Ούτε σε χωράφια ούτε σε στέγες. Η νέα τάση είναι τα πλωτά φωτοβολταϊκά σε λίμνες. Αρκετές επιχειρηματικές προτάσεις βρίσκονται ήδη στη διαδικασία αδειοδότησης. Η τελευταία μάλιστα αφορά πρόταση για πλωτά φωτοβολταϊκά σε δέκα αρδευτικούς ταμιευτήρες στην περιοχή της Κάρλας, εκ των οποίων οι επτά βρίσκονται μέσα σε προστατευόμενες περιοχές.
Ωστόσο, οι τοπικές κοινωνίες είναι από επιφυλακτικές έως αρνητικές, υποστηρίζοντας μια πιο «παραδοσιακή» αξιοποίηση των λιμνών, μέσω του οικοτουρισμού και της αλιείας. Το δε περιβαλλοντικό σκέλος βρίσκεται σε δεύτερη μοίρα, καθώς η σχετική δυνατότητα παρέχεται μόνο σε τεχνητές λίμνες, οι οποίες δείχνουν να θεωρούνται υποδεέστερες περιβαλλοντικά.
Πριν από λίγες ημέρες έληξε η δημόσια διαβούλευση για το επιχειρηματικό σχέδιο τοποθέτησης πλωτών φωτοβολταϊκών σταθμών σε δέκα ταμιευτήρες άρδευσης στον Δήμο Αγιάς – Κιλελέρ στη Λάρισα για την παραγωγή 200 MW. Πρόκειται για ταμιευτήρες που ανήκουν στον Γενικό Οργανισμό Εγγείων Βελτιώσεων (ΓΟΕΒ) Θεσσαλίας, ο οποίος πρόκειται πλέον να περάσει στον έλεγχο του νεοσύστατου Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας (ΟΔΥΘ – ιδρύθηκε με πρόσφατο νόμο).
Το ενδιαφέρον στη συγκεκριμένη υπόθεση είναι ότι οι περισσότεροι από τους ταμιευτήρες στους οποίους θα τοποθετηθούν τα φωτοβολταϊκά βρίσκονται μέσα σε προστατευόμενες περιοχές, ως περιοχές σημαντικές για την ορνιθοπανίδα, κάτι που υποδείχθηκε στα λιγοστά σχόλια της διαβούλευσης. Να σημειωθεί ότι η γνωμοδότηση του –αρμόδιου για τις προστατευόμενες περιοχές– Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος (ΟΦΥΠΕΚΑ) δεν είχε κατατεθεί πριν από τη λήξη της διαβούλευσης.
Καθώς τα πλωτά φωτοβολταϊκά βρίσκονται σε λιμνούλες σε περιοχές Natura, τις οποίες έχουν μετατρέψει σε βιότοπο πολλά είδη πουλιών (αρκετά κοινοτικού ενδιαφέροντος, όπως το κιρκινέζι, ο καλαμοκανάς, ο σφηκιάρης κ.ά), η εταιρεία Agroenergy Solar 2 (θυγατρική γαλλικής πολυεθνικής) που προωθεί το σχέδιο, εκπόνησε μελέτη ειδικής οικολογικής αξιολόγησης και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υφίσταται κανένας κίνδυνος για την ορνιθοπανίδα. Σύμφωνα με τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η εγκατάσταση θα καλύψει περίπου 7.300 τ.μ., το 12% της έκτασης των ταμιευτήρων, ωστόσο η έκταση αυτή δεν κατανέμεται ισόποσα, με κάποιους ταμιευτήρες να καλύπτονται σε μεγάλο ποσοστό.
Το επιχειρηματικό σχέδιο δόθηκε προ μηνός σε διαβούλευση και από το Enterprise Greece, καθώς η εταιρεία έχει αιτηθεί να ενταχθεί στις «εμβληματικές επενδύσεις» και να λάβει επιδότηση και ταχεία διαδικασία αδειοδότησης.
Τα πλωτά φωτοβολταϊκά βρίσκονται σε λιμνούλες σε περιοχές Natura, τις οποίες έχουν μετατρέψει σε βιότοπο πολλά είδη πουλιών (αρκετά κοινοτικού ενδιαφέροντος, όπως το κιρκινέζι, ο καλαμοκανάς, ο σφηκιάρης κ.ά.).
Τέλος, αυτό που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι και η χρονική συγκυρία: το σχήμα διαχείρισης υδάτων της Θεσσαλίας βρίσκεται υπό τροποποίηση, καθώς σε πρόσφατο νόμο του υπουργείου Περιβάλλοντος εγκρίθηκε η ίδρυση του Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας, που θα εκπονήσει ένα συνολικό σχέδιο διαχείρισης για τα ύδατα όλης της περιφέρειας.
