Μέσα στο τηλεοπτικό στούντιο, μπροστά από συστοιχίες από μικρές φωτισμένες οθόνες, λαμπάκια και κουμπιά, στέκεται μέσα στο ημίφως ένας ευγενικός άντρας με λαμπερό χαμόγελο και βλέμμα γεμάτο σπιρτάδα. Συντονίζει με μαεστρία δεκάδες κάμερες και τεχνικούς, επιθυμώντας να φέρει στις τηλεοπτικές οθόνες των Ελλήνων τις μεγάλες συλλογικές στιγμές. Στα χέρια του αποκτούν εικόνα, φως, κίνηση και δράμα και, όταν φωτίζουν τους δέκτες μας, γίνονται συλλογικό αφήγημα και εντέλει, ιστορική μνήμη.
Από τις προεκλογικές ομιλίες του Ανδρέα Παπανδρέου κατά τη δεκαετία του ’80 και το Ευρωμπάσκετ του 1987 έως την τελετή του φωτισμού της Ακρόπολης, με αφορμή την έλευση της νέας χιλιετίας, ο Τάσος Μπιρσίμ είναι εκεί, καταγράφοντας και δραματοποιώντας αριστοτεχνικά τα τεκταινόμενα, λαχταρώντας να κάνει κάθε έναν από εμάς να νιώσει πως βρίσκεται και ο ίδιος εκεί. Ο «Μάγος» όπως δικαίως τον αποκαλούσαν, ο δαιμόνιος, πρωτοπόρος τηλεσκηνοθέτης που άλλαξε για πάντα τη γλώσσα της ελληνικής τηλεόρασης, έφυγε από τη ζωή την Τετάρτη, στα 81 του χρόνια.
Γεννημένος το 1943 στο Λεωνίδιο σε μια φτωχή αγροτική οικογένεια, γοητεύτηκε από μικρός από τη μαγεία της φωτεινής οθόνης. Στα επτά του δούλεψε στο θερινό σινεμά της κωμόπολής του, πουλώντας στραγάλια και πασατέμπο στα διαλείμματα των παραστάσεων. Σύντομα, περνούσε όλο και περισσότερη ώρα κοντά στη μηχανή προβολής, με τον τότε χειριστή της, Γιάννη Μαχαιρά, να γίνεται ο πρώτος του μέντορας. Εφηβος ακόμη, απέκτησε πτυχίο χειριστή. Οπως είχε πει πριν από τέσσερα χρόνια σε μία από τις τελευταίες του μεγάλες συνεντεύξεις (που έδωσε στον δημοσιογράφο Δημήτρη Στρουμπάκο για λογαριασμό του Ιόνιον FM): «Στο σχολείο έκανα προβολές στους συμμαθητές μου. Ο δάσκαλος μου έλεγε “εσύ ξέρεις. Πάρε να χειριστείς τη μηχανή προβολής”».
Μετοίκησε στην Αθήνα και σπούδασε στη Σχολή Κινηματογράφου και Τηλεόρασης Παπαντωνόπουλου, από την οποία αποφοίτησε το 1969, ενώ παράλληλα παρακολούθησε σεμινάρια στη Σχολή Σταυράκου. Ηταν από τους πρώτους πτυχιούχους των σχολών τηλεόρασης που προσέλαβε η ΕΡΤ, στην οποία δούλεψε ως σκηνοθέτης από το 1969 έως το 1993. Για δύο χρόνια, μάλιστα, από το 1987 έως το 1989, επιτέλεσε και διευθυντής Τηλεόρασης. Το ταξίδι του όμως στο Μόντρεαλ, με αφορμή την Ολυμπιάδα του 1976, τον έφερε κοντά σε μέλη του ΠΑΚ, και έτσι σιγά σιγά ξεκίνησε μια σχέση ζωής με τον Ανδρέα Παπανδρέου, φτιάχνοντας εν πολλοίς τη δημόσια εικόνα του. Τα «μαγικά» που έκανε κατά την τηλεοπτική κάλυψη των γιγάντιων προεκλογικών του συγκεντρώσεων έγιναν θρυλικά, εφόσον κατάφερνε πάντα να τις σκηνοθετεί με τέτοιο τρόπο ώστε να μοιάζουν ακόμη πιο πολυπληθείς.
Μιλώντας με τον γιο του Στάμο Μπιρσίμ, έχουμε την πολύτιμη ευκαιρία να συναντήσουμε λίγη από την αυθεντική, αληθινή ψυχή του μεγάλου σκηνοθέτη. «Εκανε μαγικά, αλλά δεν κορόιδεψε ποτέ το κοινό», θα μας πει ο 53χρονος παραγωγός που ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. «Δεν είπε ψέματα ούτε για το πόσοι ήταν συγκεντρωμένοι εκεί ούτε για το πού ήταν αυτοί. Επρόκειτο απλά για χωροταξικές αποφάσεις –αυτό που σήμερα λέγεται “crowd management” και στο οποίο ήταν πρωτοπόρος– και ένα πολύ επαγγελματικά στοχευμένο σκηνοθετικό αποτέλεσμα».
