Το εγχείρημα έμοιαζε αυτονόητο, αλλά δεν ήταν. Το 2019 οι άνθρωποι της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών άρχισαν να κινούνται για να στήσουν ένα αγγλόφωνο πρόγραμμα σπουδών με αντικείμενο τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Θα ήταν το πρώτο ξενόγλωσσο προπτυχιακό πρόγραμμα σε ελληνικό ΑΕΙ, με στόχο να προσελκύσει ξένους φοιτητές στη χώρα μας.
Τα πρώτα βήματα από την τότε ηγεσία του ιδρύματος συνάντησαν πολιτικές αγκυλώσεις και φιλοδοξίες. Ηταν μεγάλη η περιπέτεια, εάν αναλογιστούμε τα εμπόδια που ανέκυψαν αργότερα, την εποχή της πανδημίας με το κλείσιμο των συνόρων και τις περιόδους καραντίνας. Φτάσαμε αισίως στο 2024. Σε λίγες ημέρες το Πανεπιστήμιο Αθηνών θα δώσει τα πρώτα πτυχία στους αποφοίτους του προγράμματος, την ίδια στιγμή που λειτουργούν άλλα τρία αγγλόφωνα προπτυχιακά προγράμματα σε ελληνικά ΑΕΙ και από τον προσεχή Οκτώβριο ο συνολικός αριθμός τους θα τριπλασιαστεί.
Εγκριση για λειτουργία από το επόμενο ακαδημαϊκό έτος 2024-2025 έχουν λάβει από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) επτά αγγλόφωνα προγράμματα σε έξι ελληνικά πανεπιστήμια. Μάλιστα, σύμφωνα με τα στοιχεία των ιδρυμάτων, η ζήτηση για τις θέσεις των αγγλόφωνων έχει αυξηθεί. «Πρόκειται για απόδειξη της εξωστρέφειας και της δυναμικής των ελληνικών πανεπιστημίων. Διαθέτουν υψηλού επιπέδου προσωπικό, η επιτυχία βέβαια απαιτεί καλή οργάνωση, συντονισμό ενεργειών και καλή προβολή των προγραμμάτων», παρατηρεί στην «Κ» ο Χρήστος Μιχαλακέλης, πανεπιστημιακός και πρόεδρος του Study in Greece (SiG), του εθνικού φορέα διεθνοποίησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Η αρχή έγινε από το αγγλόφωνο προπτυχιακό πρόγραμμα Αρχαιολογίας, Ιστορίας και Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών. Oπως παρατηρεί στην «Κ» ο Δημήτρης Πλάντζος, καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας στο ΕΚΠΑ και διευθυντής του προγράμματος, «ξεκινήσαμε με 11 φοιτητές και τη στιγμή αυτή έχουμε στο πρόγραμμα 60 φοιτητές πλήρους φοίτησης. Κάθε χρόνο και περισσότερους». «Σπούδασα αρχαιολογία στα Τίρανα και με ενδιέφερε να εστιάσω στην κλασική αρχαιολογία, γι’ αυτό και επέλεξα το πρόγραμμα», λέει η Ελιζαμπέτα Μόσχο από το Αργυρόκαστρο της Αλβανίας, τελειόφοιτη πλέον του προγράμματος. Μετά τα πολύ θετικά λόγια της για τις σπουδές της στο αμφιθέατρο, η ίδια μας διηγείται για το ερευνητικό έργο που έκαναν σε ανασκαφές στην Κρήτη και στον Μαραθώνα. «Επίσης, είναι πολύ σπουδαίο που είχαμε στη διάθεσή μας τη Βιβλιοθήκη της Φιλοσοφικής Σχολής, αλλά και άλλες βιβλιοθήκες στην Αθήνα, όπως της Αμερικανικής Σχολής», προσθέτει. Τώρα περιμένει τα αποτελέσματα της αίτησης που έχει κάνει για συνέχιση των σπουδών της πάνω στην ψηφιακή αρχαιολογία στη Γερμανία.
