Δεν είναι μια αμελητέα αγορά. Συμμετέχουν σε αυτήν 1.658 δημοτικά σχολεία σε όλη τη χώρα, τα οποία κάθε ημέρα λαμβάνουν από 21 αναδόχους 217.267 ζεστά γεύματα. Τα τελευταία χρόνια, το πρόγραμμα διαρκώς διευρύνεται. Προστίθενται νέες περιοχές και σχολικές μονάδες, ενώ την τρέχουσα περίοδο ο ετήσιος προϋπολογισμός του έφτασε τα 102 εκατ. ευρώ. Οι αρμόδιοι υποστηρίζουν ότι οι λεπτομερείς προϋποθέσεις που τίθενται στις διαγωνιστικές προκηρύξεις στοχεύουν στην ποιότητα. Ομως η πρόσφατη υπόθεση στη Λαμία με τα μαζικά κρούσματα γαστρεντερίτιδας σε μαθητές που κατανάλωσαν το ίδιο σχολικό γεύμα φαίνεται πως αναδεικνύει κενά στις δικλίδες ασφαλείας.
Η είδηση για τροφική δηλητηρίαση δεκάδων μαθητών δημοτικών σχολείων στη Λαμία είχε ήδη γίνει γνωστή από τα μέσα Μαΐου, φούντωσε όμως από την καταστροφική πυρκαγιά που ακολούθησε στο εμπλεκόμενο εργοστάσιο. Το βράδυ της Κυριακής 19 Μαΐου, το εργοστάσιο της εταιρείας «Γιαννίτσης» στη βιομηχανική περιοχή της Λαμίας καιγόταν από άκρη σε άκρη, μία ημέρα προτού ελεγχθεί από κλιμάκιο του ΕΦΕΤ. Η συγκυρία προκάλεσε υποψίες. Η εισαγγελέας του Αρείου Πάγου ζήτησε διερεύνηση της υπόθεσης, ενώ ενδεικτικό της βαρύτητας που δόθηκε στην αντιμετώπιση του συμβάντος είναι ότι στο σημείο έσπευσε και ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού.
Ταχεία ανάφλεξη, αργή κλήση
Τα αίτια διερευνώνται. Εκτιμάται ότι η φωτιά ξεκίνησε από τον μπροστινό χώρο φορτοεκφόρτωσης, πιθανότατα από κάποιο σταθμευμένο όχημα. Τους αξιωματικούς της Πυροσβεστικής, όμως, προβληματίζει η «ακαριαία ανάφλεξη», αλλά και η καθυστερημένη ειδοποίηση των αρχών από τον πρώτο αυτόπτη μάρτυρα. Οι μισές κάμερες ασφαλείας φέρεται να έχουν καταστραφεί, ενώ μελετάται το υπόλοιπο υλικό που έχει συλλεχθεί.
Μετά την κατάσβεση, έπειτα από αυτοψία του ΕΦΕΤ, ανεστάλη η λειτουργία της μονάδας. «Δεν είχε ρεύμα, τα ψυγεία δεν είχαν ψύξη, τα τρόφιμα πρέπει να καταστραφούν και δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν. Υπήρχαν σκόνη και μικροσωματίδια στον αέρα. Πρέπει να δημιουργηθεί ξανά ένα περιβάλλον που να στοιχειοθετεί επανέναρξη», αναφέρει στην «Κ» ο πρόεδρος του ΕΦΕΤ Αντώνης Ζαμπέλας. Μέχρι το τέλος της τρέχουσας σχολικής χρονιάς η Λαμία θα μείνει χωρίς σχολικά γεύματα.