Οταν ο Ανδρέας Παπανδρέου επέστρεψε από την εγχείρησή του στο Χέρφιλντ του Λονδίνου, τον Οκτώβριο του 1988, ο Τάσος Μπιρσίμ ήταν εκεί, πίσω από τις κάμερες, και αποτύπωσε για πάντα μια χειρονομία που έγινε ιστορική: το νεύμα του πρωθυπουργού προς την αεροσυνοδό που είχε αγαπήσει. Οπως έκανε πριν από κάθε δημόσια εμφάνισή του από το ’81 και μετά, είχε πρώτα συμβουλευθεί τον «Μάγο».
«Είναι δική σου επιλογή. Να κάνεις αυτό που σου λέει η καρδιά σου», του είχε πει, όπως μας πληροφορεί ο γιος του. «Τον ενθάρρυνε, λέγοντάς του πως η προσωπική του ζωή είναι, και πρέπει να είναι, απόλυτα σεβαστή από τον λαό. Και έτσι, με το νεύμα εκείνο, προσκάλεσε ενώπιον όλων τη Δήμητρα Λιάνη στη δημόσια ζωή. Και το έκανε με αυθεντικό νοιάξιμο και για τον Ανδρέα και τη Δήμητρα, όπως έκανε για τον κάθε έναν με τον οποίο δούλευε και συνεργαζόταν. Από τους τεχνικούς του στούντιο μέχρι τους ηγέτες των χωρών, ήθελε όλους να τους ενδυναμώσει, να τους εμψυχώσει, να τους κάνει να είναι πιο αποτελεσματικοί στη δουλειά τους και στην εικόνα τους. Και αυτό για μένα είναι η αληθινή μαγεία – ακόμη πιο πολύτιμη από εκείνη που έστηνε μέσα από τις κάμερες. Το γεγονός ότι μπορούσε να δημιουργεί και να διοικεί με συναισθηματική νοημοσύνη μεγάλες ομάδες ανθρώπων, κάνοντάς τους να δίνουν όλοι τους τον καλύτερό τους εαυτό, ήταν η άλλη διάσταση των “μαγικών” του – η μαγεία της ομάδας».
Ενώ τον τελευταίο καιρό δυσκολευόταν από ένα πολλαπλό μυέλωμα, παρέμενε χαμογελαστός και δημιουργικός έως το τέλος. «Στην τελευταία μας συνομιλία, λίγες ημέρες μόνο πριν, ξεκίνησε την τελευταία του φράση ως εξής: “Το θετικό, Στάμο, είναι ότι…”. Ακόμη και στην τελευταία του πνοή ήταν θετικός, δοτικός, σκεφτόταν πάντα τους άλλους γύρω του. Το να προσφέρει, να τους βοηθά όλους, ήταν η μεγάλη του ευτυχία. Είχε περάσει δύσκολα, είχε δει τη φτώχεια και δεν έδειχνε περιφρόνηση στους αδύναμους, ούτε τον γοήτευσαν ποτέ η δύναμη και η δόξα. Για τα τελευταία 50 χρόνια ζούσε σε ένα μικρό διαμέρισμα στην Ηλιούπολη».
Από τη μηχανή προβολής του θερινού σινεμά του Λεωνιδίου έως τις τελευταίες του ημέρες, ο Τάσος Μπιρσίμ παθιάστηκε να προσφέρει τη ζεστή του ματιά για τη ζωή στο κοινό, παίρνοντας την πραγματικότητα και δίνοντάς της μια μαγική διάσταση. «Το ίδιο έκανε και με τον Ανδρέα. Τη χαρισματική πολιτική παρουσία του, την προσωπικότητα και το όραμά του – ήθελε όλα αυτά να τα μεταλαμπαδεύσει σε όλους τους Ελληνες. Λαχτάρησε να μεταδώσει τη φοβερή του ενέργεια στον καθένα, λες και ήθελε να τους τον γνωρίσει προσωπικά». Σε μια παλιά φωτογραφία του δίπλα στον Ανδρέα, που μας δείχνει ο γιος του, διαβάζουμε γραμμένα με στιλό τα λόγια του Μενάνδρου: «Εκείνο που πείθει τους ακροατές, είναι ο χαρακτήρας του ρήτορα και όχι ο λόγος του». Λίγο παραδίπλα, ο Τάσος Μπιρσίμ συμπληρώνει: «O Ανδρέας Παπανδρέου αξιώθηκε και για τα δύο» .
