Οι φοιτήτριες σημειώνουν ότι η συμμετοχή τους στον διαγωνισμό θα τις βοηθήσει στη μελλοντική τους διαδρομή: Στο ρητορικό κομμάτι, στην έρευνα, στην ανάλυση νομικών κειμένων.
Ρωτάω πώς αποφάσισαν να λάβουν μέρος στον διαγωνισμό. Απαντά η Μαρία Φεφέ και συμφωνούν οι υπόλοιπες: «Ηξερα ότι θα αποκτήσω συγκεκριμένες δεξιότητες, ότι θα με βοηθήσει να σταθώ περισσότερο στα πόδια μου. Ηξερα επίσης ότι μπορεί να με βοηθήσει να κατατοπιστώ καλύτερα στο πλαίσιο της νομικής».
Η Ροδάνθη Καραβασίλη σημειώνει ότι ο διαγωνισμός τη βοήθησε να δει αν την ενδιαφέρει όντως η μάχιμη δικηγορία. «Για πρώτη φορά είδα πώς είναι να μιλάς σε ένα δικαστήριο, ποιο είναι το αίσθημα που σου προκαλεί. Κατέληξα ότι μου ταιριάζει».
Η Δανάη Αργυροπούλου λέει: «Ενώ στην αρχή είχα αποκλείσει τη μάχιμη δικηγορία, σίγουρα όμως άνοιξε κι αυτή η πόρτα στο μυαλό μου, που την είχα κλείσει χωρίς να την έχω πράγματι γνωρίσει».
«Αποκτούν τρομερή αυτοπεποίθηση τα παιδιά μέσα από αυτή την εμπειρία και αισθάνονται ότι μπορούν να καταφέρουν οτιδήποτε και αυτό νομίζω είναι το πολύ μεγάλο κεκτημένο», υπογραμμίζει η κ. Δημοπούλου.
«Η κ. Δημοπούλου μας έλεγε εξ αρχής, ότι αυτή την εμπειρία θα τη θυμόμαστε για όλη τη ζωή μας. Νομίζω ότι όλοι μας συμφωνούμε πως όντως έτσι είναι».
Τα «παιδιά της κρίσης» που θέλουν να αλλάξουν την Ελλάδα
Και οι τέσσερις κοπέλες εκπέμπουν σοβαρότητα στις απαντήσεις τους, αλλά ταυτόχρονα αποπνέουν φρεσκάδα. Γεννήθηκαν την εποχή που στην Ελλάδα ολοκληρώνονταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες και λίγα χρόνια μετά η χώρα θα έμπαινε σε μία πολυετή στενωπό οικονομικής κρίσης – αυτά είναι τα βιώματα των κοριτσιών που στέκονται απέναντί μου.
Δεν απέφυγα τον πειρασμό, ρώτησα για το πώς βλέπουν την Ελλάδα, την εγχώρια παιδεία και το τι σκοπεύουν να κάνουν στη ζωή τους, δοθέντος του ότι –ήδη– είναι πολλά υποσχόμενες στον κλάδο της Νομικής.
Οι απαντήσεις τους ξαφνιάζουν: Και οι τέσσερις εκφράζουν επιθυμία να σπουδάσουν/εργαστούν για κάποια χρόνια στο εξωτερικό, προκειμένου να αντλήσουν γνώσεις και νέες παραστάσεις, αλλά παράλληλα υποστηρίζουν ότι θέλουν να ζήσουν στην Ελλάδα και να βάλουν και οι ίδιες το λιθαράκι τους για τη δημιουργία καλύτερων συνθηκών.
Μαρία Μαργαρίτη: Πρέπει να προσφέρουμε στην κοινωνία
«Θέλω σίγουρα να πάω κάποια στιγμή στο εξωτερικό για να αποκτήσω εμπειρία, να μάθω άλλες κουλτούρες, να δω έναν άλλο κόσμο, μια άλλη κοινωνία, αλλά μελλοντικά θέλω να είμαι στην Ελλάδα. Θεωρώ ότι μπορώ μέσα από τη δουλειά που θα κάνω, όποια και αν είναι αυτή, να βοηθήσω τη χώρα μου.
