Τι είδαν οι πυρομετεωρολόγοι του Αστεροσκοπείου Αθηνών που επισκέφθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα το προηγμένο κέντρο έρευνας για τις δασικές πυρκαγιές στο Σαν Χοσέ της Καλιφόρνιας; Τι έμαθαν από τους ερευνητές που «κυνηγούν» τις μεγα-πυρκαγιές για να τις «μετρήσουν»;
Για να αντιμετωπίσουμε τις μεγα-πυρκαγιές πρέπει να τις κατανοήσουμε. Γι’ αυτό χρειάζεται να συγκεντρώσουμε στοιχεία από αυτές την ώρα που καίγεται ο τόπος και οι θερμοκρασιακές και μετεωρολογικές συνθήκες τοπικά είναι ακραίες και απρόβλεπτες. Αυτόν τον δύσκολο στόχο έχουν θέσει οι επιστήμονες του Διεπιστημονικού Κέντρου Ερευνας Δασικών Πυρκαγιών (WIRC) του αμερικανικού Πανεπιστημίου του Σαν Χοσέ (SJSU) στην πολιτεία της Καλιφόρνιας.
Δύο ερευνητές του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών επισκέφθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα τις εγκαταστάσεις του WIRC για να δουν από κοντά τι προετοιμάζουν και πώς δρουν οι πυρομετεωρολόγοι και οι άλλοι επιστήμονες του κέντρου, που θεωρείται πως βρίσκεται στην κορυφή της έρευνας για την καταπολέμηση των ακραίων πυρκαγιών. Η επίσκεψη έγινε στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου FLAME που υλοποιείται στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών με χρηματοδότηση από το Ελληνικό Ιδρυμα Ερευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ).
Απρόβλεπτο κλίμα
«Γνωρίζουμε πως η κατάσβεση των μεγάλων πυρκαγιών έχει πολλές δυσκολίες. Ενας βασικός παράγοντας είναι πως τα μέτωπα της φωτιάς διαμορφώνουν τις δικές τους μετεωρολογικές συνθήκες με ακραίες θερμοκρασίες και ισχυρή ροή ανέμων που ξεσπάει απότομα, χωρίς να έχει προβλεφθεί. Συνολικά ξέρουμε πολύ λίγα πράγματα για το ιδιαίτερο “κλίμα” των μεγα-πυρκαγιών», λέει στην «Κ» ο πυρομετεωρολόγος δρ Θεόδωρος Γιάνναρος, συνεργάτης του Αστεροσκοπείου Αθηνών, που μαζί με τον Γιώργο Παπαβασιλείου ταξίδεψαν στην Καλιφόρνια.
«Τα μέτωπα της φωτιάς διαμορφώνουν τις δικές τους μετεωρολογικές συνθήκες με ακραίες θερμοκρασίες και ισχυρή ροή ανέμων που ξεσπάει απότομα, χωρίς να έχει προβλεφθεί», λέει ο δρ Θοδωρής Γιάνναρος.
Καθώς οι μεγάλες δασικές πυρκαγιές πυκνώνουν στην εποχή της κλιματικής αλλαγής, η γνώση των χαρακτηριστικών τους γίνεται όλο και πιο αναγκαία. Μάλιστα, οι ΗΠΑ και ειδικά η πολιτεία της Καλιφόρνιας έχουν πληγεί τα τελευταία χρόνια από πραγματικά ακραίες πυρκαγιές, με κορυφαία την Camp Fire τον Νοέμβριο του 2018, με δεκάδες νεκρούς και 600.000 στρέμματα καμένης γης.
Πώς απαντούν σε αυτή την πρόκληση στο WIRC; «Οπως τόνισε στις συναντήσεις μας ο Κρεγκ Κλεμέντς, διευθυντής του διεπιστημονικού κέντρου στο Σαν Χοσέ, όσο δεν παίρνουμε μετρήσεις από το ίδιο το φαινόμενο όταν είναι σε εξέλιξη, δεν μπορούμε να το καταλάβουμε. Θεωρούν πως μπορούν να μελετήσουν τις μεγα-πυρκαγιές, με βάση και την εμπειρία από την αποκρυπτογράφηση σε μεγάλο βαθμό των τυφώνων, μετά από ευρεία παρατήρηση», σημειώνει ο κ. Γιάνναρος.
