Οι πανεπιστημιακές Αρχές αρχίζουν να απελευθερώνονται από αγκυλώσεις δεκαετιών. Κατά την κατάληψη του Μεγάρου Θεωρητικών Επιστημών (πρόκειται για το κτίριο της εμβληματικής Νομικής Σχολής Αθηνών στην οδό Σόλωνος) από ομάδα (και) εξωπανεπιστημιακών το βράδυ της Δευτέρας, οι αρμόδιες αρχές του Πανεπιστημίου Αθηνών ενημέρωσαν άμεσα την αστυνομία, αλλά τελικά επελέγη η επέμβαση να γίνει νωρίς χθες το πρωί. Νέο στοιχείο –με βάση τα πανεπιστημιακά ειωθότα– είναι ότι η κοσμητεία της Νομικής Σχολής Αθηνών έβγαλε ανακοίνωση για την κατάληψη, προτρέποντας τα μαθήματα να γίνουν διαδικτυακά. Οπως και συνέβη, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», από κάποιους καθηγητές έως αργά χθες το απόγευμα.
Ειδικότερα, τη Δευτέρα το απόγευμα πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση διαμαρτυρίας στα Προπύλαια από φοιτητικούς συλλόγους της Αθήνας, με τη συμμετοχή εργατικών σωματείων και άλλων φορέων, με κεντρικά αιτήματα «τη λήξη του πολέμου στη Γάζα και της σφαγής των Παλαιστινίων». Παράλληλα, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», σε ισόγειο χώρο της Νομικής Σχολής, ο οποίος τελεί υπό κατάληψη πάνω από μία δεκαετία, για το απόγευμα της Δευτέρας είχε προγραμματιστεί η προβολή ταινίας. Οταν γύρω στις 9 το βράδυ οι φύλακες του κτιρίου πήγαν να το κλειδώσουν και να αποχωρήσουν, φοιτητές και εξωπανεπιστημιακοί που βρίσκονταν στον ισόγειο χώρο απαίτησαν το κτίριο να μείνει ανοιχτό, λέγοντας ότι τελεί υπό κατάληψη.
Σύμφωνα με διδάσκοντες, η κατάληψη της Νομικής «τροφοδοτήθηκε» από εξωπανεπιστημιακούς που ήταν στα Προπύλαια. Μάλιστα, ιστοσελίδα του αντιεξουσιαστικού χώρου ανέφερε ότι «υποστηρίζουμε και καλούμε όλες, όλους και όλα να στηρίξουν την πρωτοβουλία των φοιτητών και φοιτητριών της Νομικής Σχολής Αθηνών να καταλάβουν τη Σχολή για την υποστήριξη της Παλαιστίνης και ενάντια στη συνεχιζόμενη γενοκτονία!».
Οι καταληψίες είχαν αναρτήσει πανό «Κάτω τα χέρια από τη Ράφα» και τη σημαία της Παλαιστίνης, ενώ είχαν γράψει σχετικά συνθήματα στα ελληνικά και στα αραβικά.
Για τα γεγονότα ενημερώθηκαν η πρυτανεία του ιδρύματος και η αστυνομία. Σύμφωνα με διδάσκοντες του ΕΚΠΑ, η αστυνομία ζήτησε πανεπιστημιακοί να δώσουν κατάθεση για τα γεγονότα, ωστόσο από το ΑΕΙ δηλώθηκε εμφατικά ότι πρόκειται για αυτόφωρα αδικήματα και άρα η αστυνομία μπορούσε να επέμβει. Αίτημα που δημιούργησε την πεποίθηση σε πανεπιστημιακούς ότι η αστυνομία αμφιταλαντεύτηκε ως προς τις κινήσεις της. Τελικά προκρίθηκε να δοθεί χρόνος στους καταληψίες να αποχωρήσουν ήρεμα και χωρίς αστυνομική επέμβαση. Αυτό όμως δεν συνέβη. Αντιθέτως, φοιτητές και αλληλέγγυοι είχαν στήσει σκηνές στο προαύλιο της Νομικής, το οποίο έχει είσοδο από την οδό Μασσαλίας. Επίσης, οι καταληψίες είχαν αναρτήσει πανό «Κάτω τα χέρια από τη Ράφα» και τη σημαία της Παλαιστίνης, ενώ είχαν γράψει σχετικά συνθήματα όχι μόνο στα ελληνικά αλλά και στα αραβικά.
