H πρόσκληση που έλαβε στις αρχές της φετινής σχολικής χρονιάς ήταν για ένα πρόγραμμα παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης στο πλαίσιο της εκπαίδευσης. Ο Σπύρος Τζινιέρης, όμως, ήταν μάλλον αρνητικός και δύσπιστος. Ο ίδιος είναι μαθηματικός με σπουδές και στην πληροφορική, η δυσπιστία του δηλαδή δεν είχε να κάνει με τον φόβο για το άγνωστο – όπως είχαν άλλοι εκπαιδευτικοί που τελικά συμμετείχαν στο πρόγραμμα. Είχε να κάνει με το κατά πόσον υπάρχει πράγματι η ανάγκη τέτοιων εργαλείων στη διδασκαλία. «Ενιωθα πως τα τελευταία χρόνια τα παιδιά έχουν ξεφύγει στη χρήση της τεχνολογίας και πίστευα πως έχουν ανάγκη να απομακρυνθούν λίγο από όλα αυτά και να επικεντρωθούν στο παραδοσιακό διάβασμα και στο γράψιμο». Δέχθηκε όμως να συμμετάσχει, κυρίως λόγω της καλής συνεργασίας που ήδη είχε με τη ΜΚΟ The Tipping Point – που μαζί με την εταιρεία εκπαιδευτικής τεχνολογίας 100mentors «έτρεξαν» το πρόγραμμα «GenAI Education Frontier». Η Tipping Point προσφέρει εδώ και 7 χρόνια διαδικτυακές συνεδρίες με μέντορες σε μαθητές σε απομακρυσμένα κυρίως σχολεία σε όλη την Ελλάδα. Ο κ. Τζινιέρης είχε δει πόσο σημαντικό και εμψυχωτικό ήταν για τους μαθητές του και τον επαγγελματικό προσανατολισμό τους.
Ετσι, τον Ιανουάριο ξεκίνησε μαζί με 1.500 ακόμη εκπαιδευτικούς να μυείται στον άγνωστο κόσμο της ΑΙ. Ηταν και ο στόχος άλλωστε του προγράμματος να απευθυνθούν σε ανθρώπους που δεν είχαν εμπειρία. Η αμερικανική Data.org και η Microsoft, που ήταν οι σπόνσορες, ήθελαν να υποστηριχθεί πληθυσμός που πιο δύσκολα θα είχε πρόσβαση σε τέτοια επιμόρφωση. Από τις 600 αιτήσεις που έλαβαν από 93 χώρες επιλέχθηκαν πέντε. Η επιτυχημένη ελληνική πρόταση των 100mentors και της Tipping Point είχε στόχο αποκλειστικά τους εκπαιδευτικούς. «Παρότι είναι μορφωμένοι άνθρωποι, συχνά βάλλονται οικονομικά και σε προσωπικό επίπεδο επειδή μετακινούνται ή μπορεί να είναι μεγάλων ηλικιών. Θεωρήσαμε πως είναι ανάγκη να γνωρίσουν αυτό το καινούργιο κομμάτι που δεν είναι απλώς μια νέα τεχνολογία. Είναι αλλαγή στον τρόπο που χρησιμοποιούμε αυτά τα εργαλεία και βασικά στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε πλέον όλες τις ροές εργασίας», εξηγούν οι Πέπη Μέλη και Ιωάννα Ταούκη από τους 100mentors.
Η Ευαγγελία Κώνστα, καθηγήτρια Γαλλικών και Ιστορίας στο γυμνάσιο με λυκειακές τάξεις στην Ασωπία, που συμμετείχε, είχε πειραματιστεί στο παρελθόν με την ΑΙ μόνη της, αλλά χωρίς κάποια καθοδήγηση δεν είχε εντυπωσιαστεί με τα αποτελέσματα. Είχε όμως διαπιστώσει πως πλέον τη χρησιμοποιούσαν όλο και περισσότερο οι μαθητές. «Το βλέπουμε δυστυχώς συνεχώς. Δημιουργικές εργασίες να είναι κατευθείαν βγαλμένες από το ChatGPT. Εγώ τους ξεκαθαρίζω πως καταλαβαίνω αμέσως όταν μια εργασία είναι κλεμμένη», εξηγεί. Την ίδια πρόκληση αντιμετωπίζουν καθηγητές στα περισσότερα σχολεία. Ο κ. Τζινιέρης στο 3o ΓΕΛ Λαμίας βρίσκεται συχνά σε συζητήσεις με συναδέλφους του που προσπαθούν να βρουν λύσεις στο συγκεκριμένο πρόβλημα. «Εγώ επιμένω πως και παλαιότερα συνέβαινε αυτό. Οι μαθητές χρησιμοποιούσαν βοηθήματα ή τους έλυναν τις ασκήσεις στο φροντιστήριο. Δεν πρέπει να μπούμε στο τρυπάκι ότι είμαστε απέναντι. Είναι μια πραγματικότητα την οποία πρέπει να κοιτάξουμε στα μάτια και να οργανωθούμε», σημειώνει.