Η «Γιαννίτσης Logistics» μετέχει στο πρόγραμμα των σχολικών γευμάτων από το 2019, έχοντας αναδειχθεί ανάδοχος σε τρεις συνεχείς διαγωνισμούς. Για το τρέχον σχολικό έτος, βάσει της σχετικής σύμβασης, κάλυπτε τις ανάγκες των σχολείων στον Δήμο Λαμιέων παρασκευάζοντας 2.121 γεύματα ημερησίως. Η τιμή μιας μερίδας προ ΦΠΑ έφτανε τα 2,34 ευρώ, ενώ ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος ήταν 886.119 ευρώ.
Η εταιρεία δραστηριοποιείται από το 1987 και στο πρόσφατο παρελθόν είχε συμβάσεις με τα Γενικά Νοσοκομεία Λαμίας, Καρπενησίου και Τρικάλων. Είχε αναλάβει μεταξύ άλλων τη σίτιση σπουδαστών του ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας και μαθητών του μουσικού Γυμνασίου – Λυκείου Λαμίας, καθώς και την προμήθεια τροφίμων σε παιδικούς σταθμούς στην ίδια πόλη. Η «Γιαννίτσης Logistics» συμμετέχει και στον εν εξελίξει διαγωνισμό για τα σχολικά γεύματα της επόμενης τριετίας. Επειτα από τα πρόσφατα γεγονότα, όμως, δεν φαντάζει πιθανό να συνεχίσει στη διαδικασία.
Οι καταγγελίες
Ενα χρόνο πριν, είχαν διατυπωθεί τα πρώτα παράπονα για τα σχολικά γεύματα στη Λαμία. Σε επιστολή του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων του 16ου Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου με ημερομηνία 16 Μαΐου 2023, γινόταν λόγος για εντοπισμό ξένων σωμάτων σε συσκευασίες (τρίχες, κομμάτι πλαστικού), ελλιποβαρείς μερίδες και χειμερινές σαλάτες (μπρόκολο και κουνουπίδι) που δεν ήταν καλά βρασμένες. Το έγγραφο είχε κοινοποιηθεί από τον σύλλογο στον ΟΠΕΚΑ, στη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας και στις αρμόδιες Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Κατέληξε, όμως, και στην ίδια την εταιρεία, η οποία έστειλε εξώδικο στον σύλλογο δύο ημέρες αργότερα χαρακτηρίζοντας το έγγραφο «συκοφαντικά δυσφημιστικό».
Οπως αναφέρουν στην «Κ» από τον ΟΠΕΚΑ, με αφορμή εκείνη την καταγγελία είχε γίνει τότε έλεγχος στη μονάδα της εταιρείας από τον ΕΦΕΤ και τις υγειονομικές υπηρεσίες της Περιφέρειας χωρίς να προκύψει κάτι μεμπτό. Από τον ΕΦΕΤ λένε ότι είχαν λάβει μια λίστα για να ελέγξουν τη συγκεκριμένη και άλλες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο πρόγραμμα των σχολικών γευμάτων. Σε ορισμένες, όπως και στην περίπτωση της Λαμίας, φέρεται να έγιναν κάποιες συστάσεις, χωρίς όμως «να εντοπιστούν προβλήματα που να συνιστούσαν το κλείσιμο μιας επιχείρησης». Στη Λαμία μετέβη κλιμάκιο από τη Θεσσαλία, καθώς ο ΕΦΕΤ δεν διαθέτει στη Στερεά Ελλάδα περιφερειακή διεύθυνση, ούτε προβλέπεται να γίνονται από το προσωπικό του τακτικοί έλεγχοι σε αυτές τις εταιρείες.
Ακόμη, ο ΟΠΕΚΑ πραγματοποιεί δειγματοληπτικούς ελέγχους διοικητικού χαρακτήρα και δεν μπορούν τα δικά του μέλη να διαπιστώσουν την ασφάλεια τροφίμων. Ζητούν τη συνδρομή άλλων υπηρεσιών και φορέων γι’ αυτό το σκέλος.
Και στη Χαλκίδα, φέτος, η ένωση συλλόγων γονέων και κηδεμόνων ανακοίνωσε ότι εντοπίστηκαν φαγητά με έντονη οσμή και εμφανώς αλλοιωμένη όψη σε τουλάχιστον πέντε σχολεία.