Αλλα πρότζεκτ
Η περίπτωση του Κιλελέρ δεν είναι η μόνη. Σε διαβούλευση βρίσκονται ακόμη τέσσερις προτάσεις για πλωτά φωτοβολταϊκά σε λίμνες. Κανένα από αυτά δεν εμπίπτει σε περιοχή Natura, αλλά είναι σαφώς μεγαλύτερα σε έκταση από εκείνο της Λάρισας. Πιο συγκεκριμένα:
• Το πρώτο αφορά την τεχνητή λίμνη Καστρακίου. Το έργο θα βρίσκεται εντός των διοικητικών ορίων των Δήμων Αγράφων και Αγρινίου και θα καταλάβει έκταση 613.550 τ.μ. για την παραγωγή 115 MW.
• Το δεύτερο είναι επίσης στη λίμνη Καστρακίου. Αφορά την τοποθέτηση 1.253.460 τ.μ. φωτοβολταϊκών στη νότια πλευρά της λίμνης για την παραγωγή 120 MW. Το έργο εμπίπτει στους Δήμους Αγρινίου και Αμφιλοχίας.
• Το τρίτο είναι στη λίμνη Πουρναρίου Αρτας. Τα φωτοβολταϊκά θα καταλάβουν έκταση 1.075.328 τ.μ. για την παραγωγή 103 MW. Η περιοχή του έργου υπάγεται στους Δήμους Αρταίων και Νικ. Σκουφά.
• Τέλος, το τέταρτο αφορά την τοποθέτηση 267.430 τ.μ. φωτοβολταϊκών για την παραγωγή 42 MW στη λίμνη Στράτου (υπάγεται στον Δήμο Αγρινίου).
Η πληθώρα των προτάσεων για πλωτά φωτοβολταϊκά σε λίμνες δείχνει να ανησυχεί τις τοπικές κοινωνίες. «Μετά τα φωτοβολταϊκά σε αγροτικές εκτάσεις, που είχαν αποτέλεσμα να γεμίσει όλος ο κάμπος της Λάρισας, τώρα αρχίζουμε τις λίμνες. Το ερώτημά μας είναι, ποιος αποφασίζει γι’ αυτό; Οι λίμνες είναι δημόσια περιουσία, δηλαδή ανήκουν σε όλους μας», λέει ο Ανδρέας Στεργίου, δήμαρχος Αργιθέας και πρόεδρος του Δικτύου Πόλεων με Λίμνες (ένα συλλογικό όργανο των παραλίμνιων δήμων της χώρας).
«Οι λίμνες είναι για εμάς πηγή ζωής. Οι τοπικές κοινωνίες βασίζουν το μέλλον τους σ’ αυτή τη συνύπαρξη με το νερό και το φυσικό περιβάλλον – και βέβαια το κράτος μάς αγνοεί. Δεν υπάρχει εθνικός σχεδιασμός, απλά κάποιος φέρνει μια πρόταση και το κράτος του δίνει άδεια. Ομως, οι λίμνες δεν είναι νερολακκούβες, είναι σύνθετα οικοσυστήματα. Δεν λέμε όχι σε όλα, πρέπει όμως να επικρατεί η λογική και φυσικά να λαμβάνονται υπόψη οι τοπικές κοινωνίες», προσθέτει.
Το ζήτημα έχει πάρει διαστάσεις στον Δήμο Αγράφων, στον οποίο η τοπική κοινωνία αισθάνεται ότι μετατρέπεται σε «μπαταρία» της υπόλοιπης Ελλάδας. «Πριν από τρία χρόνια μας προσέγγισε μια εταιρεία και μας είπε ότι θα προτείνει να τοποθετήσει φωτοβολταϊκό στη λίμνη. Τους εξηγήσαμε ότι στο σημείο που τους ενδιαφέρει έχουμε φτιάξει ιστιοπλοϊκό όμιλο, προβλήτες και διοργανώνονται βαρκάδες, σαν κομμάτι ενός συνολικού οικοτουριστικού προϊόντος», λέει ο δήμαρχος Αλέξανδρος Καραμπίκης. «Εκείνοι μας απάντησαν ότι αυτό το σημείο τους βολεύει για τη σύνδεση με το δίκτυο της ΔΕΗ. Ξαφνικά, χωρίς να ρωτηθούμε από κανέναν, ο τότε υπουργός Κώστας Σκρέκας έβγαλε μια υπουργική απόφαση και επέτρεψε πλωτά φωτοβολταϊκά σε τεχνητές λίμνες. Εμείς πήραμε απόφαση με το δημοτικό συμβούλιο πριν από λίγες ημέρες ότι εμμένουμε στην αντίθεσή μας. Για να γίνει η τεχνητή λίμνη ξεσπιτώθηκαν άνθρωποι, βυθίστηκαν μνημεία. Τώρα θα πρέπει να θυσιάσουμε εκ νέου αυτό που έχουμε μόλις φτιάξει για την ανάπτυξη της περιοχής μας;».
