Στην Ελληνίδα ερευνήτρια του διαστήματος, καθηγήτρια Αστροφυσικής με μακρά πορεία στη NASA, Χρύσα Κουβελιώτου, και στον κορυφαίο ερευνητή της σύγχρονης βιοϊατρικής έρευνας που καθοδηγεί την ενεργή συμμετοχή της Ελλάδας στα ευρωπαϊκά ερευνητικά δρώμενα, καθηγητή Νεκτάριο Ταβερναράκη απονέμεται το Αριστείο Μποδοσάκη 2024 για την καθοριστική συμβολή τους στην εξέλιξη της επιστήμης.
Δεκατρία χρόνια είχε να απονεμηθεί το Αριστείο Μποδοσάκη, εξέχουσα επιστημονική διεθνής διάκριση, η οποία θεσμοθετήθηκε το 2002 και τιμά διακεκριμένους Ελληνες επιστήμονες με ιδιαίτερα σημαντικό έργο και διεθνή αίγλη. Με αυτό έχουν τιμηθεί οι Γεώργιος Χρούσος, Χαράλαμπος Μουτσόπουλος, Ευάγγελος Μουδριανάκης, Δημήτρης Χριστοδούλου, Αθανάσιος Φωκάς, Κυριάκος Νικολάου, Ιωάννης Ηλιόπουλος. Απονέμεται ανά διετία σε δύο επιστήμονες από τα πεδία των θετικών, ιατροβιολογικών, τεχνολογικών και κοινωνικών επιστημών και συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 100.000 ευρώ έκαστο. Φέτος η Χρύσα Κουβελιώτου, καθηγήτρια Αστροφυσικής στο Τμήμα Φυσικής του Columbian College of Arts and Sciences στο George Washington University έλαβε το βραβείο στο πεδίο των θετικών επιστημών και ο Νεκτάριος Ταβερναράκης, καθηγητής Μοριακής Βιολογίας Συστημάτων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, πρόεδρος του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας και του European Institute of Innovation and Technology έλαβε το βραβείο στο πεδίο των ιατροβιολογικών επιστημών. Τα δύο Αριστεία Μποδοσάκη θα απονείμει η πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου σε τελετή που θα πραγματοποιηθεί στο Ζάππειο Μέγαρο, την Τρίτη 25 Ιουνίου 2024.
Το Αριστείο Μποδοσάκη, που προβάλει την Ελλάδα που θέλουμε να έχουμε, επανήλθε ανανεωμένο με μια νέα Επιτροπή Αριστείου, αποτελούμενη από οκτώ ξένους επιστήμονες διεθνούς κύρους και με τις υψηλότερες διακρίσεις στον τομέα τους παγκοσμίως, κάτοχοι Βραβείων Nobel, Spinoza και ACM Turing και εξέχοντα μέλη επιστημονικών ακαδημιών. Είναι οι Ρίτσαρντ Μπλάντελ, Αρούπ Τσακραμπόρτι, Ντάαν Φρένκελ, Σάφι Γκολντβάσερ, Φρανκ Γκρόσβελντ, Πάολα Ριτσάρντι-Καστανιόλι, Ντανιέλα Ρας, Ζαν Τιρόλ. «Το Αριστείο Μποδοσάκη εστιάζει στις κοινές ρίζες των Ελλήνων ακαδημαϊκών παγκοσμίως. Αναδεικνύονται έτσι πρότυπα προς μίμηση, ώστε οι νεαρές Ελληνίδες φοιτήτριες και οι νεαροί Έλληνες φοιτητές να επιδιώξουν μια ακαδημαϊκή σταδιοδρομία στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο», είπε ο πρόεδρος της Επιτροπής Αριστείων για το πεδίο των θετικών επιστημών Ντάαν Φρένκελ, ομότιμος καθηγητής Χημείας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και κάτοχος του βραβείο Spinoza. «Το Αριστείο Μποδοσάκη συνιστά περίβλεπτη διάκριση για τη συνεισφορά των Ελλήνων επιστημόνων στην προώθηση της επιστήμης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο και στην εκπαίδευση και κατάρτιση της επόμενης γενιάς» τόνισε από την πλευρά του ο πρόεδρος της Επιτροπής Αριστείων για το πεδίο των ιατροβιολογικών επιστημών Φρανκ Γκρόσβελντ, ομότιμος καθηγητής και επικεφαλής του τμήματος Βιολογίας Κυττάρου, στο Erasmus MC, στο Ρότερνταμ της Ολλανδίας, κάτοχος των βραβείων Spinoza και Louis Jeantet.