Πιο πρόσφατα, στις 6 Φεβρουαρίου 2024, ο σύλλογος γονέων και κηδεμόνων του 11ου Δημοτικού Σχολείου Λαμίας προέβη σε νέα παράπονα με έγγραφό του προς τη διεύθυνση του σχολείου, κάνοντας λόγο για «κακομαγειρεμένα και ωμά γεύματα».
Οι όροι
Στη σύμβαση που είχε υπογράψει η εταιρεία της Λαμίας για την τρέχουσα σχολική χρονιά, όπως και για κάθε άλλο ανάδοχο, προβλέπονται συγκεκριμένοι όροι. Η μεταφορά των γευμάτων δεν πρέπει να ξεκινάει πριν από τις 8.30 το πρωί και οι μερίδες πρέπει να παραδίδονται στα σχολεία μεταξύ 9.30 και 12.30. Τα ζεστά γεύματα πρέπει να έχουν θερμοκρασία ίση ή μεγαλύτερη των 60 βαθμών Κελσίου και τα κρύα χαμηλότερη των 5 βαθμών Κελσίου.
Σε κάθε σχολείο υπάρχει τριμελής επιτροπή παραλαβής η οποία αποτελείται από εκπαιδευτικούς. Αυτοί καλούνται πρώτοι να κρίνουν εάν οι παρεχόμενες υπηρεσίες ανταποκρίνονται στους όρους της σύμβασης. Ενώπιόν τους το προσωπικό που μεταφέρει τα γεύματα θα πρέπει να μετράει τη θερμοκρασία τους μόλις βγουν από τα ισοθερμικά δοχεία μεταφοράς χρησιμοποιώντας ειδικά θερμόμετρα ακίδας ή υπερύθρων. Επίσης, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να λάβουν δύο ή τρία τυχαία δείγματα από τις μερίδες για να ελέγξουν εάν τα αναγραφόμενα στη συσκευασία ανταποκρίνονται στη σχετική διακήρυξη.
Ωστόσο, σε σύνολο άνω των 1.000 σχολείων στη χώρα δεν είναι ξεκάθαρο πώς και σε τι εύρος γίνεται αυτός ο δειγματοληπτικός μακροσκοπικός έλεγχος από τις τριμελείς επιτροπές, ούτε εάν τηρούνται σχετικά πρωτόκολλα. Στο παρελθόν, σε σχολείο της Θεσπρωτίας, μία μητέρα είχε προβεί σε καταγγελία για το γεύμα που είχε λάβει το παιδί της, ενώ εκείνη την ημέρα η τριμελής επιτροπή κατά τον δειγματοληπτικό έλεγχο δεν είχε σημειώσει κάποια παρέκκλιση από τους όρους.
Οπως αναφέρει ο πρόεδρος του ΕΦΕΤ στην «Κ» και επιβεβαιώνουν και από τον ΟΠΕΚΑ, μία από τις συστάσεις που έχουν γίνει κατά καιρούς σε αναδόχους είναι η θερμομέτρηση των γευμάτων κατά την παράδοση, καθώς εάν έχει πέσει η θερμοκρασία τους είναι πιθανό να αναπτυχθούν μικροοργανισμοί.
Από τον ΟΠΕΚΑ αναφέρουν ότι πέρυσι είχε γίνει μελέτη αξιολόγησης του προγράμματος στην οποία μετείχαν και 20.000 γονείς και στην πλειονότητά τους ήταν «από μέτρια έως πολύ ικανοποιημένοι» από το πρόγραμμα, ενώ θεωρούσαν ότι τα σχολικά γεύματα συμβάλλουν στην οικονομία του οικογενειακού προϋπολογισμού. Υπάρχουν όμως και καταγγελίες ή παράπονα που διατυπώνονται κατά καιρούς. Οπως φέτος στη Χαλκίδα, όπου η ένωση συλλόγων γονέων και κηδεμόνων είχε ανακοινώσει ότι εντοπίστηκαν φαγητά με έντονη οσμή και εμφανώς αλλοιωμένη όψη σε τουλάχιστον πέντε σχολεία της πόλης, ενώ υπήρχε και δυσαρέσκεια από γονείς σχετικά με τη γεύση και την ποσότητα των μερίδων.
