Διαγωνισμοί με γκρίζα σημεία, προβληματικές διαδικασίες που οδηγούν σε καθυστερήσεις, συμβάσεις που προσκρούουν στο Ελεγκτικό Συνέδριο, φορείς που δεν προγραμματίζουν εγκαίρως τις ανάγκες τους, ακόμη κι όταν αυτές είναι γνωστές εδώ και χρόνια. Ολα αυτά έχουν συχνά ως αποτέλεσμα την ταλαιπωρία του πολίτη στην καθημερινότητά του. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η έλλειψη κλιματισμού σε συρμούς του ΗΣΑΠ και του μετρό, καθώς δεν έχουν «τρέξει» οι διαδικασίες αναβάθμισης, και οι βλάβες στον φωτισμό των δρόμων και στα φανάρια που δεν επιδιορθώνονται άμεσα, επειδή δεν προωθήθηκε εγκαίρως διαγωνισμός από την Περιφέρεια Αττικής.
Καθημερινότητα στο έλεος των συμβάσεων
Της Δήμητρας Μανιφάβα
Με απευθείας ανάθεση και με διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση, η οποία στην πραγματικότητα έχει πολλές ομοιότητες με την απευθείας ανάθεση, γίνονται επτά στις δέκα δημόσιες συμβάσεις στην Ελλάδα, με την αξία τους να κυμαίνεται στο επίπεδο του 20%-25% της συνολικής αξίας των δημοσίων συμβάσεων όλων των κατηγοριών που υπογράφονται κάθε χρόνο με το Δημόσιο.
Στα παραπάνω στοιχεία, μάλιστα, δεν συμπεριλαμβάνονται οι απευθείας αναθέσεις που έγιναν με επίκληση των έκτακτων συνθηκών που προκάλεσε η εκδήλωση της COVID-19 το 2020. Ενδεικτικό του τι συμβαίνει ακόμη, τέσσερα χρόνια μετά την πανδημία, είναι ότι οι συμβάσεις με απευθείας αναθέσεις και διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση με επίκληση της COVID-19, οι οποίες έχουν υπογραφεί στη διάρκεια του πρώτου τετραμήνου του 2024, ήταν –σύμφωνα με τα στοιχεία του Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ)– διόλου ευκαταφρόνητες: 270, συνολικής αξίας 5,39 εκατ. ευρώ.
Για ποιο λόγο η πλειονότητα των δημοσίων συμβάσεων στην Ελλάδα γίνεται με τις δύο παραπάνω διαδικασίες, κάτι που εύλογα αφήνει υποψίες για διαπλοκή και αδιαφάνεια; Αποκαλυπτικά είναι τα όσα αναφέρει το Ελεγκτικό Συνέδριο σε ειδική έκθεσή του για τις απευθείας αναθέσεις στην Ελλάδα, βάσει έρευνας που πραγματοποίησε σε δείγμα 5.073 δημοσίων συμβάσεων 64 φορέων. Από αυτήν προέκυψαν, μεταξύ άλλων, τα εξής:
• Οι φορείς δεν προγραμματίζουν εγκαίρως τις ανάγκες τους.
• Προσαρμόζουν τις ανάγκες στο όριο των απευθείας αναθέσεων, καλύπτοντας αυτές αποσπασματικά και προβαίνοντας σε κατατμήσεις.
• Δεν αιτιολογείται επαρκώς ο απρόβλεπτος και επείγων χαρακτήρας των αναγκών που καλύπτονται με προσφυγή στη διαδικασία με διαπραγμάτευση.
Δεν λείπουν επίσης εκείνες οι περιπτώσεις που σκοπίμως οι προδιαγραφές των διαγωνισμών είναι τέτοιες ώστε να κηρύσσονται άγονοι, έτσι ώστε στη συνέχεια να ακολουθείται η διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης. Σ’ αυτή την περίπτωση μάλιστα προκύπτουν τελικά καθυστερήσεις και υπό την πίεση της εξυπηρέτησης του δημοσίου συμφέροντος γίνεται επίκληση και του επείγοντος και οι αναθέτουσες αρχές καταλήγουν τελικά στην απευθείας ανάθεση.