Ηταν από τα θέματα που συζητήθηκαν εκτενώς στα σεμινάρια. «Κυρίως οι στρατηγικές ώστε να χρησιμοποιηθούν αυτά τα εργαλεία ανοιχτά από τους μαθητές. Να μπορούν να παράγουν κάτι και σε δεύτερο στάδιο να το αξιολογούν κριτικά έτσι ώστε να χτίζεται σιγά σιγά μια κουλτούρα γύρω από αυτή τη νέα πραγματικότητα», εξηγούν από τους 100mentors.
Το πρόγραμμα
Οι εκπαιδευτικοί ξεκίνησαν παρακολουθώντας στον ελεύθερο χρόνο τους κάποια βίντεο (60 ωρών) ασύγχρονης εκπαίδευσης. Στη συνέχεια χωρίστηκαν σε ομάδες και διαδικτυακά εκπαιδεύτηκαν από μέντορες στη χρήση των εργαλείων – κυρίως στα βήματα που πρέπει να ακολουθούν για να καθοδηγήσουν τη μηχανή, θέτοντας τα σωστά ερωτήματα για να φθάνουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Η ΜΚΟ The Tipping Point και η οργάνωση 100mentors «έτρεξαν» το πρόγραμμα «GenAI Education Frontier», την παρακολούθηση του οποίου ολοκλήρωσαν πρόσφατα 920 εκπαιδευτικοί από όλη την Ελλάδα.
Σε αυτά τα σεμινάρια, γνωρίστηκαν μεταξύ τους εκπαιδευτικοί από όλη την Ελλάδα και τους δόθηκε η ευκαιρία να συζητήσουν αλλά και να πάρουν ιδέες. Είδαν πως σε ελάχιστο χρόνο μπορούν να δημιουργήσουν με το ChatGPT φύλλα εργασίας για πιο δημιουργικές ή και ομαδικές εργασίες. Ή να βάλουν στο μηχάνημα ένα κείμενο π.χ. Ιστορίας και να τους βγάλει σε λιγότερο από δύο λεπτά ένα διαγώνισμα – ή 20 διαφορετικά διαγωνίσματα, ανάλογα με το επίπεδο του κάθε μαθητή. Ζήτησαν ιδέες για πειράματα –με ό,τι υλικά είχε ο καθένας διαθέσιμα– για να μπορέσουν οι μαθητές να καταλάβουν μια δύσκολη έννοια στη Φυσική. Τους βοήθησε να συντάξουν επιστολές ενημέρωσης κηδεμόνων, επίσης εξατομικευμένες για κάθε μαθητή.
Γρήγορα ξεκίνησαν να δοκιμάζουν ιδέες για να χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία και οι μαθητές τους. Οπως το να δημιουργήσουν αφίσες για κάποιο θέμα ή να κάνουν τους πρωταγωνιστές της αρχαιότητας να λένε αυτά που θα έπρεπε να μάθουν παπαγαλία. Κάποιος πρότεινε να φτιάξει η AI μουσική για να ντύσουν ποιήματα ή κείμενα. Οι δυνατότητες είναι ανεξάντλητες. Παρέσυρε και τους πιο δύσπιστους όπως τον κ. Τζινιέρη, που ζήτησε από το εργαλείο να σχεδιάσει ένα άβαταρ για να το προσθέσει στις σημειώσεις μαθηματικών – ενός ηλικιωμένου μαθηματικού, καραφλού, με άσπρα γένια, όπως είναι ο ίδιος. «Είμαι 34 χρόνια στην εκπαίδευση και ξέρω πως τα σχολικά βιβλία κρύβουν… πόνο, αλλά και πως πολλές φορές μας ζητείται να κάνουμε δράσεις τη στιγμή που δεν έχουμε τις υποδομές», σημειώνει. Μέσα από το πρόγραμμα είδε πόσο εύκολη και γρήγορη είναι η χρήση της ΑΙ (σύμφωνα με έρευνα που έγινε στο πλαίσιο του προγράμματος, μπορεί κανείς να εξοικονομεί έως και 80% του χρόνου). «Το σημαντικότερο όμως είναι πως τα παιδιά ανταποκρίνονται και μάλιστα παρακινούνται ιδιαίτερα οι μαθητές με χαμηλές επιδόσεις», τονίζει.
Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε την περασμένη εβδομάδα από 920 καθηγητές. Ακόμη και εκείνοι που είχαν ξεκινήσει με φόβο, πλέον πειραματίζονται με όλα τα διαφορετικά προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης που είναι διαθέσιμα αλλά και με την ανοιχτή βιβλιοθήκη που έχει δημιουργηθεί με όλες τις «εντολές» και δραστηριότητες που φτιάχτηκαν ταξινομημένες ανά βαθμίδα, τάξη και ειδικότητα. Οι περισσότερες από αυτές είχαν αξιολογηθεί στο τελευταίο στάδιο του προγράμματος και από έναν έμπειρο μέντορα. Εκεί όμως συνέβη κάτι που δεν είχαν προβλέψει.
«Οταν μας προσπερνάει όλο αυτό, είναι θέμα χρόνου να αντικαταστήσει κάποιους. Γι’ αυτό πρέπει να προσαρμοζόμαστε ώστε να εξυπηρετούμε περισσότερες ανάγκες», εκτιμά ο μαθηματικός Σπύρος Τζινιέρης.
«Οταν ξεκινήσαμε τον Σεπτέμβριο να χρησιμοποιούμε το πρόγραμμα GenAI, ήταν ακόμη σε μια πιο αρχική φάση. Με την ταχύτητα που εξελίσσεται η τεχνολογία, το εργαλείο γρήγορα έφτασε σε ένα σημείο που δίνει ιδέες ακόμη και στους πάρα πολύ ειδικούς», εξηγεί η Πέπη Μέλη από τους 100mentors. Η ίδια είναι συγγραφέας βιβλίου για την ενέργεια στην εκπαίδευση. Τέθηκε ερώτηση της ειδικότητάς της που εκείνη δεν μπορούσε να απαντήσει, ενώ το εργαλείο το έκανε σε λίγα λεπτά (η ερώτηση ήταν «ποιες είναι οι προκλήσεις στη σχεδίαση μιας διαδραστικής εικονικής πραγματικότητας για την εκπαίδευση στην ενέργεια από φωτοβολταϊκά και πώς μπορεί ένας αρχάριος εκπαιδευτικός να τις ξεπεράσει προσφέροντας μια πλούσια εκπαιδευτική εμπειρία;»).
Για την ίδια, αυτή είναι και η μαγεία της συγκεκριμένης τεχνολογίας, στην πραγματικότητα ενός ψηφιακού βοηθού, που μπορεί να συνδυάσει πολύ εξειδικευμένα πράγματα με τεχνική, ειδική γνώση και να τα φέρει στα μέτρα μας, δημιουργώντας ένα υλικό που δεν έχει υπάρξει ξανά. Για κάποιους εκπαιδευτικούς βέβαια αυτή η συνειδητοποίηση –του τι μπορεί να κάνει η ΑΙ– έφερε στην επιφάνεια ερωτήματα υπαρξιακής φύσης. «Αυτό που τέθηκε και τίθεται ακόμη έντονα από συναδέλφους είναι αν εμείς θα αντικατασταθούμε», υπογραμμίζει ο κ. Τζινιέρης. «Εγώ είπα πολύ απλά πως ναι, μπορεί να αντικατασταθούμε. Οπως όταν βγήκαν τα τρακτέρ, αντικαταστάθηκαν κάποιοι οι οποίοι δούλευαν στον αγρό. Αν είναι αυτός ο φόβος μας, κακώς τον έχουμε. Γιατί όταν μας προσπερνάει όλο αυτό, είναι θέμα χρόνου να αντικαταστήσει κάποιους, μπορεί και εμένα, δεν γίνεται διαφορετικά. Γι’ αυτό πρέπει να προσαρμοζόμαστε ώστε να εξυπηρετούμε περισσότερες ανάγκες και να γίνουμε και πιο ποιοτικοί. Ολοι οι εκπαιδευτικοί –αλλά κυρίως οι μαθητές μας– θα βγουν κερδισμένοι», καταλήγει.