Θεωρώ ότι καθεμία και καθένας από μας έχει μία υποχρέωση κι έναν ρόλο απέναντι στη χώρα, να είναι εδώ και να αγωνίζεται με όποιον τρόπο μπορεί. Μέσα από το κάθε επάγγελμα –κι αυτό είναι κάτι που μου το έλεγε η μητέρα μου– μέσα από τη δουλειά που θα επιλέξεις να κάνεις, πρέπει με κάποιο τρόπο να προσφέρεις στην κοινωνία, στην οποία εσύ θα επιλέξεις να είσαι».
Μαρία Φεφέ: Να γίνει η Ελλάδα καλύτερη
«Δεν έχω καταλήξει ακόμα, αλλά μ’ αρέσει πάρα πολύ η Ελλάδα. Εχω βέβαια σκεφτεί ότι θα ήθελα να δουλέψω στο εξωτερικό, να σπουδάσω για μεταπτυχιακό.
Θα μου άρεσε να δω τη νοοτροπία, πώς λειτουργούν τα πράγματα. Αλλά νομίζω ότι και εγώ στο μέλλον στην Ελλάδα θα καταλήξω.
Ολες οι χώρες έχουν τα προβλήματά τους, δεν είναι αποκλειστικό χαρακτηριστικό της Ελλάδας το ότι έχουμε κάποια προβλήματα.
Αλλά ακριβώς επειδή αγαπάω τη χώρα μου, θα ήθελα να είμαι ένας παράγοντας που θα λειτουργήσει στο να γίνει καλύτερη».
Ροδάνθη Καραβασίλη: Να διορθώσουμε τα προβλήματα
«Ως Ελληνες έχουμε την τάση να κατηγορούμε πολύ τη χώρα μας.
Ολες οι χώρες έχουν προβλήματα και σαν νέα γενιά είναι υποχρέωσή μας να τα διορθώσουμε.
Και εγώ σίγουρα θα ήθελα να έρθω σε επαφή με το εξωτερικό για να δω διαφορετικές νοοτροπίες, να δω λίγο τη λογική των πανεπιστημίων, γιατί έχει και αυτό μια ακαδημαϊκή σημασία.
Αλλά κι εγώ θα ήθελα να κάνω πράγματα για τη χώρα μας, για την Ελλάδα».
Δανάη Αργυροπούλου: Δεν είναι λύση το να φεύγουμε
«Θα ήθελα σε κάποια φάση της ζωής μου να βγω έξω, ίσως σε επίπεδο μεταπτυχιακών σπουδών, για να δω το κάτι διαφορετικό. Θα ήθελα να πάω στο εξωτερικό για την εμπειρία. Παρ’ όλα αυτά, επαγγελματικά θα ήθελα να δραστηριοποιηθώ εδώ.
Εχουμε μια τάση ως Ελληνες να κατηγορούμε τη χώρα μας, το σύστημα, αλλά δεν είναι λύση το να φεύγουμε και να κάνουμε τα στραβά μάτια.
Αν πιστεύουμε ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα και ειδικά εμείς που σε λίγο καιρό θα βγούμε στην κοινωνία, είναι καθήκον μας να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να το διορθώσουμε και να κάνουμε την κατάσταση λίγο καλύτερη. Δεν είναι σωστό να κατηγορούμε συνέχεια κάποιον άλλον, όταν και εμείς δεν κάνουμε τίποτα γι’ αυτό».
Αθηνά Δημοπούλου: Αυτά τα παιδιά μπορούν να κάνουν τη διαφορά
«Τα παιδιά είναι έτοιμα να αρπάξουν κάθε ευκαιρία για να κάνουν κάτι καλύτερο κι αυτή ήταν μία ευκαιρία που τους επέτρεψε να αναδείξουν τις ικανότητες που έχουν.
Το γεγονός ότι βλέπουν θετικά τη χώρα και την πρόθεση να προσφέρουν, νομίζω για μένα είναι η μεγαλύτερη ανταμοιβή και ως διδάσκουσα και γενικότερα ως μέρος του ελληνικού πανεπιστημίου.
Νομίζω ότι μπορούν να κάνουν τη διαφορά αυτά τα παιδιά. Με τα προσόντα που έχουν και με τον τρόπο που έχουν διδαχθεί και μέσα από αυτή την εμπειρία μπορούν να γίνουν καλοί νομικοί και καλοί δικηγόροι. Κατά κάποιον τρόπο θα είναι overqualified για την ελληνική πραγματικότητα, τη δικαστηριακή και νομική».
* Φωτ: Νίκος Κοκκαλιάς