Αυτά ως προς τον τουρισμό. Τι γίνεται όμως ως προς την επίδραση στα οικοσυστήματα των λιμνών; Κατ’ αρχάς, όπως προαναφέρθηκε, ο ΟΦΥΠΕΚΑ, ο αρμόδιος οργανισμός για τις προστατευόμενες περιοχές, δεν έχει γνωμοδοτήσει ακόμη για πλωτά φωτοβολταϊκά σε λίμνη. Εχει όμως γνωμοδοτήσει δύο φορές για θαλάσσια πλωτά φωτοβολταϊκά, τη μια θετικά και την άλλη αρνητικά. Η θετική αφορά έργο στη Βάρκα Αυλακίου Στυλίδας και η αρνητική στον Κορινθιακό, στον κόλπο Δόμβραινας της Θήβας. Αυτό που έχει ενδιαφέρον, όμως, σύμφωνα με τα έγγραφα που κατέθεσε ο ΟΦΥΠΕΚΑ στη Βουλή, απαντώντας σε ερωτήσεις βουλευτών, είναι ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να αξιολογηθούν τα έργα αυτά. «Σε κάθε περίπτωση, καθώς ελάχιστα είναι γνωστά για τις αρνητικές επιπτώσεις των πλωτών φωτοβολταϊκών σταθμών στη βιοποικιλότητα, ιδίως στα υδάτινα οικοσυστήματα και την ποιότητα των υδάτων, ώστε να μπορούν να βγουν ασφαλή συμπεράσματα ως προς την επίδραση που μπορεί να έχουν σε αβιοτικές και βιοτικές παραμέτρους, προτείνεται η εξέταση εγκατάστασης πιλοτικών πλωτών φωτοβολταϊκών σταθμών κατά προτεραιότητα εκτός περιοχών του δικτύου Natura 2000 και εν γένει εκτός προστατευόμενων περιοχών, στις οποίες εντοπίζεται πλούσια βιοποικιλότητα», αναφέρεται.
«Η αλήθεια είναι ότι δεν γνωρίζουμε πολλά, γιατί είναι κάτι που τώρα ξεκινάει στη χώρα μας. Σε διεθνές επίπεδο, βέβαια, υπάρχουν επιστημονικές δημοσιεύσεις», λέει η Ανθή Οικονόμου, ερευνήτρια στο ΕΛΚΕΘΕ, με ειδικότητα στην οικολογία των εσωτερικών υδάτων. «Πιστεύω ότι οι τυχόν επιπτώσεις εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες. Κατ’ αρχάς είναι διαφορετικό να γίνει μια τέτοια επέμβαση σε έναν ταμιευτήρα που δημιουργήθηκε από την κατασκευή ενός φράγματος και διαφορετικό σε φυσικό σύστημα, σε μια φυσική λίμνη. Επίσης σημαντικό κριτήριο είναι το μέγεθος της λίμνης και βέβαια αν βρίσκεται σε προστατευόμενη περιοχή».
Η σκίαση του νερού
Η σημαντικότερη επίπτωση που έχουν τα πλωτά φωτοβολταϊκά είναι η σκίαση του νερού. «Η σκίαση έχει αποτέλεσμα τη μεταβολή της θερμοκρασίας μέσα στη στήλη του νερού. Το οποίο με τη σειρά του επηρεάζει τη συγκέντρωση του φυτοπλαγκτού, επειδή δεν υπάρχει ηλιοφάνεια. Η διεργασία αυτή οδηγεί σε διατάραξη του οικοσυστήματος, αλλάζει η αλυσίδα από κάτω προς τα επάνω: οι μειωμένες συγκεντρώσεις πλαγκτού έχουν επίδραση σε όσα ζώα τρέφονται με αυτό, όπως τα κοπίποδα (ζωοπλαγκτόν) και κάποια είδη ψαριών. Επιπλέον, λόγω της σκίασης, όσοι οργανισμοί φωτοσυνθέτουν δεν θα επιβιώσουν».
Μια δεύτερη επίδραση αφορά τον κυματισμό. «Ο κυματισμός είναι ένα από τα πιο σημαντικά φαινόμενα στις λίμνες, γιατί μέσω αυτού αναμειγνύονται οι υδάτινες μάζες, τα ανώτερα στρώματα νερού θα κατέβουν στα βαθύτερα και το ανάποδο. Η διαδικασία αυτή οξυγονώνει τα κατώτερα στρώματα του νερού. Οταν καλύψουμε την επιφάνεια, περιορίζουμε τον κυματισμό, άρα προκαλείται μείωση της ανάμειξης των υδάτων. Δεν υποστηρίζω ότι απαραίτητα θα οδηγηθούμε σε ανοξικές συνθήκες, αλλά σίγουρα θα επηρεαστεί εκείνο το σημείο της λίμνης. Κατά τη γνώμη μου, λοιπόν, πριν αδειοδοτηθεί κάποιο πλωτό φωτοβολταϊκό σε λίμνη θα πρέπει να εκπονούνται μελέτες της κυκλοφορίας του νερού, της οξυγόνωσης και της οικολογικής του ποιότητας. Και βέβαια σε διαφορετικές εποχές και σε κάθε λίμνη ξεχωριστά, αφού το κάθε λιμναίο σύστημα έχει τις δικές του συνθήκες».
