Ο Ντόναλντ Τραμπ έμεινε στις απειλές, το Κογκρέσο επανήλθε δριμύτερο και ο Τζο Μπάιντεν σήκωσε το γάντι. Η ψήφιση του νόμου ο οποίος απαιτεί την πώληση του TikTok σε εταιρεία αμερικανικής ιδιοκτησίας, υπό την απειλή της απαγόρευσης της λειτουργίας του, προκαλεί αναστάτωση στους 170 εκατ. χρήστες της εφαρμογής στις ΗΠΑ, δημιουργώντας προηγούμενο για δυνητικές αντίστοιχες παρεμβάσεις σε χώρες της Ευρώπης. Συνιστά απειλή το TikΤok; Και είναι αυτός ο τρόπος να αποσοβηθούν οι κίνδυνοι για την εθνική ασφάλεια;
Η σχέση με το καθεστώς
Η Ουάσιγκτον θέτει στο στόχαστρο τη μητρική του TikTok. Η ByteDance δεν είναι μια εταιρεία όπως όλες οι άλλες, σύμφωνα με τη σχολή σκέψης που ζητεί την εκχώρηση της δημοφιλούς πλατφόρμας σε αμερικανικά χέρια. Οι νομοθέτες του Κογκρέσου, οι οποίοι επικύρωσαν τον επίμαχο νόμο κατά συντριπτική πλειοψηφία, επιστρατεύουν μια σειρά από επιχειρήματα στη φαρέτρα τους. Μιλούν για «ξεκάθαρα στοιχεία» ότι το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα χρησιμοποιεί την εταιρεία για να χειραγωγεί αλλά και να κατασκοπεύει τους Αμερικανούς μέσω του TikTok. Τονίζουν ότι το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα ελέγχει την ByteDance με νόμο από το 2017, όταν το νομοθετικό σώμα της Κίνας ζήτησε από «όλους τους οργανισμούς και τους πολίτες να υποστηρίξουν, να βοηθήσουν και να συνεργαστούν με τις εθνικές προσπάθειες συλλογής πληροφοριών».
Πρακτικά ο φόβος είναι ότι το Πεκίνο μπορεί να δώσει εντολή στην ByteDance να παραδώσει δεδομένα Αμερικανών που χρησιμοποιούν το TikTok ή να τροποποιήσει τον αλγόριθμο τον οποίο χρησιμοποιεί η πλατφόρμα με τρόπο που να εξυπηρετεί ανάγκες της κρατικής προπαγάνδας. Ο τεχνολογικός κολοσσός φέρεται να έχει στενή σχέση με τις δυνάμεις ασφαλείας της Κίνας. Το 2019, η ByteDance και το υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας της χώρας συμφώνησαν σε ένα σχέδιο στρατηγικής συνεργασίας για τη διάδοση της προπαγάνδας και την ενίσχυση της «μήτρας εθνικής ασφάλειας» της Κίνας μέσα από τις πλατφόρμες της ByteDance.
Στην κινεζική εταιρεία αποδίδεται επίσης ότι εργάζεται για την ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης προς χρήση της ένοπλης πτέρυγας του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Οι ένθερμοι υποστηρικτές της αμερικανικής νομοθεσίας που θέτουν στο στόχαστρο το TikTok, ίσως τη δημοφιλέστερη εφαρμογή στον κόσμο, εκφράζουν την ανησυχία τους για το γεγονός ότι το 2018 η εταιρεία δημιούργησε την Ακαδημία Τεχνητής Νοημοσύνης του Πεκίνου η οποία συνεργάζεται με κινεζικά πανεπιστήμια για την ενίσχυση των υπερυπολογιστικών δυνατοτήτων της Κίνας, προσπάθειες οι οποίες συνδέονται τόσο με το κινεζικό υπουργείο Επιστήμης και Τεχνολογίας όσο και με τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό. Πληροφορίες θέλουν τον ιδρυτή της ByteDance να έχει υποσχεθεί ότι θα αγκάλιαζε και θα διέδιδε τις «σοσιαλιστικές κεντρικές αξίες» μετά την απαγόρευση μιας πρώιμης έκδοσης του TikTok το 2018 στην Κίνα.
Σήμερα, υψηλόβαθμα στελέχη της ByteDance είναι μέλη του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος ή/και του συστήματος του Ενωμένου Μετώπου. Η κινεζική κυβέρνηση κατέχει επίσης ένα «χρυσό μερίδιο» μιας βασικής θυγατρικής της ByteDance, επιτρέποντας σε έναν πρώην κυβερνητικό αξιωματούχο να ελέγχει ολόκληρο το διοικητικό συμβούλιο.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει βάλει σε μαύρη λίστα τις iFLYTEK, Megvii και SenseTime –που έχουν συνεργαστεί με την ByteDance– για το γεγονός ότι κατέστησαν δυνατή τη γενοκτονία του Πεκίνου κατά των Μουσουλμάνων Ουιγούρων και άλλων εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων. Ενας άλλος συνεργάτης της ByteDance –Σουγκόν– βρίσκεται επίσης στη μαύρη λίστα, καθώς «βοήθησε στον κινεζικό στρατό να κάνει δοκιμές προσομοίωσης πυρηνικών όπλων και δοκιμές υπερηχητικών οχημάτων ολίσθησης», σύμφωνα με στοιχεία που έχει δημοσιοποιήσει ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής της Φλόριντα Μάρκο Ρούμπιο με ειδικό άρθρο στο Newsweek.
