Φοιτητές καλούνται, όχι να απαντήσουν στις ερωτήσεις του καθηγητή τους, αλλά να αξιολογήσουν τεκμηριωμένα ύστερα από έρευνα τις απαντήσεις που έδωσε στις ίδιες ερωτήσεις το ChatGPT. Συμβαίνει σε ελληνικά πανεπιστήμια και είναι ένα απλό παράδειγμα που υποδηλώνει τις αλλαγές που έχει επιφέρει ήδη στην εκπαίδευση η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ). «Η εκθετική πρόοδος και υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης και ειδικά της παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης σε πληθώρα τομέων, φαίνεται ότι είναι αναπόφευκτη διεθνώς, αλλά και για τη χώρα μας», τονίζει ο Διομήδης Σπινέλλης, καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και Delft University of Technology. Βέβαια, είναι φυσικό να νιώθουμε –και όχι μόνο οι εκπαιδευτικοί– τουλάχιστον αμηχανία μπροστά στις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης. «Στην αρχή διακρίνουμε φόβο στους εκπαιδευτικούς για τις αλλαγές που θα προκαλέσει η τεχνητή νοημοσύνη στη δουλειά τους στο σχολείο. Οταν όμως ολοκληρώνεται η επιμόρφωσή τους, νιώθουν ικανοποιημένοι, καθώς κατανοούν ότι ακόμη το ανθρώπινο μυαλό έχει το… πάνω χέρι», παρατηρεί στην «Κ» ο Παναγιώτης Αναστασιάδης, καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής του Εργαστηρίου Προηγμένων Μαθησιακών Τεχνολογιών.
«Να την αξιοποιήσουμε για να μετασχηματίσουμε το μοντέλο διδασκαλίας σε μαθητοκεντρικό, δηλαδή να δίνει έμφαση στη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη».
Σε δύο πλαίσια
Ηδη η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής, που έχει συστήσει η κυβέρνηση, μελετάει τις επιπτώσεις της ΑΙ σε πληθώρα πεδίων της δημόσιας ζωής, καλώντας εμπειρογνώμονες να καταθέσουν τις προτάσεις τους. Μεταξύ αυτών ο κ. Αναστασιάδης και ο κ. Σπινέλλης, τις θέσεις των οποίων παρουσιάζει η «Κ». «Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα κινείται με πολύ αργούς ρυθμούς, με αποτέλεσμα να υπάρχει η ανησυχία ότι δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών. Αλλά εάν χειριστούμε την τεχνητή νοημοσύνη με παιδαγωγικό τρόπο, μπορούμε να κάνουμε θαύματα», λέει ο κ. Αναστασιάδης. «Οι εφαρμογές της ΑΙ στην εκπαίδευση μπορούν να κινηθούν σε δύο πλαίσια. Το πρώτο είναι πώς θα βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς να δημιουργήσουν διδακτικά “εργαλεία” για τους μαθητές τους. Το δεύτερο αφορά τη χρήση των εργαλείων της ΑΙ από τον εκπαιδευτικό με τους μαθητές μέσα στην τάξη. Ενδεικτικά, οι σχετικές εφαρμογές μπορούν να φτιάξουν σχέδια διδασκαλίας ενός μαθήματος, αλλά και δραστηριότητες που ενθαρρύνουν τη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη των μαθητών, ή που απευθύνονται στους μαθητές με ειδικές μαθησιακές ανάγκες», προσθέτει ο πανεπιστημιακός. Η AI μπορεί να αξιοποιηθεί από τον τεχνικό σχεδιασμό μιας σχολικής θεατρικής παράστασης, στην οργάνωση ενός διαγωνίσματος στη Γεωγραφία και την Ιστορία. «Βέβαια, δεν μιλάμε για ενσωμάτωση των εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης στο υφιστάμενο εκπαιδευτικό μοντέλο, που είναι δασκαλοκεντρικό, δηλαδή στηρίζεται στη μετάδοση της πληροφορίας από τον δάσκαλο στους μαθητές, ο οποίος κατόπιν τους ελέγχει. Πρέπει να αξιοποιήσουμε την τεχνητή νοημοσύνη για να μετασχηματίσουμε το μοντέλο διδασκαλίας σε μαθητοκεντρικό, δηλαδή να δίνει έμφαση στη δημιουργικότητα των παιδιών και την κριτική σκέψη. Για παράδειγμα, οι μαθητές με πληροφορίες που παίρνουν από τις εφαρμογές ΑΙ, να μπορούν να διερευνούν την εγκυρότητά τους», τονίζει ο κ. Αναστασιάδης.
