Υπό το πένθιμο παιάνισμα της μπάντας των Ενόπλων Δυνάμεων, τα οστά εννέα εφέδρων της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου, που χάθηκαν κατά την τούρκικη εισβολή στη μεγαλόνησο, επέστρεψαν με τιμές ηρώων στην αεροπορική βάση Ελευσίνας, για να ενταφιαστούν στους τόπους καταγωγής τους. Τους περίμενε εκεί η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Αμυνας και ανώτατοι αξιωματικοί των τριών σωμάτων του στρατού, μαζί με πλήθος συγγενών τους, που μισό αιώνα μετά δεν είχαν πάψει να ελπίζουν στον επαναπατρισμό των αγνοουμένων.
Εικόνες παγωμένες στον χρόνο, οι φωτογραφίες των νεαρών εφέδρων Κωνσταντίνου Τσαγγαλίδη, Γεωργίου Αναλυτή, Αναστάσιου Κρατημένου, Παναγιώτη Ηλιόπουλου, Κωνσταντίνου Τσιτιρίδη, Αλεξίου – Αλεξάνδρου Χριστόπουλου, Ηλία Τούλη, Γεώργιου Μαρτζάκλη και Ιωάννη Ηλιόπουλου, συγκροτούσαν την τελευταία ανάμνηση των πεσόντων του 1974, πριν οι σύγχρονες μέθοδοι ταυτοποίησης DNA επιτρέψουν την αναγνώριση των λιγοστών λειψάνων που διασώθηκαν από τους ομαδικούς τάφους της Κύπρου.
«Παραδίδουν οι Ενοπλες Δυνάμεις τα οστά τους στις οικογένειές τους. Παραδίδουμε τα ονόματά τους στην κιβωτό της εθνικής μνήμης», ανέφερε, μεταξύ άλλων, ο Νίκος Δένδιας στον τιμητικό χαιρετισμό του.
«Είμαστε τα αδέρφια τους. Οι γονείς όλοι λείπουν. Αλλά γεράσαμε πια κι εμείς»
Το σώμα των συγγενών, ορισμένοι εκ των οποίων είχαν βρεθεί πρωτύτερα στην Κύπρο για να παραλάβουν τα οστά, καταλάμβαναν η συγκίνηση και ανάμεικτα συναισθήματα. «Είμαστε τα αδέρφια τους. Οι γονείς όλοι λείπουν. Αλλά γεράσαμε πια κι εμείς», είπε στην «Κ» η αδερφή του Αναστάσιου Κρατημένου από τα Λαγκάδια Αρκαδίας. «Ηταν ούτε 22 ετών όταν μας είπε στο τηλέφωνο ότι θα τον πάνε στην Κύπρο και γελάσαμε. Του είπαμε ότι θα κάνει και διακοπές. Δεν περιμέναμε ότι θα γινόταν κάτι».
Οι συγγενείς προσπαθούν να αναβιώσουν τις τελευταίες στιγμές των δικών τους από τις λιγοστές πληροφορίες που κατάφεραν να συλλέξουν στα μέσα της δεκαετίας του ’70. «Τραυματίστηκε, κάποιος τον πήρε στην πλάτη του. Σκοτώθηκε και αυτός. Ετσι μας είπαν τότε», λέει συγκινημένος παιδικός φίλος του Αναστάσιου Κρατημένου. «Και τώρα νιώθουμε κάποια δικαίωση. Η επιστροφή είναι ανάπαυση», προσθέτει.
Ο 21χρονος Γιώργος Αναλυτής υπηρετούσε ως διαβιβαστής. «Oταν έφτασε στην Κύπρο έγινε το πραξικόπημα που έριξε τον Μακάριο», περιγράφει στην «Κ» ο αδερφός του, Γιάννης. «Χτύπησαν οι σειρήνες και άρχισε ο βομβαρδισμός του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ. Με το που έφτασε ξεκίνησε η απόβαση των Tουρκοκυπρίων για να υπερασπιστούν υποτίθεται την τουρκική μειονότητα. Eζησε τις πρώτες μέρες και χάθηκε στη δεύτερη επιχείρηση του Αττίλα». Με την επιχείρηση «Αττίλας ΙΙ» η Τουρκία κατέλαβε εντός τριών ημερών το 36,2% του νησιού, που οδήγησε στον θάνατο τριών χιλιάδων Ελληνοκυπρίων και στον εκτοπισμό εκατοντάδων χιλιάδων.