Πολλοί συρμοί παραμένουν χωρίς σύστημα κλιματισμού
Της Δέσποινας Κόντη
Κέντρο της Αθήνας, στάση μετρό «Σύνταγμα». Ο υδράργυρος κοντεύει να ξεπεράσει τους 40 βαθμούς, την ώρα που επιβάτες βγαίνουν ζαβλακωμένοι από τις αποβάθρες του μετρό. Η Σοφία Κολοβού, φιλόλογος-εκπαιδευτικός, κατευθύνεται γρήγορα προς τη δουλειά της. «Εχω αργήσει, πάλι το δρομολόγιο είχε καθυστέρηση», λέει στην «Κ». Η ίδια παίρνει το μετρό από την Αγία Μαρίνα προς το Σύνταγμα και τη Γραμμή 2 από Σύνταγμα – Πανεπιστήμιο. «Προχθές ήταν ασφυκτικά. Δεν είχε κλιματισμό στη γραμμή από Σύνταγμα προς Δημοτικό Θέατρο. Εν τω μεταξύ, είχε πάρα πολύ κόσμο και αρκετοί από τους επιβάτες διαμαρτύρονταν», τονίζει. «Ειδικά στον ηλεκτρικό (ΗΣΑΠ, Γραμμή 1), που τυχαίνει να τον χρησιμοποιώ κάποιες φορές, η ζέστη είναι ανυπόφορη. Τις προάλλες μπήκα σε συρμό που δεν είχε κλιματισμό. Πίστευα ότι θα λιποθυμήσω».
Ο κακός προγραμματισμός για τα έργα αναβάθμισης ταλαιπωρεί τους επιβάτες του μετρό και του ηλεκτρικού.
Το πρώτο κύμα καύσωνα έχει αρχίσει να τεστάρει τις αντοχές του επιβατικού κοινού των μέσων μεταφοράς. Τα προβλήματα είναι εδώ και χρόνια γνωστά, αλλά άλυτα. Ο κακός προγραμματισμός για έργα αναβάθμισης των συρμών, διαδικασία που περιλαμβάνει και το σύστημα κλιματισμού, αποτελεί βασική αιτία για την ταλαιπωρία του επιβατικού κοινού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: το έργο της αναβάθμισης 14 συρμών του ΗΣΑΠ, που μπήκαν σε κυκλοφορία μεταξύ 1983-1985. Σήμερα αναμένεται να συζητηθεί στο Ελεγκτικό Συνέδριο η αίτηση ανάκλησης που έχει καταθέσει η εταιρεία ΣΤΑΣΥ (Σταθερές Συγκοινωνίες – που λειτουργεί ΗΣΑΠ, μετρό, τραμ) κατά προηγούμενης απορριπτικής πράξης του ανωτάτου δικαστηρίου. Το τελευταίο, όπως είχε αποκαλύψει η «Κ», είχε μπλοκάρει την υπογραφή της τροποποιημένης σύμβασης μεταξύ ΣΤΑΣΥ και της αναδόχου ισπανικής εταιρείας CAF, που έχει αναλάβει την εκτέλεση του συγκεκριμένου έργου. Τι είχε προηγηθεί;