Βέβαια, όπως λέει ο κ. Σπινέλλης, «η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαιδευτική διαδικασία εγείρει σημαντικά ηθικά ζητήματα». Στην εισήγησή του στην Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής, αναφέρει μεταξύ άλλων:
• Η εξάρτηση από την ΑΙ για την επίλυση εκπαιδευτικών εργασιών μπορεί να περιορίσει την ανάπτυξη ζωτικών δεξιοτήτων, όπως η αυτοδιδασκαλία, η επίλυση προβλημάτων, η κριτική σκέψη και η δημιουργικότητα. Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι διδασκόμενοι δεν γίνονται απλώς παθητικοί δέκτες πληροφοριών.
• Τα μοντέλα ΑΙ μπορεί να ενισχύουν διακρίσεις με βάση το φύλο, τη φυλή, την εθνικότητα, ή άλλα χαρακτηριστικά, προάγοντας στερεοτυπικές απόψεις που υπάρχουν στις εκπαιδευτικές πηγές ή το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, επηρεάζοντας έτσι αρνητικά την ποιότητα και την αντικειμενικότητα της μάθησης.
• Η συλλογή προσωπικών δεδομένων διδασκομένων από συστήματα ΑΙ προκαλεί ανησυχίες σχετικά με το απόρρητο και την προστασία δεδομένων.
• Η διαθεσιμότητα εκπαιδευτικού υλικού στα ελληνικά είναι περιορισμένη. Επίσης, η εκπαίδευση των μοντέλων ΑΙ με ελληνικές πηγές αφορά και την κατανόηση του τοπικού πολιτισμού, της Ιστορίας και των εκπαιδευτικών πλαισίων. Αυτά τα ελλείμματα μπορεί να οδηγήσουν στην υπερπροβολή υλικού από άλλες χώρες και πολιτισμούς και παράλειψη στοιχείων σχετικών με την Ελλάδα. Για παράδειγμα, στην προτροπή «Δώσε μου τρεις σημαντικές εθνικές εορτές», η απάντηση του ChatGPT είναι «1. Ημέρα της Ανεξαρτησίας, 2. Οχι Ημέρα [sic], 3. Πρωτομαγιά».
Πώς θα γίνει η διασφάλιση της ορθής χρήσης
Η αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν από τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) στην εκπαίδευση απαιτεί μια πολυεπίπεδη προσέγγιση από το εκπαιδευτικό σύστημα. Σύμφωνα με τον Παναγιώτη Αναστασιάδη, καθηγητή στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης, σημαντική είναι η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, καθώς μέσω των αποριών, ιδεών και προτάσεων μπορούν οι αρμόδιοι θεσμικοί παράγοντες (π.χ. κυβέρνηση, ΑΕΙ) να σχεδιάσουν την ένταξη της τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαίδευση. Ηδη, από το Εργαστήρι Προηγμένων Μαθησιακών Τεχνολογιών –το διευθύνει ο κ. Αναστασιάδης– στο Πανεπιστήμιο Κρήτης έχουν επιμορφωθεί 6.500 εκπαιδευτικοί των δύο βαθμίδων και περί το 60% των σχολικών συμβούλων.
Από την πλευρά του, ο Διομήδης Σπινέλλης, καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και Delft University of Technology, στην εισήγησή του προς την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής προτείνει τα εξής:
• Ενσωμάτωση κριτικής σκέψης και μεθοδολογίας έρευνας στο πρόγραμμα σπουδών: διδάσκοντας πώς οι σπουδαστές οφείλουν να αναλύουν κριτικά τις πληροφορίες και να επαληθεύουν τις πηγές τους, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα μπορούν να τους βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που συνεπάγεται η χρήση ΑΙ.