«Τα σώματά τους διαμελίστηκαν», λέει ο Γιάννης Αναλυτής. «Τον πρώτο καιρό μας είχαν πει ότι είναι αγνοούμενος. Οι γονείς μας, που έχουν πια πεθάνει, όλα αυτά τα χρόνια ήλπιζαν ότι ήταν αιχμάλωτος. Και περιμέναμε μια κίνηση από την Τουρκία, κάναμε πορείες, εκδηλώσεις. Ολα αυτά τα χρόνια ζούσαμε με μεταπτώσεις. Τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, τα γενέθλιά του, ήταν πολύ δύσκολα. Οι γονείς μας υπέφεραν πολύ. Αλλά πάντα ελπίζαμε μήπως τελικά καταφέρει και επιστρέψει».
Τρεις μήνες πριν η οικογένεια Αναλυτή έλαβε ένα τηλεφώνημα που επιβεβαίωνε ότι τα λείψανα του πεσόντα ταυτοποιήθηκαν: ήταν νεκρός από τις 16 Αυγούστου του 1974. «Είναι ανάμεικτα τα συναισθήματα», λέει ο Γιάννης Αναλυτής. «Τώρα αυτό που μας βασανίζει είναι πώς πέθανε εκείνη την ημέρα. Εκείνη την τελευταία ώρα. Δεν υπάρχει σαφής εικόνα», προσθέτει δείχνοντας συγκινημένος προς την πλευρά του στρατού. «Βλέπουμε τα φανταράκια τώρα και συγκινούμαστε. Λέμε να είναι καλά. Αυτό να μην ξανασυμβεί».
«Θα συνεχίσουμε να ψάχνουμε τους αγνοούμενους»
Ενορχηστρωτής των ερευνών για τον εντοπισμό και την ταυτοποίηση των πεσόντων της Κύπρου είναι η Πανελλήνια Επιτροπή Γονέων & Συγγενών Αδήλωτων Αιχμαλώτων & Αγνοουμένων της Κυπριακής Τραγωδίας, η οποία ιδρύθηκε από γονείς στρατιωτών το 1975. «Ο πατέρας μου, Θεοδόσης Κρητικός, έβαλε τότε αγγελία στις εφημερίδες για να επικοινωνήσουν οι συγγενείς των αγνοουμένων. Και από τότε δεν σταματήσαμε ποτέ», λέει στην «Κ», η Χαρίκλεια Τοπαλίδη – Κρητικού που έχασε στην Κύπρο τον αδερφό της. «Συνεχίζουμε μέχρι να βρεθεί και ο τελευταίος», προσθέτει, καθώς παραμένουν αγνοούμενοι ακόμα 45 στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ.
«Δεν είναι επαναπατρισμός, είναι επιστροφή στην πατρώα γη», τονίζει στην «Κ» και η πρόεδρος της Επιτροπής, Μαρία Καλμπουρτζή. «Γιατί, θεωρούμε ότι μητροπολιτική Ελλάδα και Κύπρος είναι ένα. Ο Ελληνισμός είναι ενιαίος. Και αυτοί οι άνθρωποι που χύσανε το αίμα τους εκεί, γυρίζουν για να είναι κοντά στις οικογένειές τους και να έχουν οι συγγενείς τους έναν τόπο αναφοράς να αποδίδουν τις δικές τους τιμές και τον σεβασμό». Η κ. Καλμπουρτζή υπογραμμίζει ότι οι ενέργειές τους θα συνεχιστούν μέχρι να βρεθεί και ο τελευταίος αγνοούμενος και μέχρι «η διεθνής κοινότητα να αποκλείσει τον εμπαιγμό της Τουρκίας να μην αποκαλύπτει πληροφορίες που θα βοηθούσαν στον εντοπισμό τους».
Καθώς στο πέρας των δεκαετιών τα οστά των πεσόντων ξεπλύθηκαν με χημικά, η ταυτοποίηση μέσω DNA κατέστη περίπλοκη υπόθεση. Ωστόσο, νέα τεχνολογία θα επιτρέψει σύντομα ακριβέστερες αναλύσεις. «Ενημερωθήκαμε από τους γενετιστές ότι έχουν στη διάθεσή τους καινούργιο εξοπλισμό», καταλήγει η Χαρίκλεια Τοπαλίδη- Κρητικού. «Θα έχουμε, επομένως, εξελίξεις. Περιμένουμε σύντομα τα αποτελέσματα».