Ηδη οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σαν Χοσέ έχουν ένα αυτοκινούμενο μετεωρολογικό ραντάρ και ένα αυτοκινούμενο σύστημα τηλεπισκόπησης Lidar, τα οποία σε συνδυασμό με το δίκτυο των σταθερών μετεωρολογικών σταθμών συγκεντρώνουν στοιχεία. «Σε συνεργασία με την Πυροσβεστική Υπηρεσία της Καλιφόρνιας πηγαίνουν με τα οχήματά τους όσο πιο κοντά γίνεται στα πύρινα μέτωπα, στην απόσταση που απαιτείται για να καταγράψουν στοιχεία, καθώς το Lidar πρέπει να έχει οπτική επαφή και να μην απέχει πάνω από 1,5-2 χιλιόμετρα από τη φωτιά. Συλλέγουν θερμοκρασίες, ταχύτητα ροή αέρα μέσα στη φωτιά αλλά και γύρω από τη φωτιά, ενώ μελετούν και τον καπνό, τη σύνθεση και την ανάπτυξή του. Συζητείται επίσης η χρήση αεροσκαφών ή drones πάνω από τη φωτιά για να συλλέγονται επιπλέον στοιχεία. Στις ΗΠΑ έχουν ξεκινήσει τέτοιες δράσεις, ενώ στην Ευρώπη είμαστε πολύ πίσω», αναφέρει ο κ. Γιάνναρος.
Μοντέλα πρόβλεψης
Ολη αυτή η προσπάθεια θα οδηγήσει στη διαμόρφωση και νέων μοντέλων πρόβλεψης για την εξέλιξη των πύρινων μετώπων. Σήμερα τα μοντέλα που υπάρχουν στηρίζονται σε δεδομένα που αφορούν τη διαμόρφωση του εδάφους, τη βλάστηση, τα καιρικά φαινόμενα της περιοχής κ.λπ. Απουσιάζουν από την εξίσωση δεδομένα σχετικά με τις συνθήκες που δημιουργεί η ίδια η πυρκαγιά.
«Θα φθάσουμε σε ένα σημείο όπου θα μπορούμε να βάζουμε στο μοντέλο πρόβλεψης τα δεδομένα από την τρέχουσα εξέλιξη της φωτιάς, που θα λαμβάνουμε από επιτόπου παρατηρήσεις, είτε από σταθμούς πάνω σε οχήματα, είτε από εναέριες λήψεις ακριβείας, και θα έχουμε πολύ καλύτερη εκτίμηση για την εξέλιξη του φαινομένου», εξηγεί ο κ. Γιάνναρος. «Οταν μια δασική πυρκαγιά πάρει μεγάλες διαστάσεις είναι πολύ δύσκολη η κατάσβεσή της. Ενα αποτελεσματικό μοντέλο μπορεί να μας δώσει εικόνα προς τα πού θα κινηθεί η φωτιά, πώς θα μπει σε μια χαράδρα και θα αποκτήσει μεγάλη ένταση, σε ποιο σημείο ίσως αδυνατίσει για να μπορέσουμε να της επιτεθούμε». Ο ερευνητής του Αστεροσκοπείου δίνει πολύ μεγάλο βάρος στη διεπιστημονική προσέγγιση, στις σύγχρονες τεχνολογίες στο πεδίο και στην αποτελεσματική συνεργασία με την Πυροσβεστική.
«Μία από τις βασικές προτάσεις του Διεπιστημονικού Κέντρου Ερευνας Δασικών Πυρκαγιών του Σαν Χοσέ είναι η ύπαρξη στο μέτωπο ενός αναλυτή συμπεριφοράς της φωτιάς (Fire Behavior Analyst), ο οποίος θα μπορεί να κατευθύνει τις δυνάμεις πυρόσβεσης. Η έλλειψη τέτοιων ειδικών στο πεδίο έχει επισημανθεί και σε εκθέσεις για την πολύ μεγάλη πυρκαγιά στον Εβρο πέρυσι».
Η επίσκεψη των Ελλήνων επιστημόνων στις ΗΠΑ έγινε στο πλαίσιο του μνημονίου συνεργασίας που υπεγράφη πέρυσι το καλοκαίρι μεταξύ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και του Πανεπιστημίου Σαν Χοσέ των ΗΠΑ για συνεργασία μεταξύ της επιχειρησιακής ομάδας Πυρομετεωρολογίας του meteo.gr και του Διεπιστημονικού Κέντρου Ερευνας Δασικών Πυρκαγιών (WIRC). Θα είναι σημαντικό να δούμε πλευρές αυτής της νέας γνώσης και προσέγγισης να έρχονται στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.
