Μια εξαιρετικά πολύπλοκη και ταχέως εξελισσόμενη αγορά ναρκωτικών –όπου οι καθιερωμένες παράνομες ψυχοδραστικές ουσίες είναι ευρέως προσβάσιμες–, τη συνεχή εμφάνιση νέων ισχυρών συνθετικών ουσιών και τη χρήση πολλαπλών ουσιών ως ένα σύνηθες φαινόμενο περιγράφει η ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά 2024, που εξέδωσε χθες το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας.
«Η διαθεσιμότητα ναρκωτικών ουσιών παραμένει υψηλή στην Ευρώπη, όπου διατίθεται ευρύ φάσμα προϊόντων στην αγορά. Τα άτομα που κάνουν χρήση ουσιών εκτίθενται πλέον σε ένα ευρύτερο φάσμα ψυχοδραστικών ουσιών, συχνά υψηλής δραστικότητας και καθαρότητας ή σε νέες μορφές, μείγματα και συνδυασμούς. Καθώς τα προϊόντα πωλούνται ενίοτε καταχρηστικά, τα άτομα που κάνουν χρήση ουσιών μπορεί να μη γνωρίζουν τι λαμβάνουν και να διατρέχουν μεγαλύτερους κινδύνους για την υγεία τους, συμπεριλαμβανομένης της εν δυνάμει θανατηφόρας δηλητηρίασης», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση.
Εως το τέλος του 2023 το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας ασχολήθηκε με περίπου 950 νέες ψυχοδραστικές ουσίες, από τις οποίες οι 26 αναφέρθηκαν για πρώτη φορά στην Ευρώπη πέρυσι. Από το 2009 έχουν εμφανιστεί στην ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών 81 νέα συνθετικά οπιοειδή, ουσίες που συχνά είναι υψηλής δραστικότητας και ενέχουν σημαντικό κίνδυνο δηλητηρίασης και θανάτου. Το 2023, έξι από τα επτά νέα συνθετικά οπιοειδή που καταγράφηκαν για πρώτη φορά ήταν νιταζίνες. Οι συγκεκριμένες ουσίες, που πωλούνται μερικές φορές και ως «συνθετική ηρωίνη», σχετίστηκαν πέρυσι με απότομη αύξηση των θανάτων στην Εσθονία και τη Λετονία, καθώς και με τοπικές επιδημικές εξάρσεις δηλητηρίασης στη Γαλλία και την Ιρλανδία. Εκτός της Ε.Ε. έχουν συσχετιστεί με περιστατικά υπερδοσολογίας στην Αυστραλία, στη Βόρεια Αμερική και το Ηνωμένο Βασίλειο. Επί του παρόντος, οι νιταζίνες και παρόμοιες ουσίες μπορεί να μην ανιχνεύονται με τις συνήθεις ιατροδικαστικές τοξικολογικές εξετάσεις σε ορισμένες χώρες, οπότε οι σχετιζόμενοι με αυτές θάνατοι ενδέχεται να είναι περισσότεροι.
Τουλάχιστον 6.350 θάνατοι στην Ε.Ε. το 2022 οφείλονταν σε υπερβολική δόση ναρκωτικών. Τα οπιοειδή, συχνά σε συνδυασμό με άλλες ουσίες, ήταν ανιχνεύσιμα στα δύο τρίτα περίπου των περιπτώσεων. Στη χώρα μας, τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία σε ό,τι αφορά τους θανάτους από ναρκωτικά αφορούν το 2020, όταν καταγράφηκαν 230 θάνατοι από υπερβολική δόση. Το 75% αυτών σχετιζόταν με χρήση οπιοειδών, κυρίως ηρωίνης. Κοκαΐνη εντοπίστηκε σε 23 περιπτώσεις και κάνναβη σε τρεις.
Το 2022 καταγράφηκε από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. για έκτη συνεχόμενη φορά ρεκόρ κατασχέσεων κοκαΐνης οι οποίες ανήλθαν σε 323 τόνους, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι η τάση αυτή συνεχίστηκε και το 2023. Οι ευρωπαϊκές κατασχέσεις υπερβαίνουν πλέον τις κατασχέσεις που πραγματοποιούνται στις ΗΠΑ, οι οποίες ιστορικά θεωρούνταν η μεγαλύτερη αγορά κοκαΐνης στον κόσμο. Η υψηλή διαθεσιμότητα κοκαΐνης στην Ευρώπη έχει ολοένα και πιο αρνητικό αντίκτυπο στη δημόσια υγεία. Είναι η συνηθέστερα χρησιμοποιούμενη παράνομη διεγερτική ουσία στην Ευρώπη, την οποία χρησιμοποίησαν 1,4% (4 εκατ.) περίπου των Ευρωπαίων 15-64 ετών και το 2,5% (2,5 εκατ.) των ατόμων 15-34 ετών το τελευταίο έτος. Η κοκαΐνη είναι η δεύτερη πιο συχνή παράνομη ουσία που αναφέρεται τόσο από τα άτομα που ξεκίνησαν για πρώτη φορά θεραπεία σε θεραπευτικές υπηρεσίες για τα ναρκωτικά (29.000 το 2022) όσο και από τα άτομα που προσέρχονται στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων (28% των περιστατικών οξείας τοξίκωσης από ναρκωτικά στα νοσοκομεία του ευρωπαϊκού δικτύου Euro-DEN Plus το 2022). Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι η ουσία ήταν επίσης παρούσα περίπου στο ένα πέμπτο των καταγεγραμμένων θανάτων από υπερβολική δόση το 2022, συχνά ανιχνεύσιμη μαζί με άλλες ουσίες.
Δημοφιλής η κάνναβη
Στην πρώτη θέση σε δημοφιλία παραμένει η κάνναβη. Περίπου το 8% (22,8 εκατ.) των ενηλίκων στην Ευρώπη (15-64 ετών) εκτιμάται ότι έχει κάνει χρήση κάνναβης τον τελευταίο χρόνο, με το ποσοστό να αυξάνεται σε 15% (15,1 εκατ.) όταν πρόκειται για νεαρούς ενήλικες (15-34 ετών). Η κάνναβη αντιπροσώπευε το 29% των περιστατικών οξείας τοξίκωσης (25% το 2021) που αναφέρθηκαν το 2022 από το δίκτυο νοσοκομείων Euro-DEN Plus. Το 2023 η Ε.Ε., μέσω του ειδικού συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης που διαθέτει, έλαβε αναφορές για εννέα νέα κανναβινοειδή, τέσσερα εκ των οποίων είναι ημισυνθετικά.
