Στα τέλη του 2017 μία ταξιαρχία του Λιβυκού Εθνικού Στρατού κατέλαβε την Κεντρική Τράπεζα της Λιβύης στη Βεγγάζη και φέρεται να άδειασε τα χρηματοκιβώτια. Στη δίνη του εμφυλίου τότε, ουδείς γνώριζε πού διοχετεύθηκε η λεία τους. Σημαντικό μέρος της, περίπου 68 από τα 159 εκατ. ευρώ, είχε ήδη υποστεί φθορές από υπερχείλιση υπονόμου. Είχαν σκισίματα στα άκρα και μούχλα από την πλημμύρα. Ωστόσο, αυτό δεν τα εμπόδισε να ταξιδέψουν σε άλλες χώρες. Πριν από λίγες μέρες ένας άνδρας επιχείρησε να ανταλλάξει 40.000 ευρώ σε υποκατάστημα της Τράπεζας της Ελλάδος στη Λάρισα, αλλά τα φθαρμένα χαρτονομίσματα που προσκόμισε κίνησαν αμέσως υποψίες και παρακρατήθηκαν.
Εμφάνιζαν παρόμοια σημάδια φθοράς με εκείνα που είχαν κλαπεί στη Λιβύη. Κάθε χαρτονόμισμα των 200 ευρώ έφερε σειριακό αριθμό που ξεκινούσε με τα ψηφία Χ039, ακόμη μία ένδειξη που παρέπεμπε στην κατεστραμμένη παρτίδα της Βεγγάζης. Από το 2019 μέχρι και σήμερα πάνω από οκτώ αντίστοιχες περιπτώσεις έχουν απασχολήσει τις ελληνικές αρχές, ενώ αντίστοιχα χαρτονομίσματα των 100 ευρώ (φέρουν σειριακό αριθμό με αρχικά ψηφία τα Χ1005) και 200 ευρώ έχουν εμφανιστεί στο Βέλγιο, στη Γαλλία και στην Εσθονία.
Η Διεύθυνση Τραπεζογραμματίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ενημέρωσε τις εθνικές κεντρικές τράπεζες του ευρωσυστήματος τον Απρίλιο του 2019 για τον κίνδυνο κυκλοφορίας των επίμαχων χαρτονομισμάτων. Τον ίδιο μήνα είχε εμφανιστεί σε υποκατάστημα της Τράπεζας της Ελλάδος στην Κομοτηνή ένας άνδρας με 50 φθαρμένα χαρτονομίσματα των 200 ευρώ και άλλα δέκα των 100 ευρώ. Παρακρατήθηκαν τότε ως αμφιβόλου γνησιότητας και εις βάρος του κομιστή σχηματίστηκε ποινική δικογραφία για το αδίκημα της κυκλοφορίας πλαστών νομισμάτων.
Από το 2019, πάνω από οκτώ περιπτώσεις έχουν απασχολήσει τις ελληνικές αρχές.
Η πραγματογνωμοσύνη που ακολούθησε από το Εθνικό Κέντρο Ανάλυσης ευρώ της Ελληνικής Αστυνομίας έδειξε ότι ήταν γνήσια, αλλά ακατάλληλα για κυκλοφορία. Η δικογραφία τέθηκε στο αρχείο και τον Απρίλιο του 2022 η Εισαγγελία Πρωτοδικών Ροδόπης διέταξε άρση της κατάσχεσης και απόδοση των χρημάτων στον κομιστή «προκειμένου να ανταλλαγούν με άλλα». Λίγες εβδομάδες αργότερα ο πολίτης εμφανίστηκε στο ίδιο υποκατάστημα με τις 11.000 ευρώ, προσκόμισε την εισαγγελική διάταξη και ζήτησε εκ νέου ανταλλαγή. Ωστόσο, ο νομικός σύμβουλος της Τράπεζας της Ελλάδος γνωμοδότησε ότι δεν μπορούν να προχωρήσουν σε αυτή την ενέργεια.
Σε αντίστοιχη περίπτωση, τον Ιούνιο του 2021 άλλος πολίτης εμφανίστηκε στο υποκατάστημα της Τράπεζας της Ελλάδος στις Σέρρες με 14 φθαρμένα χαρτονομίσματα των 200 ευρώ. Σχηματίστηκε δικογραφία εις βάρος του, ενώ έγινε έρευνα στο δωμάτιο του ξενοδοχείου όπου διέμενε και εντοπίστηκαν άλλα δύο χαρτονομίσματα.
Τον Σεπτέμβριο του 2022 η Εισαγγελία Πρωτοδικών Σερρών έθεσε την υπόθεση στο αρχείο «λόγω έλλειψης ενδείξεων ενοχής». Παράλληλα, διέταξε την άρση της κατάσχεσης των χρημάτων. Τέσσερις ημέρες αργότερα ο πολίτης επιχείρησε ξανά να τα ανταλλάξει και το υποκατάστημα τα παρακράτησε εκ νέου.
Αναφορές
Η Τράπεζα της Ελλάδος ήδη από τον Οκτώβριο του 2019 είχε ενημερώσει με αναφορά της τον εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Αθηνών για αντίστοιχα περιστατικά. Ακολούθησαν και άλλες αναφορές της, τον Οκτώβριο του 2020 και τον Δεκέμβριο του 2021 στις οποίες παρέθετε όλα τα σχετικά συμβάντα που είχαν διαπιστώσει.
Ωσπου τον Νοέμβριο του 2022 τα στελέχη της Τράπεζας της Ελλάδος απευθύνθηκαν στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου. Επεσήμαναν τον «προφανή κίνδυνο η χώρα να κατακλυσθεί από κλεμμένα τραπεζογραμμάτια της Λιβύης, εάν υπάρξει έστω και μια περίπτωση ανταλλαγής τους» και τόνιζαν ότι «απαιτείται συνολική θεώρηση του συμβάντος με ενιαία αντιμετώπιση». Τον Φεβρουάριο του 2023 στάλθηκε σχετική ενημέρωση προς τους εισαγγελείς Εφετών και Πρωτοδικών της χώρας.
Μέρος των φθαρμένων χαρτονομισμάτων φέρεται να κατέληξε στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας. Τον περασμένο Απρίλιο το ζήτημα απασχόλησε και τη δημόσια τηλεόραση της Εσθονίας, καθώς και εκεί παρατηρήθηκαν αντίστοιχες απόπειρες ξεπλύματος χρήματος. Κατά τους Εσθονούς, στην υπόθεση διακίνησης των κλεμμένων χαρτονομισμάτων της Λιβύης εμπλέκεται πέρα από τουρκικά εγκληματικά δίκτυα και η ρωσική μαφία. Η κεντρική τράπεζα της Εσθονίας χειρίστηκε τα τελευταία χρόνια περισσότερες από 50 σχετικές υποθέσεις με 1.705 χαρτονομίσματα που είχαν κλαπεί από τη Λιβύη.
Στο παρελθόν είχε συλληφθεί για διακίνηση παρόμοιων χαρτονομισμάτων ένα ζευγάρι στη Γαλλία. Εκτιμάται ότι τα πουλούσαν στο 50% με 75% της ονομαστικής αξίας τους, αναλόγως με το πόσο φθαρμένα ήταν. Επειτα οι αγοραστές τους προσπαθούσαν να τα ανταλλάξουν ή να τα διοχετεύσουν στην αγορά.