Η Χρύσα Κουβελιώτου (φωτ.), με θητεία άνω των 25 ετών στη NASA, είναι διεθνών γνωστή για συνεισφορά της στη βαθύτερη κατανόηση των παροδικών ουράνιων φαινομένων. Η έρευνά της στο πεδίο της Αστροφυσικής Υψηλών Ενεργειών και ειδικότερα η μελέτη φαινομένων που σχετίζονται με τις μαύρες τρύπες, τους αστέρες νετρονίων και τις εκλάμψεις ακτίνων γάμμα διεύρυνε τη γνώση και κατανόηση των ουράνιων φαινομένων.
Ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στη NASA ανακάλυψε, μελετώντας δεδομένα μίας αποστολής στον ήλιο, τα πρώτα φαινόμενα που στη συνέχεια αναγνωρίστηκαν ως Μάγναστρα (Magnetars), αστέρες νετρονίων με ακραία μαγνητικά πεδία. Στη συνέχεια προσκλήθηκε στη NASA/MSFC για να εργαστεί σε μια νέα αποστολή, στο πλαίσιο της οποίας μελέτησε τα φαινόμενα που προκύπτουν από τις καταρρεύσεις και συγχωνεύσεις αστέρων. Αμέσως μετά, κέρδισε μια επιχορήγηση για την αναζήτηση και έρευνα εκλάμψεων (magnetar bursts) και καθιέρωσε τους αστέρες νετρονίων με ακραία μαγνητικά πεδία (magnetars) ως μία νέα και σημαντική κατηγορία αστροφυσικών αντικειμένων, ανοίγοντας έναν νέο τομέα στον οποίο σήμερα ανθεί η έρευνα.
Η Χρύσα Κουβελιώτου έφυγε από τη NASA το 2013 με τον μεγαλύτερο βαθμό στον τομέα της έρευνας για να συνεχίσει την ακαδημαϊκή της πορεία στο George Washington University ως Καθηγήτρια Αστροφυσικής, ιδρύοντας παράλληλα και το Ινστιτούτο Επιστημών Αστρονομίας, Φυσικής και Στατιστικής (APSIS) στο GWU. Με πλούσια ερευνητική δράση, έχει συμπεριληφθεί στη λίστα του Time Magazine με τους 25 πιο επιδραστικούς ανθρώπους στον χώρο του διαστήματος, καθώς και στη λίστα με τους 250 ερευνητές με τις περισσότερες αναφορές παγκοσμίως στην επιστήμη του διαστήματος με 493 δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά μετά από κρίση. Μέλος ευρωπαϊκών και αμερικανικών Ακαδημιών, έχει λάβει τα βραβεία Descartes (2002), Rossi (2003) και D. Heineman (2012), Shaw (2021), ενώ η Ελληνική Κυβέρνηση την τίμησε με τον Σταυρό του Ταξιάρχη του Τάγματος της Τιμής για την αριστεία στην επιστήμη (2015).
Ο κ. Ταβερναράκης είναι διεθνώς γνωστός για την έρευνά του πάνω στη λειτουργία και την παθοφυσιολογία του νευρικού συστήματος. Εχει μελετήσει σε βάθος τις διαδικασίες εκφυλισμού των νευρικών κυττάρων, τους μηχανισμούς της μνήμης, της μάθησης, της γήρανσης. Παράλληλα, έχει αναπτύξει καινοτόμα πειραματικά εργαλεία και μεθόδους για τη μελέτη του νευρικού συστήματος και της βιολογίας του κυττάρου. Μεταξύ των σημαντικών επιστημονικών του ανακαλύψεων περιλαμβάνονται ειδικές κατηγορίες ενζύμων που εμπλέκονται στον νεκρωτικό κυτταρικό θάνατο, η αποκάλυψη του ρόλου βασικών ρυθμιστών της πρωτεϊνοσύνθεσης στη γήρανση, και η καθοριστική συμβολή στην ανακάλυψη των μηχανισμών ελέγχου της ποιότητας των μιτοχονδρίων που σχετίζονται με τη ρύθμιση της κυτταρικής ενεργειακής ομοιόστασης και της γήρανσης. Επίσης ανέδειξε τον ρόλο της αυτοφαγίας σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου και εντόπισε νέους μοριακούς μηχανισμούς που προστατεύουν κύτταρα και οργανισμούς από νεκρωτικές προσβολές.