Οι νομοθέτες επιμένουν ότι το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα ελέγχει τη μητρική εταιρεία ByteDance και θα μπορούσε να της δώσει εντολή ώστε να παραδώσει δεδομένα Αμερικανών που χρησιμοποιούν την εφαρμογή.
Στα μάτια των επικριτών της ByteDance, η οποία ελέγχει τον αλγόριθμο της περιβόητης εφαρμογής και έχει πρόσβαση στα δεδομένων των χρηστών της, η εταιρεία συνεργάζεται με ένα αντίπαλο καθεστώς και το στρατιωτικo-βιομηχανικό του σύμπλεγμα. Στο πλαίσιο αυτό, επικαλούνται «άφθονα στοιχεία» σύμφωνα με τα οποία οι ByteDance και TikTok έχουν ήδη κατασκοπεύσει Αμερικανούς δημοσιογράφους, έχουν αποσπάσει ευαίσθητα οικονομικά δεδομένα Αμερικανών, έχουν παρέμβει στην πολιτική διαδικασία των ΗΠΑ και χειρίζονται την εφαρμογή επηρεάζοντας κάθε φορά τι βλέπουν και τι δεν βλέπουν οι χρήστες. Παραπέμπουν δε στην αμερικανική νομοθεσία, η οποία θέτει περιορισμούς σε ξένα έθνη να ελέγχουν τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς, υπονοώντας ότι με το ίδιο σκεπτικό δεν θα πρέπει να επιτρέπεται η λειτουργία σε μια πλατφόρμα ξένης ιδιοκτησίας από την οποία ενημερώνεται το 1/3 των Αμερικανών ηλικίας κάτω των 30 ετών.
Ο αντίλογος της εταιρείας
Ωστόσο, υπάρχει και ο αντίλογος. Βασικό επιχείρημα όσων αποδοκιμάζουν τον επίμαχο νόμο στις ΗΠΑ είναι ότι το TikTok εγείρει ανησυχίες σχετικά με το απόρρητο των δεδομένων που συλλέγει από τους χρήστες του, ακριβώς όπως και κάθε άλλη μεγάλη πλατφόρμα social media ως μέρος του επιχειρηματικού της μοντέλου.
Διαβλέπουν εμμονή συγκεκριμένα με το TikTok, το οποίο, ακόμη και αν θυσιαστεί στον βωμό της γεωπολιτικής αντιπαράθεσης, δεν θα λύσει κανένα δομικό πρόβλημα που αφορά τα social media και τη δύναμη του αλγορίθμου. «Θα κάνει απλώς τους νομοθέτες να αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους», σχολιάζουν καυστικά ειδικοί τεχνολογίας στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, τονίζοντας ότι τα social media γενικώς δεν είναι μόνο καλά ή μόνο κακά.
Στην εκστρατεία του κατά της προσπάθειας του πολιτικού συστήματος στις ΗΠΑ να καταδείξει την εφαρμογή ως εργαλείο κινεζικής προπαγάνδας που εκμεταλλεύεται δεδομένα, το TikTok παραπέμπει στους δημιουργούς οι οποίοι ζουν από την πλατφόρμα, μοιράζοντας εκπαιδευτικό, χιουμοριστικό και άλλο περιεχόμενο. Το τελευταίο διάστημα, πολλοί από τους ίδιους τους δημιουργούς ασκούν κριτική στον νόμο υπό την έννοια ότι θα μπορούσε να πλήξει τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν την πλατφόρμα ως πηγή εισοδήματος, χωρίς συγχρόνως να προστατεύει επαρκώς τα δεδομένα των χρηστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ενα από τα βασικά χαρακτηριστικά του TikTok, το οποίο θεωρείται πλεονέκτημα σε σύγκριση με άλλες πλατφόρμες, είναι η επιτυχία με την οποία ο αλγόριθμος εμφανίζει στον χρήστη πράγματα που θέλει να δει. Είναι επίσης ένα ισχυρό εργαλείο για τη δημιουργία μιας διαδικτυακής κοινότητας, επιτρέποντας στους χρήστες με λίγους ακολούθους να διεισδύουν σε δυνητικά μεγάλο κοινό, γεγονός το οποίο ουκ ολίγες φορές μεταφράζεται σε οικονομικά οφέλη.
Μια άλλη παράμετρος προβληματισμού είναι οι νομικές προκλήσεις στο πλαίσιο της Πρώτης Τροπολογίας του Συντάγματος των ΗΠΑ, που εγγυάται την ελευθερία του λόγου, καθώς εκτιμάται ότι ο επίμαχος νόμος θα μπορούσε να έχει σοβαρές συνέπειες για τη διαδικτυακή έκφραση.
Με αυτόν τον ισχυρισμό, η ByteDance έχει ήδη προσφύγει στα αμερικανικά δικαστήρια, ζητώντας να μην εφαρμοστεί ο νόμος ως αντισυνταγματικός. Η υπόθεση μπορεί να φτάσει μέχρι το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο. Η εταιρεία έχει προθεσμία να συμμορφωθεί μέχρι τις 19 Ιανουαρίου του 2025. Μέχρι τότε, όμως, θα έχουν μεσολαβήσει οι προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου. Στις κάλπες θα έχει φανεί αν έχουν δίκιο όσοι προβλέπουν ότι οι νέοι χρήστες του TikTok μπορεί και να θελήσουν να τιμωρήσουν τον Μπάιντεν για τον νόμο.