Στην πρόσφατη περίπτωση της Λαμίας από τον ΕΟΔΥ είχαν καταγραφεί συνολικά 56 κρούσματα γαστρεντερίτιδας σε επτά σχολικές μονάδες της περιοχής, ενώ αναμενόταν η καταγραφή άλλων δύο κρουσμάτων από ένα ακόμη δημοτικό σχολείο. Τρεις σχολικές μονάδες συγκέντρωσαν τα περισσότερα κρούσματα, με την πρώτη να φτάνει τους 20 ασθενείς. Το κλιμάκιο του ΕΦΕΤ επρόκειτο να ελέγξει την επιχείρηση παρασκευής το πρωί του Σαββάτου 18 Μαΐου. Ωστόσο, εκείνη την ημέρα δεν λειτουργούσε η γραμμή παραγωγής, καθώς τα σχολεία ήταν κλειστά. Η εταιρεία χαρακτήριζε σε ανακοίνωσή της το συμβάν με τη γαστρεντερίτιδα «πρωτοφανές» και τόνιζε ότι είχε εμφανιστεί σε «περιορισμένο αριθμό περιπτώσεων» επί συνόλου 2.033 μερίδων. Σημείωνε ακόμη ότι συνεργάζεται με τις αρμόδιες αρχές και «το θέμα διερευνάται με τη δέουσα υπευθυνότητα».
Είχε σχεδιαστεί νέα επίσκεψη από τον ΕΦΕΤ για την περασμένη Δευτέρα, όμως τους πρόλαβε η φωτιά. Οι ελεγκτές ήθελαν να δουν τις συνθήκες και τις διαδικασίες λειτουργίας στο εργοστάσιο για να διαπιστώσουν εάν τηρούνται όλα τα απαραίτητα μέτρα υγιεινής. Μετά την πυρκαγιά, όμως, δεν μπορεί να βγουν σχετικά συμπεράσματα για τους χειρισμούς που έγιναν. Οπως έγινε γνωστό, σε δείγματα που ελήφθησαν από μερίδες εντοπίστηκε το βακτήριο του σταφυλόκοκκου (οι μαθητές είχαν καταναλώσει μακαρόνια με κιμά). Ο έλεγχος που έγινε σε άλλη εταιρεία η οποία προμήθευε με κιμά τη μονάδα φέρεται να μην ανέδειξε κάποιο πρόβλημα.
Το προηγούμενο
Αυτή δεν είναι, πάντως, η πρώτη περίπτωση μαζικής δηλητηρίασης μαθητών έπειτα από κατανάλωση γεύματος στο σχολείο. Στα τέλη Μαΐου του 2021 ασθένησαν 30 μαθητές λυκείου και καθηγητές σε νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου με συμπτώματα γαστρεντερίτιδας.
Η υπόθεση εξετάστηκε από ερευνητές του ΕΟΔΥ και του ΕΦΕΤ. Διαπιστώθηκαν ελλείψεις στην εκπαίδευση του προσωπικού, ενώ προτάθηκαν αλλαγές στον τρόπο παραλαβής και διάθεσης των ζεστών γευμάτων και δόθηκε έμφαση στο θέμα της σωστής θερμοκρασίας που πρέπει να έχουν οι μερίδες. Το επίμαχο φαγητό που θεωρήθηκε ότι προκάλεσε τα συμπτώματα ήταν και σε αυτή την περίπτωση μακαρόνια με κιμά.