Η αρχική σύμβαση ύψους 65,5 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) είχε υπογραφεί τον Δεκέμβριο του 2022 και βάσει αυτής οι Σταθερές Συγκοινωνίες ανέμεναν την παράδοση του πρώτου ανακατασκευασμένου συρμού στις εγκαταστάσεις τον Ιούλιο του 2024. Ομως, τον Δεκέμβριο του 2023 το Δ.Σ. της ΣΤΑΣΥ αποδέχθηκε το αίτημα του αναδόχου για αναπροσαρμογή του συνολικού συμβατικού τιμήματος κατά 9,5%, δηλαδή κατά 6,2 εκατ. ευρώ πλέον ΦΠΑ, καθώς και την παράταση των χρόνων τμηματικής παράδοσης του έργου. Με βάση τα νέα χρονοδιαγράμματα, η παραλαβή του πρώτου αναβαθμισμένου συρμού τοποθετήθηκε για τον Φεβρουάριο του 2025 και η παράδοση του πρότυπου βαγονιού τον Ιούλιο του 2024, δηλαδή σε ένα μήνα. Ωστόσο και αυτά τα χρονοδιαγράμματα δύσκολα θα τηρηθούν. Το Ε.Σ. έκρινε πως η εταιρεία ΣΤΑΣΥ δεν αιτιολόγησε επαρκώς το ποσοστό αύξησης του συμβατικού τιμήματος. Η ΣΤΑΣΥ ελπίζει να λάβει το πράσινο φως για την υπογραφή της τροποποιημένης σύμβασης. Στο μεταξύ, η ισπανική εταιρεία αναζητεί –λέγεται πως ήδη έχει βρει– νέο χώρο για να προχωρήσει στην ανακατασκευή 14 συρμών, αφού η συνεργασία που διατηρούσε με υπεργολάβο στην περιοχή του Βόλου δεν ευδοκίμησε. Ετσι, στη Γραμμή 1 του ηλεκτρικού η κατάσταση, όπως καταγγέλλουν επιβάτες, είναι αφόρητη, κυρίως σε συνθήκες καύσωνα. Εκτός από τους τέσσερις συρμούς πρώτης γενιάς (κυκλοφορούν από το 2000) που δεν διαθέτουν κλιματισμό και έχουν παραχωρηθεί στον ηλεκτρικό, στους υπόλοιπους η απόδοση είναι χαμηλή.
Εκτός όμως από τον ΗΣΑΠ, συρμοί της πρώτης γενιάς των Γραμμών 2 (Ανθούπολη – Ελληνικό) και 3 (Αεροδρόμιο/ Δουκ. Πλακεντίας – Δημοτικό Θέατρο), οι λεγόμενοι «γαλλικοί συρμοί» του 2000, από την κατασκευή τους δεν διαθέτουν σύστημα κλιματισμού. Οπως αναφέρει στην «Κ» η εταιρεία ΣΤΑΣΥ, οι συρμοί αυτοί είναι συνολικά 28, από τους οποίους λειτουργικοί είναι οι 24. Τέσσερις από αυτούς έχουν παραχωρηθεί στη Γραμμή 1 (Πειραιάς – Κηφισιά) προκειμένου να μειωθούν οι χρονοαποστάσεις. Ετσι, στη Γραμμή 3 κυκλοφορούν 10 τέτοιοι συρμοί και στη Γραμμή 2 άλλοι 10. «Στις Γραμμές 2 και 3 προσπαθούμε να μειώσουμε την παρουσία των συρμών πρώτης γενιάς του μετρό σε 5 για κάθε Γραμμή. Αλλά δεν μπορούμε να τους εξαλείψουμε. Στη Γραμμή 1 από τις 12.00 έως τις 18.00, όταν επικρατεί πολλή ζέστη, δεν θα τους τοποθετούμε», υποστηρίζει στην «Κ» η διοίκηση της εταιρείας.