• Εμφαση σε εργασίες και αξιολόγηση που γίνονται στην τάξη: έτσι ελέγχεται και αποφεύγεται η αθέμιτη χρήση ΑΙ.
• Ενίσχυση ψηφιακού εγγραμματισμού: προγράμματα εκπαίδευσης που στοχεύουν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ψηφιακού εγγραμματισμού μπορούν να βοηθήσουν τους διδασκομένους να κατανοήσουν καλύτερα πώς λειτουργούν οι τεχνολογίες ΑΙ και πώς να τις χρησιμοποιούν υπεύθυνα.
Εμφαση σε εργασίες στην τάξη, θέσπιση κανονισμών, ενίσχυση ψηφιακού εγγραμματισμού – Εχουν ήδη επιμορφωθεί 6.500 εκπαιδευτικοί των δύο βαθμίδων.
• Δημιουργία πολιτικών και κανονισμών: τα εκπαιδευτικά ιδρύματα πρέπει να θεσπίσουν σαφείς κανονισμούς σχετικά με τη χρήση ΑΙ, ορίζοντας τι επιτρέπεται και τι όχι, καθώς και τις συνέπειες σχετικών παραβιάσεων.
• Ενίσχυση ελληνικού ανοιχτού περιεχομένου: παρέχοντας με ανοιχτή πρόσβαση υψηλής ποιότητας μηχαναγνώσιμο περιεχόμενο στα ελληνικά, εκδότες, μέσα ενημέρωσης, βιβλιοθήκες, εκπαιδευτικοί φορείς, ερευνητικά κέντρα και άλλες κρατικές υπηρεσίες διασφαλίζουν ότι τα μοντέλα ΑΙ θα μπορούν να εκπαιδευτούν κατάλληλα στην ελληνική γλώσσα και με ελληνικά δεδομένα. Σημαντικό θα είναι όλες οι δράσεις δημιουργίας περιεχομένου που χρηματοδοτούνται από το κράτος να είναι υποχρεωμένες να το διαθέτουν ανοιχτά σε μηχαναγνώσιμη μορφή.
• Συνεργασία με παρόχους ΑΙ: συνεργαζόμενα με τους παρόχους τεχνολογιών ΑΙ, τα ΑΕΙ μπορούν να διαμορφώσουν λύσεις που είναι πιο προσαρμοσμένες στις εκπαιδευτικές τους ανάγκες και να βελτιώσουν την ακρίβεια και την αξιοπιστία των παρεχομένων πληροφοριών.
• Διαφάνεια και λογοδοσία: ενθαρρύνοντας τη διαφάνεια σχετικά με το πώς λειτουργούν οι αλγόριθμοι ΑΙ και πώς επεξεργάζονται τις πληροφορίες, οι πάροχοι ΑΙ βοηθούν τους μαθητές να κατανοήσουν τις πηγές των πληροφοριών.
• Ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των διδασκομένων: οργάνωση σεμιναρίων και εργαστηρίων που αποσκοπούν στην ευαισθητοποίηση των διδασκομένων σχετικά με τις προκλήσεις και τις δυνατότητες της ΑΙ, καθώς και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για την κριτική αξιολόγηση της πληροφορίας.
Οπως λέει ο κ. Σπινέλλης, «μέσω αυτών των προσεγγίσεων το εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να διαμορφώσει ένα πιο ανθεκτικό και ευέλικτο περιβάλλον μάθησης που εκμεταλλεύεται τα οφέλη της ΑΙ, διατηρώντας παράλληλα την ακαδημαϊκή ακεραιότητα και προάγοντας την ανάπτυξη κριτικών και δημιουργικών δεξιοτήτων στους μαθητές».