Μεγάλη ζήτηση
Μετά το πρώτο αγγλόφωνο προπτυχιακό πρόγραμμα της Φιλοσοφικής Αθηνών, ακολούθησαν εκείνα των Ιατρικών Σχολών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Πανεπιστημίου Κρήτης και του ΕΚΠΑ. Λόγω του αντικειμένου σπουδών, η ζήτηση για τα προγράμματα αυτά είναι πολύ μεγάλη. «Την πρώτη χρονιά για τις 60 θέσεις του προγράμματος είχαμε 177 αιτήσεις. Τώρα έχουν φθάσει περίπου τις 500. Διατηρούμε βέβαια σταθερό τον αριθμό των φοιτητών μας, διότι για τόσους έχουμε πιστοποιηθεί από την ΕΘΑΑΕ. Το τηρούμε, διότι έτσι υπάρχει καλή αναλογία διδασκόντων – φοιτητών. Είναι πολύ κρίσιμο να διατηρείς τα ποιοτικά σου στάνταρντ και για να μπορείς να είσαι ανταγωνιστικός στη διεθνή αγορά», παρατηρεί μιλώντας στην «Κ», ο Νίκος Φόρογλου, καθηγητής Νευροχειρουργικής και συντονιστής του αγγλόφωνου προπτυχιακού προγράμματος της Ιατρικής ΑΠΘ.
«Πήρα πτυχίο από το Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ στις ΗΠΑ με αντικείμενο “νευροεπιστήμες και θρησκεία”. Τότε άρχισε να λειτουργεί το αγγλόφωνο πρόγραμμα της Ιατρικής στο ΑΠΘ και μου άρεσε η ιδέα. Ηθελα να ζήσω και στην Ελλάδα, καθώς οι δύο γονείς μου είναι από την Πάτρα. Ο πατέρας μου πήγε στις ΗΠΑ τριών ετών και εκεί παντρεύτηκε με τη μητέρα μου. Εγώ γεννήθηκα στη Νέα Υόρκη, αλλά το αίμα μου είναι ελληνικό», διηγείται στην «Κ» η 25χρονη Αντωνία Δημοπούλου, τριτοετής φοιτήτρια στο αγγλόφωνο πρόγραμμα της Ιατρικής ΑΠΘ.
Οι ομογενείς είναι μια σημαντική δεξαμενή νέων στους οποίους απευθύνονται τα αγγλόφωνα προπτυχιακά των ελληνικών πανεπιστημίων. Ομως, στα τέσσερα λειτουργούντα προγράμματα υπάρχουν φοιτητές από περίπου 80 χώρες: Ηνωμένες Πολιτείες, Κίνα, Ιαπωνία, Ινδία, Αλβανία, Αίγυπτο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Βρετανία, Ελβετία, Τουρκία, Ουζμπεκιστάν, Σερβία, Βόρεια Μακεδονία, Ναμίμπια, Μαλάουι, Ολλανδία, Αιθιοπία, Κύπρο, Μπαγκλαντές, Γκάνα κ.ά.
Η αρχή ήταν δύσκολη. Η συνέχεια φαίνεται ότι θα είναι πιο γρήγορη. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΘΑΑΕ, έχουν πιστοποιηθεί και αναμένεται να λειτουργήσουν από τον Οκτώβριο του 2024 αλλά οκτώ προγράμματα με αντικείμενα Φαρμακευτική στο Παν. Αθηνών, Τεχνητή Νοημοσύνη και Επιστήμη Δεδομένων στο Παν. Δυτικής Αττικής, Εφαρμοσμένη Φιλοσοφία στη Λήψη Διοικητικών Αποφάσεων επίσης στο Παν. Δυτικής Αττικής, Ελληνικές Σπουδές στο Δημοκρίτειο Παν. Θράκης, Λογιστική και Χρηματοοικονομική στο Παν. Μακεδονίας, Ιατρική στο Παν. Θεσσαλίας, Οικονομικές Σπουδές και Βιώσιμη Ανάπτυξη επίσης στο Παν. Δυτικής Μακεδονίας και τέλος Δημιουργική Γραφή, Τέχνες και Ανθρωπιστικές Επιστήμες στο Παν. Δυτικής Μακεδονίας – μάλιστα στο τελευταίο η φοίτηση θα είναι εξ αποστάσεως. Και, όπως ανέφεραν στην «Κ» στελέχη της ΕΘΑΑΕ, στην εθνική Αρχή έχουν ήδη φθάσει νέες αιτήσεις από ΑΕΙ για να ιδρύσουν αγγλόφωνα προπτυχιακά.