Σπούδασε Βιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, έλαβε το διδακτορικό του στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και έκανε μεταδιδακτορική έρευνα στις ΗΠΑ. Εχει διατελέσει Αντιπρόεδρος του Επιστημονικού Συμβούλιου Έρευνας (ERC) και Διευθυντής του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ, όπου σήμερα ηγείται του Εργαστηρίου Νευρογενετικής και Γήρανσης. Είναι ιδρυτής της πρώτης εγκατάστασης πολυφωτονικής βιοϊατρικής απεικόνισης στην Ελλάδα, και του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στη ΒιοΠληροφορική του Πανεπιστήμιου Κρήτης, ενώ έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις διασύνδεσης του ΙΤΕ και του ερευνητικού ιστού της Χώρας με την ευρωπαϊκή και τη διεθνή ερευνητική κοινότητα, ώστε η Ελλάδα να συμμετέχει και να συνδιαμορφώνει τις εξελίξεις και τις πολιτικές έρευνας στην Ευρώπη. Συμμετέχει ενεργά στον Εθνικό Οδικό Χάρτη Ερευνητικών Υποδομών συντονίζοντας την Εθνική Υποδομή Βιοαπεικόνισης, ενώ είναι συντονιστής του Εθνικού Δικτύου Εξατομικευμένης Ιατρικής για τις Νευροεκφυλιστικές Διαταραχές. Έχει δημοσιεύσει εκατοντάδες επιστημονικά συγγράμματα σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά και βιβλία, καθώς και πολλά εκλαϊκευτικά επιστημονικά άρθρα σε ελληνικά και διεθνή έντυπα. Είναι μέλος πολλών ευρωπαϊκών και διεθνών Οργανισμών και Ακαδημιών και έχει λάβει εξαιρετικά ανταγωνιστικές χρηματοδοτήσεις από την Ε.Ε., διεθνείς οργανισμούς και την ελληνική κυβέρνηση. Εχει τιμηθεί με σημαντικές διεθνείς και εθνικές διακρίσεις. Πλην των δύο βραβείων Μποδοσάκη -ο μοναδικός Ελληνας που έχει λάβει τόσο το Αριστείο όσο και το επιστημονικό βραβείο- έχει τιμηθεί με το Βραβείο Νέου Ερευνητή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Μοριακής Βιολογίας, το Βραβείο Έρευνας Friedrich Wilhelm Bessel, το Βραβείο Helmholtz International Fellow Award, το Ερευνητικό Βραβείο Galien Scientific Research Award, το Αρεταίειο Βραβείο Ιατροβιολογικών Επιστημών της Ακαδημίας Αθηνών, το Επιστημονικό Βραβείο του Εμπειρίκειου Ιδρύματος, το Βραβείο Ερευνητικής Αριστείας του ΙΤΕ, και τη μεταδιδακτορική υποτροφία του διεθνούς οργανισμού Human Frontier Science Program Organization.
«Το Αριστείο Μποδοσάκη έχει ως στόχο να αναγνωρίσει και να τιμήσει το σύνολο της επιστημονικής πορείας και προσφοράς Ελληνίδων και Ελλήνων επιστημόνων που διαδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη της επιστήμης τους, με συνειδητή δέσμευση και πάθος για την επιστημονική έρευνα, την προαγωγή και την εξέλιξη της γνώσης» δήλωσε η πρόεδρος Δ.Σ. του Ιδρύματος Μποδοσάκη, Αθηνά Δεσύπρη.