Το πρωί οι καταληψίες εμπόδισαν εργαζομένους και φοιτητές να εισέλθουν στο κτίριο. Παράλληλα, η κοσμητεία της Νομικής Σχολής ανακοίνωσε προς την πανεπιστημιακή κοινότητα και τους φοιτητές ότι «το Μέγαρο Θεωρητικών Επιστημών τελεί υπό κατάληψη από εξωπανεπιστημιακά στοιχεία και η πρόσβαση σε αυτό δεν είναι δυνατή. Κατόπιν αυτών και με βάση την κείμενη νομοθεσία, τα μαθήματα μπορούν να γίνουν διαδικτυακά μέχρι νεωτέρας. Παρακαλούνται οι φοιτητές να παρακολουθούν το e-class των μαθημάτων τους για σχετικές ανακοινώσεις».
Χθες το πρωί η ΕΛ.ΑΣ. πραγματοποίησε έφοδο με την παρουσία εισαγγελέα στο υπό κατάληψη κτίριο. Η επιχείρηση ολοκληρώθηκε λίγο πριν από τις 12 το μεσημέρι και η αστυνομία προχώρησε σε 28 συλλήψεις. Αμέσως μετά την επιχείρηση, φοιτητές συγκεντρώθηκαν έξω από τη Νομική Σχολή και φώναξαν συνθήματα κατά της αστυνομίας. Μέσα στην κατάληψη εντοπίστηκαν αρκετοί αλλοδαποί, ενώ μεταξύ των προσαχθέντων φέρεται να είναι οκτώ γυναίκες από Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία και Γερμανία που δεν έχουν σχέση με τη Νομική Σχολή.
Πανεπιστημιακοί τόνισαν στην «Κ» ότι στο κτίριο δεν υπάρχουν καταστροφές (πλην των συνθημάτων στους τοίχους). Μένει να δούμε εάν ο ισόγειος χώρος, που πριν από την κατάληψή του ήταν κυλικείο ενώ δίπλα του λειτουργούσαν αίθουσες για μεταπτυχιακά μαθήματα, θα αφεθεί να επανακαταληφθεί.
Συνταγματικό το σύστημα διοίκησης των ΑΕΙ
Τους τίτλους τέλους στον αγώνα περί αντισυνταγματικότητας του νέου συστήματος διοίκησης των ΑΕΙ έβαλε η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας. Με την 653/2024 απόφασή της έκρινε ότι είναι συνταγματικό το σύστημα διοίκησης των ΑΕΙ, όπως ορίζεται στον νόμο 4957/2022 που ψηφίστηκε επί υπουργίας Νίκης Κεραμέως, ως προς τη συμμετοχή και τα προσόντα εκλογής των εξωτερικών μελών του Συμβουλίου Διοίκησης (Σ.Δ.) και το εκλογικό σύστημα ανάδειξης των εσωτερικών μελών αυτού (ταξινομική ψήφος). Για το θέμα υπήρξαν οξύτατες αντιδράσεις των κομμάτων της αντιπολίτευσης και μερίδας πανεπιστημιακών. Κάποιοι εξ αυτών προσέφυγαν στο ανώτατο δικαστήριο.