Τα οφέλη για τα πανεπιστήμια είναι πολλά, ξεκινώντας από τα οικονομικά. Τα έσοδα από τα δίδακτρα (φτάνουν έως και τα 15.000 ευρώ ετησίως στο αγγλόφωνο πρόγραμμα της Ιατρικής Κρήτης) αξιοποιούνται από το ίδρυμα. «Εως τώρα έχουν εισρεύσει στα ταμεία του ΑΠΘ περί τα 4,5 εκατ. ευρώ τα οποία έχουν διατεθεί κατά 50% στην πρόσληψη νέων επιστημόνων. Το 30% σε βελτίωση των υποδομών και το 20% σε υποτροφίες για όλη τη σχολή, δηλαδή και για το ελληνόφωνο πρόγραμμα», παρατηρεί ο κ. Φόρογλου. «Τα ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών καλλιεργούν και ενθαρρύνουν διεθνείς συνεργασίες, προσελκύουν στη χώρα και στα πανεπιστήμιά μας νέους ανθρώπους από όλον τον κόσμο, διευρύνουν την αγορά εργασίας για νεότερους Ελληνες επιστήμονες και βοηθούν στη διάχυση και την εμπέδωση της εικόνας της χώρας μας διεθνώς. Αποτελούν δε και τη βάση για οικονομικά επωφελείς δράσεις των ελληνικών ΑΕΙ, που εντέλει πιστοποιούν τη σημασία της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας», προσθέτει ο κ. Πλάντζος.
Μάλιστα, θεωρείται σημαντικό βήμα για ένα περιφερειακό ίδρυμα, όπως το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, η λειτουργία δύο αγγλόφωνων προπτυχιακών. «Λέτε να πέσαμε στα βαθιά;», ρωτάει γελώντας ο εκτελεστικός διευθυντής του ιδρύματος Κώστας Νίκου και επισημαίνει ότι «η δημιουργική γραφή, τέχνες και ανθρωπιστικές επιστήμες είναι πολύ ιδιαίτερο αντικείμενο. Εχει εφαρμογές σε ευρύ πεδίο, από τις επιχειρήσεις έως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αλλά στην αρχή ήμασταν επιφυλακτικοί. Τελικά, η ζήτηση για το χρονικό διάστημα που έχουμε προβάλει το αγγλόφωνο πρόγραμμα θεωρείται πολύ καλή». Οπως ανέφερε στην «Κ» ο πρύτανης του ιδρύματος Θεόδωρος Θεοδουλίδης, πρώτος στόχος είναι να προσελκυστούν φοιτητές από τα Βαλκάνια. Ηδη το ίδρυμα έχει ξεκινήσει καμπάνια σε βαλκανικές χώρες, με επισκέψεις εκεί, αλλά και με συναντήσεις σε πρεσβείες βαλκανικών χωρών στην Ελλάδα. Παράλληλα, γίνονται στοχευμένες καμπάνιες. «Εχουμε προσλάβει σύμβουλο στρατηγικής επικοινωνίας για να φτιάξει προωθητικό υλικό για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το Ιντερνετ, για να δούμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των αγορών στις οποίες θα εστιάσουμε, για να βρούμε διαύλους με πρακτορεία προώθησης εκπαιδευτικών υπηρεσιών», τονίζει ο κ. Θεοδουλίδης.