Το Ψηφιακό Σχολείο φέρνει «κοντά» τις απομακρυσμένες περιοχές
Ψηφιακά φροντιστήρια σε όλα τα σχολεία και των δύο βαθμίδων και μείωση της γραφειοκρατίας. Αυτοί θα είναι οι δύο βασικοί άξονες του Ψηφιακού Σχολείου που δημοσιοποιήθηκε χθες (η «Κ» το είχε παρουσιάσει στο φύλλο της Κυριακής 12/5), παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, από τον υπουργό Παιδείας Κυριάκο Πιερρακάκη, στο Γυμνάσιο με Λυκειακές Τάξεις Ριζωμάτων Ημαθίας, με τη συμμετοχή μαθητών, οι οποίοι συνομίλησαν με τον πρωθυπουργό και τον υπουργό. Το Ψηφιακό Σχολείο – digitalschool.gov.gr, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, αποτελεί ψηφιακή πύλη που προοδευτικά θα συμπεριλάβει εκπαιδευτικές υπηρεσίες για μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς. Η πιλοτική εφαρμογή του ξεκινάει από τη φετινή χρονιά. Οι πρώτες υπηρεσίες περιλαμβάνουν:
• Ψηφιακό φροντιστήριο για τάξεις από Α΄ Δημοτικού έως Γ΄ Λυκείου (streaming.digitalschool.gov.gr). Θα περιλαμβάνει το πλήρες περιεχόμενο των μαθημάτων. Πρόκειται για σύντομα βίντεο σε μορφή επεισοδίων από έμπειρους εκπαιδευτικούς. Τα πρώτα διαθέσιμα βίντεο αφορούν τα μαθήματα της Γλώσσας και των Μαθηματικών Γυμνασίου.
• Για τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα της Γ΄ Λυκείου θα προσφέρονται από τον Σεπτέμβριο ζωντανά μαθήματα στο streaming.digitalschool.gov.gr, τα οποία θα είναι διαθέσιμα και για μεταγενέστερη χρήση. Αφορά όλα τα εξετα-ζόμενα μαθήματα ΓΕΛ και ΕΠΑΛ, περιλαμβανομένων των ειδικών μαθημάτων, όπως π.χ. σχέδιο. Κατά την ψηφιακή διδασκαλία, η οποία θα γίνεται τις απογευματινές ώρες, θα υπάρχει δυνατότητα αλληλεπίδρασης των μαθητών με τον διδάσκοντα, ενώ τα μαθήματα θα περιλαμβάνουν διαγωνίσματα και αξιολόγηση.
Τι περιλαμβάνουν οι πρώτες υπηρεσίες του νέου εργαλείου, η πιλοτική εφαρμογή του οποίου ξεκινάει από τον Σεπτέμβριο.
• Για πρώτη φορά καλύπτονται οι ανάγκες μαθητών σε απομακρυσμένες νησιωτικές και ορεινές περιοχές όπου δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις ίδρυσης σχολείου (π.χ. Γαύδος). Η δημιουργία τάξεων, από τον Σεπτέμβριο, περιλαμβάνει τη φυσική παρουσία τουλάχιστον τριών ειδικοτήτων εκπαιδευτικών (φιλόλογοι, μαθηματικοί, φυσικών επιστημών ή πληροφορικοί) και παράλληλα ζωντανή ψηφιακή διδασκαλία των μαθημάτων εντός σχολικού ωραρίου που δεν καλύπτονται από τις διαθέσιμες στην περιοχή ειδικότητες.
• Μία εφαρμογή (eparents – app.digitalschool.gov.gr) που προσφέρει ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας γονέων και σχολείου. Δίνει τη δυνατότητα για ενημέρωση για ανακοινώσεις και ειδοποιήσεις, ηλεκτρονική ενημέρωση για τις βαθμολογίες και τις απουσίες του μαθητή, προγραμματισμό συναντήσεων, online επικοινωνία μέσω βιντεοκλήσης.
• Εχει γίνει προμήθεια και παραδίδονται και εγκαθίστανται σταδιακά 36.264 διαδραστικά συστήματα. Το πρόγραμμα αφορά τάξεις Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού, γυμνασίων και λυκείων. Εχουν εγκατασταθεί ήδη 20.509 διαδραστικά συστήματα. Το έργο θα ολοκληρωθεί εντός του 2024.
Βέβαια, το Ψηφιακό Σχολείο «επέστρεψε» ύστερα από 15 χρόνια, όπως επισήμανε η Αννα Διαμαντοπούλου, επί υπουργίας της οποίας από το 2009 είχε σχεδιαστεί Ψηφιακό Σχολείο, η υλοποίηση του οποίου διεκόπη από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.