Δύσκολο εγχείρημα
Οι επεκτάσεις των σταθμών της Γραμμής 3 προς το λιμάνι του Πειραιά (προς Νίκαια και έπειτα προς το λιμάνι του Πειραιά) έχουν καταστήσει την ανάγκη για προσθήκη επιπλέον συρμών επιτακτική. Παρά τις εξαγγελίες των προηγούμενων ετών, δεν έχουν ληφθεί αποφάσεις ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της απουσίας κλιματισμού. Οι Σταθερές Συγκοινωνίες έλαβαν μόλις την προηγούμενη εβδομάδα μία πρόταση από τη γαλλική Alstom για την τοποθέτηση κλιματισμού στους συρμούς. Πρόταση την οποία συζητούν με το υπουργείο Μεταφορών, ωστόσο το εγχείρημα είναι δύσκολο, χρονοβόρο αλλά και κοστοβόρο. Θα χρειαστεί πιθανόν διαγωνισμός, ενώ πρόκληση είναι και η εξεύρεση χρηματοδότησης.
Δεν υπάρχει ανάδοχος για να αλλάξει μια λάμπα
Του Γιώργου Λιάλιου
Ολοένα και περισσότερες είναι οι βλάβες σε φανάρια κεντρικών οδικών αρτηριών της πρωτεύουσας, προκαλώντας κυκλοφοριακό κομφούζιο. Το πρόβλημα είναι ότι οι βλάβες –που κατά κανόνα εντείνονται το καλοκαίρι λόγω θερμοκρασιών– δεν μπορούν να επιδιορθωθούν, καθώς δεν προωθήθηκε εγκαίρως διαγωνισμός από την Περιφέρεια Αττικής για την ανάθεση της συντήρησης. Ανάλογο ζήτημα αρχίζει να προκύπτει και για τον οδοφωτισμό, για τις βλάβες ηλεκτρολογικής φύσης. Οι ελλείψεις αυτές έχουν προφανές αποτύπωμα, όχι μόνο στο κυκλοφοριακό, άρα και στην ποιότητα ζωής στο λεκανοπέδιο, αλλά και στα επίπεδα της οδικής ασφάλειας.
Το τελευταίο διάστημα οι βλάβες στους σηματοδότες κεντρικών αρτηριών της πόλης είναι ολοένα και συχνότερες. Σύμφωνα με αναφορές αναγνωστών της «Κ», το τελευταίο δεκαπενθήμερο έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας τα φανάρια στη συμβολή των λεωφόρων Κηφισίας και Αλεξάνδρας, ενώ τις τελευταίες ημέρες επί της λεωφόρου Ποσειδώνος στο Παλαιό Φάληρο, στη λεωφόρο Κύμης στο Γαλάτσι και το Νέο Ηράκλειο, στην Ελευθερίου Βενιζέλου στη Νέα Σμύρνη, σε σημεία των οδών Πατησίων και 3ης Σεπτεμβρίου στο κέντρο, στη Φορμίωνος στον Βύρωνα. Χθες το πρωί το πρόβλημα εντοπιζόταν στη Συγγρού στο ύψος του Φιξ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι αν στο σημείο συνάντησης δύο κεντρικών οδών «καεί» το κόκκινο φως σε δεύτερο σηματοδότη, αυτομάτως για λόγους ασφαλείας «πέφτει» η λειτουργία όλων των σηματοδοτών (για να μην προκληθεί ατύχημα, καθώς ο ένας σηματοδότης μπορεί να δείχνει πράσινο και ο άλλος να δείχνει εκτός λειτουργίας). Αυτό σημαίνει ότι κατά διαστήματα μπορεί να προκληθεί έμφραγμα σε κάποιον κεντρικό οδικό άξονα.
Οι βλάβες στον φωτισμό των δρόμων και στα φανάρια δεν μπορούν να επιδιορθωθούν, καθώς δεν προωθήθηκε εγκαίρως διαγωνισμός από την Περιφέρεια Αττικής.