«Συνεργαζόμαστε με διεθνείς πράκτορες και γραφεία που προσελκύουν αποφοίτους λυκείου και τους κατευθύνουν σε ξένα ΑΕΙ. Προφανώς έχουμε παρουσία στο Instagram, στο TikTok και το Facebook, αλλά δίνουμε το «παρών» και σε μεγάλες διεθνείς εκθέσεις», σημειώνει ο κ. Πλάντζος, ενθυμούμενος και το… βουνό, όπως φαινόταν στα στελέχη του ΕΚΠΑ η προβολή του αγγλόφωνου προπτυχιακού προγράμματος της Φιλοσοφικής μια πενταετία πριν.
«Δύσκολη δουλειά»
«Είναι πολλή και δύσκολη δουλειά να “τρέξεις” ένα αγγλόφωνο πρόγραμμα. Οχι μόνο για τους διδάσκοντες, αλλά και για το διοικητικό προσωπικό που πρέπει να υποδεχθεί τους ξένους φοιτητές. Αλλωστε εκ του νόμου είμαστε υποχρεωμένοι να λειτουργούμε Γραφείο Υποστήριξης Αλλοδαπών Φοιτητών, και το έχουν όλα τα ΑΕΙ», δηλώνει ο κ. Πλάντζος. Από την πλευρά του, ο κ. Φόρογλου τονίζει ότι η γραφειοκρατία για τους ξένους φοιτητές είναι μεγάλη, με αποτέλεσμα αυτό να αποθαρρύνει κάποιους που έχουν περισσότερες της μιας επιλογές. Χαρακτηριστικά, απαιτείται έκδοση ΑΜΚΑ, απόκτηση άδειας διαμονής η οποία παίρνει μήνες, ενώ και το άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού καθυστερεί. «Ολα τα έντυπα είναι στα ελληνικά. Φυσικά οι διοικητικοί υπάλληλοί μας βοηθούν τα παιδιά, αλλά και η δημόσια διοίκηση πρέπει να σκεφτεί ότι υπάρχουν αλλοδαποί που ζουν στην Ελλάδα για σπουδές και να βελτιώσει τις διαδικασίες», καταλήγει ο κ. Φόρογλου.
Μόλις 14% οι ξένοι στα αγγλόφωνα μεταπτυχιακά
Εάν το ενδιαφέρον για τα αγγλόφωνα προγράμματα είναι πολύ ικανοποιητικό σε σχέση με το διάστημα που λειτουργούν, σ’ αυτό συμβάλλει ότι μέχρι τώρα τα αντικείμενά τους είναι ένας τομέας εμβληματικός για την Ελλάδα (αρχαιοελληνικός πολιτισμός) και ένα περιζήτητο αντικείμενο στην αγορά εργασίας (ιατρική). Ομως, πανεπιστημιακοί που μίλησαν στην «Κ» θεωρούν ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει ισχυρό εκπαιδευτικό brand. Κι αυτό φαίνεται από την πορεία των αγγλόφωνων μεταπτυχιακών προγραμμάτων.
Σήμερα στα ελληνικά ΑΕΙ οργανώνονται 157 ξενόγλωσσα μεταπτυχιακά προγράμματα – όλα στα αγγλικά, εκτός από εκείνα της ιταλικής, γαλλικής, γερμανικής και ισπανικής φιλολογίας. Σε αυτά φοιτούν συνολικά 6.236 φοιτητές. Ομως, από αυτούς μόνο οι 877 είναι ξένοι (ποσοστό 14%). «Χρειάζεται καλύτερη προβολή στο εξωτερικό όχι μόνο των μεταπτυχιακών προγραμμάτων, αλλά και της ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης», παρατηρεί ο κ. Μιχαλακέλης. Ετσι, τα αγγλόφωνα μεταπτυχιακά επιλέγονται από Ελληνες που θέλουν να μάθουν την ξένη επαγγελματική ορολογία, να γνωρίσουν την παγκοσμιοποιημένη αγορά και δεν αποκλείουν να διεκδικήσουν μια θέση εργασίας στο εξωτερικό. Απαραίτητο βέβαια είναι να υπάρχει τουλάχιστον ένας ξένος φοιτητής σε ξενόγλωσσα μεταπτυχιακά. Αλλιώς τα μαθήματα διδάσκονται στα ελληνικά.
