Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) έρχεται –ίσως για πρώτη φορά– να ανατρέψει απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, ανοίγοντας τον δρόμο για τη διεκδίκηση αποζημίωσης στην περίπτωση που πολίτης θεωρεί ότι ζημιώθηκε από εσφαλμένη δικαστική απόφαση. Η δεσμευτική για την Ελλάδα επιδίκαση, προήλθε από την υπόθεση του ΕΔΔΑ «Ζουμπουλίδης κατά Ελλάδας».
«Δεν έχει υπάρξει προηγούμενη απόφαση που να λέει ότι παραβιάστηκε το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης σε αμερόληπτο και ανεξάρτητο δικαστήριο», λέει στην «Κ» η δικηγόρος Βασιλική Σκορδάκη που ανέλαβε την υπόθεση. «Δεν υπήρχαν προηγουμένως άλλες τέτοιες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, που να έχουν κριθεί από το ΕΔΔΑ. Και για αυτό και οι αλλοδαποί δικαστές δεν ήξεραν αρχικά πώς να το αντιμετωπίσουν».
Πιο αναλυτικά, με την απόφαση 800/2021 η ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) είχε κρίνει πως απαιτήσεις για αποζημίωση ένεκα βλάβης που προήλθε από πράξη ή ενέργεια δικαστικού λειτουργού είναι μη δικαστικά επιδιώξιμες, δηλαδή, ο πολίτης δεν μπορεί να προσφύγει σε κανένα ελληνικό δικαστήριο. Απουσίαζε κάποια ειδική διάταξη, που να ρυθμίζει πώς ο ίδιος αποζημιώνεται όταν η πράξη έχει γίνει από δικαστικό λειτουργό.
Η ουσία της απόφασης
«Το να απαντήσει ένα δικαστήριο και μάλιστα η Ολομέλεια του ΣτΕ ότι απαιτήσεις για αποζημίωση από πράξεις νόμιμες ή παράνομες που προήλθαν από δικαστικό όργανο είναι μη δικαστικά επιδιώξιμες, χτυπάει την ουσιαστική έννοια του δικαιώματος της πρόσβασης στη δικαιοσύνη», τονίζει η δικηγόρος, η οποία προσέφυγε στο ΕΔΔΑ επικαλούμενη το άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) για το δικαίωμα πρόσβασης σε ένα ανεξάρτητο και αμερόληπτο Δικαστήριο και το άρθρο 4 του Συντάγματος που ορίζει ότι καμία βλάβη δεν μένει αναποζημίωτη, από οποιοδήποτε κρατικό όργανο και αν προέρχεται.
«Oπως γνωρίζουμε από τα δικαστήρια, υπάρχουν πάρα πολλές υποθέσεις όπου πολίτες στρέφονται κατά δικαστικών λειτουργών και του ελληνικού Δημοσίου και ζητούν αποζημίωση για μη δίκαιη δίκη, διότι θεωρούν ότι οι δικαστές δεν έχουν αποφασίσει σωστά» υπογραμμίζει η κ. Σκορδάκη και συνεχίζει: «Το να λες σε κάποιον ότι δεν έχεις πουθενά να πας, ότι δεν υπάρχει κανένα δικαστήριο να ακουστεί η υπόθεσή σου, αυτή είναι ουσιαστική προσβολή του δικαιώματος της πρόσβασης, το οποίο είναι πανανθρώπινο», τονίζει.
«Αν τρωθεί η πίστη στην ελληνική δικαιοσύνη, το πρόβλημα είναι μεγάλο», λέει καταλήγοντας η κ. Σκορδάκη. «Αυτός είναι και ο λόγος που με έκανε να προσφύγω στο ΕΔΔΑ, γιατί οι άνθρωποι πρέπει να πιστεύουν στη δικαιοσύνη η οποία έχει πολύ καλούς δικαστές και άξιους, που κάνουν μεγάλο έργο και προσδίδουν αίγλη στις αποφάσεις. Και θεωρώ ότι αυτή η απόφαση η 800/2021 του ΣτΕ (την οποία ανατρέπει το ΕΔΔΑ) ήταν μια μαύρη στιγμή της ελληνικής δικαιοσύνης», λέει.
Ακολουθεί περίληψη της απόφασης όπως δημοσιεύθηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο:
ΑΠΟΦΑΣΗ Άρθρο 6 § 1 (αστικές) • Πρόσβαση στη δικαιοσύνη • Προσφυγή κατά του Δημοσίου για ζημία που φέρεται ότι προκλήθηκε από την απόρριψη από το Ακυρωτικό Δικαστήριο (Συμβούλιο της Επικρατείας) της αναίρεσής του, για νομικά ζητήματα που διαπιστώθηκαν από το Δικαστήριο στην υπόθεση Ζουμπουλίδης κατά Ελλάδας (77574/01) να έχουν παραβιάσει το άρθρο 6 § 1, κρίθηκε απαράδεκτο λόγω αναρμοδιότητας από το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο (ΣτΕ)• Το εθνικό δίκαιο περί ευθύνης του Δημοσίου ερμηνεύεται από το Συμβούλιο της Επικρατείας ότι δεν επιτρέπει αξιώσεις για ζημίες που προκλήθηκαν από πρόδηλο σφάλμα δικαστικού οργάνου έως ότου θεσπιστεί ειδική νομοθεσία που ρυθμίζει την ευθύνη αυτή• Η ερμηνεία του ΣτΕ δεν συμβαδίζει με την προηγούμενη νομολογία του, που εφαρμόζει σε τέτοιες περιπτώσεις το ισχύον εσωτερικό δίκαιο αναλογικά, λόγω της μη ύπαρξης ειδικού νόμου για σφάλματα δικαστών, και έτσι οδηγήθηκε για πρώτη φορά απαράδεκτο στην περίπτωση του προσφεύγοντος• Καμία ένδειξη αισθητής νομολογιακής εξελίξεως αποκλίνουσας από την προηγουμένη νομολογία του ΣτΕ• Η νέα ερμηνεία είχε ως αποτέλεσμα η αξίωση του προσφεύγοντος να μην είναι δικαστικά επιδιώξιμη στο διηνεκές (ad infinitum) και αποτέλεσε ανυπέρβλητο εμπόδιο σε τυχόν μελλοντικές αξιώσεις αποζημίωσης από αυτόν κατά του Δημοσίου για τα εικαζόμενα λάθη των πολιτικών δικαστηρίων μέχρι τη θέσπιση ειδικής νομοθεσίας• Περιορισμός του δικαιώματος πρόσβασης σε Δικαστήριο του προσφεύγοντος για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα που δημιουργεί ανασφάλεια δικαίου σε βάρος του • Δυσανάλογη επιβάρυνση που επιβάλλεται στον προσφεύγοντα• Η ουσία του δικαιώματος πρόσβασης σε δικαστήριο προσβάλλεται.