Οι βλάβες είναι κομμάτι της καθημερινότητας – το ζήτημα όμως είναι ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει σύμβαση με ιδιώτη για τη συντήρηση και επισκευή τους και οι υπηρεσίες της περιφέρειας αναγκάζονται να αναζητούν κάθε δυνατό τρόπο για να παρέμβουν και να μην προκαλείται κυκλοφοριακό πρόβλημα. Η τελευταία εργολαβία έληξε τον Φεβρουάριο και η ανάθεση νέας δεν προωθήθηκε έγκαιρα: ο σχετικός διαγωνισμός (ύψους 3,6 εκατ. ευρώ) εγκρίθηκε μόλις πριν από λίγες ημέρες από την οικονομική επιτροπή της περιφέρειας, έπειτα από εισήγηση της Διεύθυνσης Διαχείρισης Μητροπολιτικών Υποδομών. Με μέτριους υπολογισμούς (και αν δεν καταλήξουν οι υποψήφιοι ανάδοχοι σε πόλεμο προσφυγών) ο διαγωνισμός μπορεί να προκηρυχθεί σε 1-2 μήνες και επομένως να έχει ανάδοχο στο τέλος του έτους. Ανάλογο πρόβλημα υπάρχει και στον ηλεκτροφωτισμό. Μπορεί όλες οι λάμπες των οδικών αξόνων της περιφέρειας να αντικαταστάθηκαν πρόσφατα με LED, χάρη σε πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο από το Ταμείο Ανάκαμψης (και τον ανάδοχο να έχει ευθύνη αντικατάστασης όσων λαμπών καούν για αρκετά χρόνια). Ομως, δεν υπάρχει σύμβαση για τη συντήρηση των καλωδιώσεων και των ηλεκτρολογικών συστημάτων, καθώς η προηγούμενη έληξε τον Νοέμβριο. Ως αποτέλεσμα, ήδη παρατηρούνται εκτός λειτουργίας συστοιχίες με κολόνες φωτισμού στη λεωφόρο Κηφισού, στην Πειραιώς, στην Ποσειδώνος, στην Ηλιουπόλεως, στην Υμηττού και σε άλλους μεγάλους άξονες.
Προσφυγή
Για να αντιμετωπίσει το θέμα, η περιφέρεια προκήρυξε έναν «μικρότερο» σε οικονομικό αντικείμενο διαγωνισμό (400.000 ευρώ). Κατατέθηκε όμως προσφυγή από έναν από τους συμμετέχοντες η οποία κρίνεται δικαστικά στις 14 Ιουνίου. Η «Κ» απευθύνθηκε στην Περιφέρεια Αττικής ζητώντας την τοποθέτησή της σχετικά τόσο με την έκταση του προβλήματος (σηματοδότηση, ηλεκτροφωτισμός) όσο και με την εξέλιξη των διαγωνισμών. Στην απάντησή της η περιφέρεια δεν αναγνωρίζει ότι υπάρχει πρόβλημα με τη λειτουργία των σηματοδοτών. Ενώ για το ζήτημα του ηλεκτροφωτισμού αναφέρει τα προαναφερθέντα περί της προκήρυξης έκτακτου διαγωνισμού για την κάλυψη των αναγκών. «Η Περιφέρεια Αττικής αναγνωρίζει τη σοβαρότητα του προβλήματος και καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την άμεση και αποτελεσματική επίλυσή του, με στόχο την ασφάλεια και την εξυπηρέτηση των πολιτών της Αττικής», καταλήγει.
Αξίζει να σημειωθεί ότι έτερος διαγωνισμός, για την εγκατάσταση καμερών ανίχνευσης παραβίασης του ερυθρού σηματοδότη επίσης δεν προχώρησε. Είχε χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης (17,8 εκατ. ευρώ) και αφορούσε 388 σηματοδότες. Ομως, «κόπηκε» από το Ελεγκτικό Συνέδριο στα μέσα Μαΐου (πράξη 161/2024) εξαιτίας όρων του, που ερμηνεύτηκαν ως «φωτογραφικοί», αλλά και της προσφοράς του προσωρινού αναδόχου, που κρίθηκε υπερτιμημένη.
