Περπατούν αργά, προσεκτικά. Το ένα πόδι μπροστά από το άλλο, χωρίς περιττές κινήσεις, με τα μάτια καρφωμένα στο έδαφος, προσγειωμένοι. Οι ηλικιωμένοι συμπολίτες μας δείχνουν εύθραυστοι, και είναι. Με έναν περίεργο τρόπο, αυτούς μου θύμισε η προσπάθεια δημιουργίας του πρώτου στην Ελλάδα Κέντρου Υγιούς Γήρανσης, στο χωριό Στάδιο της Τεγέας, με τον τρόπο που εξελίσσεται. Με βήματα αργά, προσεκτικά, μελετημένα, από μια ομάδα προσηλωμένη στον στόχο.
Ηταν πριν από περίπου τρία χρόνια όταν ήρθε η ιδέα στην κ. Αλεξάνδρα Στασινοπούλου, μέλος του Δ.Σ. του Κοινωφελούς Ιδρύματος Μιχαήλ Ν. Στασινόπουλος – Βιοχάλκο, που εδώ και πάνω από 50 χρόνια στηρίζει την Τεγέα με δράσεις προβολής του πολιτισμού, επιμόρφωσης των κατοίκων, έργα υποδομής κ.ά. Είχε ακούσει πολλές ιδέες για το μέλλον του κτιρίου που είχε γίνει δωρεά από το ίδρυμα ώστε να στεγάσει το δημαρχείο της πόλης, αλλά έμεινε αχρησιμοποίητο αφού ο δήμος καταργήθηκε με τον «Καλλικράτη» (η Τεγέα εντάχθηκε στον Δήμο Τρίπολης). «Οταν όμως διάβασα στην εφημερίδα για την ύπαρξη στο εξωτερικό κέντρων υγιούς γήρανσης, είπα “αυτό είναι”». Επικοινώνησε αμέσως με τον κ. Αντώνη Πολίτη, καθηγητή Ψυχιατρικής ΕΚΠΑ και υπεύθυνο της Ψυχογηριατρικής Μονάδας στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο, ο οποίος ανταποκρίθηκε άμεσα. Ο ίδιος γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα πόσο χρήσιμο αλλά και πόσο δύσκολο είναι το εγχείρημα ενός κέντρου για την τρίτη ηλικία, που θα είναι προσανατολισμένο στην έρευνα, στην ενημέρωση για την υγιή γήρανση, στην πρόληψη, στην εκπαίδευση στη φροντίδα της νόσου Αλτσχάιμερ.
Ο κ. Πολίτης κάλεσε μια ομάδα συναδέλφων του γιατρών και μοιράστηκε μαζί τους τις σκέψεις του. Μια επίσκεψη στο Στάδιο Τεγέας και μια «εικονική» ξενάγηση στους χώρους του Κέντρου όπως το είχε οραματιστεί ο καθηγητής ήταν υπεραρκετή ώστε να δεχθούν να συνδράμουν εθελοντικά στο πρόγραμμα. Πρόκειται για τον αν. καθηγητή ΩΡΛ ΕΚΠΑ Θάνο Μπίμπα, τον αν. καθηγητή Νευρολογίας και Νευροψυχολογίας ΕΚΠΑ Κώστα Πόταγα, τον αν. καθηγητή Ψυχιατρικής – Ψυχογηριατρικής Πανεπιστημίου Πατρών Παναγιώτη Αλεξόπουλο και τον αν. καθηγητή Ψυχιατρικής και Ψυχογηριατρικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Θεοφάνη Βορβολάκο.
Αργά αλλά σταθερά, ο «Μέντωρ» άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά. Το πρώτο στοίχημα είναι η εκπαίδευση του προσωπικού, όπως των ανθρώπων που υλοποιούν το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» στον Δήμο Τρίπολης (πριν από ένα μήνα υπεγράφη πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ του Δήμου Τρίπολης και του Κέντρου «Μέντωρ», με σκοπό την υλοποίηση κοινών δράσεων) αλλά και των φροντιστών ασθενών με άνοια, των κρυφών ηρώων κάθε κοινότητας. Ετσι θα χτιστεί η εμπιστοσύνη, η αποδοχή, ώστε σε δεύτερο χρόνο να ξεκινήσει και η παροχή υπηρεσιών. Στόχος είναι η λειτουργία και ενός κέντρου ημέρας για ασθενείς με άνοια.