Ειδικότερα, όπως όρισε το ΣτΕ οι ρυθμίσεις του άρθρου 8 του ν. 4957/2022, σχετικά με τη συμμετοχή στο Συμβούλιο Διοίκησης των ΑΕΙ των εξωτερικών μελών, κινούνται εντός των πλαισίων της συνταγματικής αρχής της πλήρους αυτοδιοίκησης των ΑΕΙ (άρθρο 16 παρ. 5) και δεν θίγουν το δικαίωμα των ιδρυμάτων αυτών να αποφασίζουν επί των υποθέσεών τους με δικά τους όργανα. Και τούτο διότι το Σύνταγμα δεν επέβαλε συγκεκριμένο πρότυπο οργανώσεως των ΑΕΙ, αλλά διαφύλαξε στον κοινό νομοθέτη ευρύτατα περιθώρια εξουσίας να επιλέγει το κατάλληλο οργανωτικό σχήμα κατά τις απαιτήσεις της εξελισσόμενης επιστήμης και τεχνολογίας και ενόψει των εκάστοτε κρατουσών οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών.
Περαιτέρω, η πρόβλεψη του άρθρου 8, για μέλη μη προερχόμενα από το ίδιο το ίδρυμα, εξυπηρετεί προδήλως τον συνταγματικά θεμιτό σκοπό της προώθησης της εξωστρέφειας των ΑΕΙ.
Παράλληλα, ορίζεται ότι οι διατάξεις του ν. 4957/2022, με τις οποίες επαναφέρεται το σύστημα της ταξινομικής ψήφου, το οποίο είχε εισαχθεί το πρώτον με τον ν. 4009/2011, δεν παραβιάζουν τις διατάξεις των άρθρων 16, 5 παρ. 1 και 25 παρ. 1 του Συντάγματος. Και τούτο διότι με τις εν λόγω ρυθμίσεις εισάγεται ένα αφηρημένο και αντικειμενικό εκλογικό σύστημα, το οποίο, αν και περίπλοκο, είναι, πάντως, μαθηματικά επαληθεύσιμο, έχει δε τύχει εφαρμογής ακόμη και σε βουλευτικές ή προεδρικές εκλογές, όπου κατά τεκμήριο οι εκλογείς και οι υποψήφιοι είναι πολυπληθείς.
Σύμφωνα με το ΣτΕ, οι ρυθμίσεις για συμμετοχή εξωτερικών μελών στο Συμβούλιο Διοίκησης δεν θίγουν το δικαίωμα των ιδρυμάτων να αποφασίζουν επί των υποθέσεών τους με δικά τους όργανα.
Κατανομή αρμοδιοτήτων
Κομβικό σημείο της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας είναι, επίσης, ότι κρίνει πως ενόψει της σαφούς κατανομής των αρμοδιοτήτων μεταξύ των οργάνων διοίκησης του ΑΕΙ και της ευρείας ευχέρειας του νομοθέτη να μεταβάλει κατά τις εκάστοτε αντιλήψεις του το μοντέλο οργάνωσης και διοίκησης των πανεπιστημίων, το νέο σύστημα διοίκησης των ΑΕΙ δεν χαρακτηρίζεται από υπερσυγκεντρωτισμό, αλλά, αντιθέτως, στοχεύει στον περιορισμό του υπερσυγκεντρωτισμού, δεδομένου άλλωστε ότι οι κυριότερες αποφασιστικές αρμοδιότητες σχετικά με τη στρατηγική του ιδρύματος ανατίθενται στο Σ.Δ. κατόπιν, όμως, ασκήσεως της γνωμοδοτικής ή εισηγητικής αρμοδιότητας που έχει ανατεθεί στον πρύτανη ή/και στη Σύγκλητο.
Περαιτέρω, δεν υφίσταται ταύτιση στο πρόσωπο του πρύτανη της ιδιότητας του ελέγχοντος και του ελεγχομένου, καθόσον καθορίζεται στον νόμο η διαδικασία υποβολής πρότασης δυσπιστίας στο πρόσωπο του πρύτανη και η δυνατότητα παύσης του με απόφαση του Συμβουλίου Διοίκησης που λαμβάνεται με αυξημένη πλειοψηφία (8/11), δίχως τη συμμετοχή του ίδιου του πρύτανη.