«Η Ελλάδα είναι μια χώρα που γηράσκει γρήγορα», λέει ο κ. Πολίτης. «Το ποσοστό άνω των 80 ετών που θα έχει η Ελλάδα το 2030 θα το φτάσουν οι ΗΠΑ το 2050». Σήμερα τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών αντιπροσωπεύουν στη χώρα μας ποσοστό πάνω από το 21,3% του πληθυσμού. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, το 2030 το ποσοστό αυτό θα αγγίξει το 30%, ενώ το 2050 οι Ελληνες άνω των 65 ετών θα αποτελούν περίπου το 40% του συνολικού πληθυσμού. Το ποσοστό του πληθυσμού άνω των 80 ετών διαμορφώνεται σήμερα στο 6,8% και προβλέπεται να αγγίξει το 14% το 2050. «Είναι ανάγκη να δημιουργήσουμε συνθήκες για να έχουν καλή φροντίδα αυτοί οι άνθρωποι».
«Η Ελλάδα είναι μια χώρα που γηράσκει γρήγορα. Είναι ανάγκη να δημιουργήσουμε συνθήκες για να έχουν καλή φροντίδα αυτοί οι άνθρωποι», λέει ο κ. Πολίτης, καθηγητής Ψυχιατρικής ΕΚΠΑ.
Το πρόβλημα της μοναξιάς
Ενας χάρτης των αναγκών κάθε τόπου είναι απαραίτητος. Οι άνθρωποι του «Βοήθεια στο Σπίτι» που προστρέχουν στους ηλικιωμένους στα χωριά είπαν στους ειδικούς ότι πολλοί άνθρωποι ζουν εντελώς μόνοι, απομονωμένοι. «Η μοναξιά είναι τεράστιο πρόβλημα στην Ελλάδα. Σύμφωνα με έρευνές μας, τη βιώνει ένα 21% των ηλικιωμένων. Και η μοναξιά επιδεινώνει όλα τα υπόλοιπα». Στην επαρχία το πρόβλημα είναι εντονότερο. «Δεν υπάρχουν τα παιδιά κοντά, έχουν φύγει, στην Αθήνα ή στο εξωτερικό. Οι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι τους, υπάρχει μεγάλο κενό στη φροντίδα». Είναι κι αυτή μια παράπλευρη επίπτωση της υπογεννητικότητας. Υπάρχουν λιγότερα παιδιά να φροντίσουν τους παππούδες. Η ευθύνη δεν έχει περιθώριο να «μοιραστεί».
Η μοναξιά φέρνει θλίψη και η θλίψη, κατάθλιψη. Η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους αγγίζει το 19%, πολύ υψηλότερο ποσοστό από την άνοια που, για παράδειγμα, στην ηλικιακή ομάδα 65-74 δεν ξεπερνάει το 5%. «Ομως η κατάθλιψη είναι ανάμεσα στους τεκμηριωμένους παράγοντες κινδύνου για άνοια. Κατάθλιψη, μοναξιά, σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση, μειωμένη άσκηση και μειωμένη ακοή. Αυτοί είναι μετά τα 65 οι παράγοντες κινδύνου για άνοια».
Οι άνδρες φαίνεται ότι είναι πιο ευάλωτοι. «Ενα 15% των υγιών ανδρών εμφανίζει απάθεια, σε σχέση με 9% στις γυναίκες, η διαφορά είναι σημαντική», εξηγεί ο κ. Πολίτης. Εκδηλώνεται με απομόνωση, παραμέληση των συναισθηματικών δεσμών και απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε αγαπούσαν. «Παρατηρούμε ότι στους άνδρες η συνταξιοδότηση έχει σοβαρές επιπτώσεις. Πρέπει οπωσδήποτε να βρεθεί μια δημιουργική δραστηριότητα ώστε να συνεχίσουν να είναι ενεργοί».
Πολλές από τις δράσεις του ιδρύματος έχουν αυτόν τον σκοπό, να κρατούν «ζωντανούς» τους πολίτες, δραστήριους, μέλη μιας κοινότητας. Διψούν κι οι ίδιοι για όλα αυτά. «Κάνουμε μαθήματα ψηφιακής ενδυνάμωσης, για την εξοικείωση των μεγαλυτέρων με τις νέες τεχνολογίες», λέει η κ. Στασινοπούλου. «Ξέρετε πόσοι έρχονται και μας ρωτούν “πότε είναι το επόμενο;”».
