H Μαγδαληνή Παπαϊωάννου είναι ψυχίατρος. Πρόσφατα αποφάσισε να εντάξει τη ζωοθεραπεία στη δουλειά της. «Ενιωσα ότι έτσι ανοίγεται μπροστά μου ένα καινούργιο θεραπευτικό μονοπάτι, που μου επιτρέπει να συνδυάσω δύο μεγάλες μου αγάπες: την αγάπη για τον άνθρωπο και αυτήν για τα ζώα. Συνειδητοποίησα ότι η μία συμπληρώνει την άλλη και τελικά καθεμιά μόνη της είναι ουσιαστικά λειψή», τονίζει στην «Κ».
Ο οδοντίατρος Αχιλλέας Ευθυμίου πορεύεται στο ίδιο μονοπάτι. Η Φαίδρα, η σκυλίτσα του, ένα πανέμορφο σνάουτσερ, είναι και… βοηθός του τον τελευταίο καιρό. «Επειτα από είκοσι τέσσερα χρόνια στο οδοντιατρείο, με λύτρωσε από την ψυχική κόπωση. Τα ζώα στους χώρους παροχής υγείας προσφέρουν πολύτιμη ηρεμία και στους ασθενείς και στο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό».
Γέφυρα επικοινωνίας
Αυτό ακριβώς βιώνει η κλινική ψυχολόγος Τατιάνα Γιομπαζολιά, που έχει μαζί της στις συνεδρίες τον γάτο της, τον Ζεν. «Στην ψυχοθεραπεία με ενήλικες, η επαφή και η σχέση με το ζώο επιτρέπει στους θεραπευόμενους να αγγίξουν με μεγαλύτερη ευκολία και πιο νωρίς στη θεραπευτική διαδικασία θέματα πολύ δύσκολα. Η παρουσία του Ζεν τους προκαλεί ευχαρίστηση και κάνει τις τραυματικές εμπειρίες τους να φαίνονται λιγότερο απειλητικές», εξηγεί. Αλλά και η λογοθεραπεύτρια Ελεωνόρα Πολυμενέρη σημειώνει: «Η ζωοθεραπεία με κινητοποίησε να γεφυρώσω με πολλούς διαφορετικούς και ευφάνταστους τρόπους την επικοινωνία μου με τα άτομα που καλούμαι να βοηθήσω. Μέσω της σχέσης που χτίζω με τη σκυλίτσα μου, την Αύρα, καλούμαι να την κατανοήσω καλύτερα, να “μεταφράσω” τη συμπεριφορά της, με στόχο να επικοινωνήσουμε επιτυχημένα με διάφορους τρόπους, αφού υπάρχει απουσία λόγου. Ετσι, όμως, και ως άνθρωπος αλλάζω και ως επαγγελματίας εμπλουτίζομαι».
Ακόμη πιο ευεργετική φαίνεται πως είναι η επαφή των παιδιών με αναπτυξιακές διαταραχές με τα ζώα. «Εξι χρόνια εβδομαδιαίων παρεμβάσεων ζωοθεραπείας με τον σκύλο μου, τον Κόι, μου έχουν επιβεβαιώσει πόσο αναντικατάστατος ήταν σε διάφορες δύσκολες καταστάσεις. Ποτέ δεν θα ξεχάσω ένα παιδί σχεδόν τεσσάρων ετών με αυτισμό, που προκειμένου να παίζει με τον σκύλο κατάφερε να συγχρονίσει για πρώτη φορά το βλέμμα του αρχικά με το ζώο, για να του πετάει την μπάλα, και στη συνέχεια με εμένα. Στην πορεία άρχισε να αρθρώνει τις πρώτες επικοινωνιακές λέξεις του, μιλώντας στον Κόι για να του τραβήξει την προσοχή», επισημαίνει η Ευγενία Καραζιώτη, ειδική παιδαγωγός και ζωοθεραπεύτρια στο τμήμα πρώιμης παρέμβασης «Ζεστή αγκαλιά» της «Μέριμνας του παιδιού» στη Θεσσαλονίκη. Αντίστοιχη εμπειρία είχε και η Ειρήνη Στρούζα-Χαρτοφύλακα, φιλόλογος, επίσης ειδική παιδαγωγός και ζωοθεραπεύτρια με τον σκύλο της τον Τσερόκε. «Η πιο αποκαλυπτική στιγμή από την αλληλεπίδραση των παιδιών μαζί του ήταν όταν ένας μαθητής με νοητική υστέρηση και άρνηση να γράψει ή να διαβάσει, μου ζήτησε να του γράψω το όνομα του σκύλου για να το αντιγράψει σε ένα κολάζ που έφτιαχνε. Από τότε έχει ξεκινήσει να γράφει επειδή ουσιαστικά με τα γραπτά του απευθύνεται στον Τσερόκε!».
Θεραπεία με ινδικό χοιρίδιο
Ιστορίες όπως αυτές ακούσαμε πολλές στο περιθώριο της ομιλίας του 79χρονου Φρανσουά Μπεζέρ, πριν από μερικές μέρες στην Αθήνα, με θέμα «Ζωοθεραπεία – διαμεσολάβηση με το ζώο στην υπηρεσία της ψυχικής υγείας, της υγείας και της εκπαίδευσης». Ο Γάλλος εθνολόγος και ψυχοθεραπευτής είναι πρωτοπόρος της μεθόδου μέσω της οποίας ένα ζώο (σκύλος, γάτα, κουνέλι, γαϊδούρι, άλογο, κατσίκα, ινδικό χοιρίδιο) λειτουργεί ως διαμεσολαβητής, μαζί με έναν επαγγελματία (συνήθως ψυχολόγο, ψυχίατρο, ειδικό παιδαγωγό, εργοθεραπευτή, νοσηλευτή, φυσικοθεραπευτή) σε περιπτώσεις ψυχικών διαταραχών, αναπτυξιακών δυσκολιών ή αυτισμού, σε παιδιά και ενήλικες. Στην έδρα του Ινστιτούτου που ίδρυσε, στη μικρή πόλη Βελάν της νοτιοανατολικής Γαλλίας, δέχεται κάθε χρόνο περίπου 500 εκπαιδευόμενους από όλο τον κόσμο. Και μέσω του Ελληνικού Ινστιτούτου Ζωοθεραπείας –επικεφαλής και επιστημονική υπεύθυνη του οποίου είναι η κλινική ψυχολόγος Νέλλη Γεωργούδη– έχει μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις και την εμπειρία του και σε δεκάδες Ελληνες.
«Τα ζώα, όπως γνωρίζουμε από μελέτες στην ηθολογία, διαθέτουν, μεταξύ άλλων, ικανότητες καταγραφής, αξιολόγησης, οργάνωσης, συνεργασίας, κοινωνικής δομής και ενσυναίσθησης και αναδεικνύονται σε πολύτιμο σύντροφο στη θεραπευτική πράξη, τόσο για τον θεραπευτή όσο και για τον θεραπευόμενο», επισημαίνει η κ. Γεωργούδη. Γι’ αυτό και διαρκώς νέα μέλη μπαίνουν στη μεγάλη οικογένεια της ζωοθεραπείας. «Ηδη από τις πρώτες μέρες της εκπαίδευσης ανακάλυψα έναν νέο τρόπο σκέψης και προσέγγισης των ανθρώπων και ξεκίνησα να παρατηρώ διαφορετικά ακόμη και τον εαυτό μου», αναφέρει χαρακτηριστικά η χειρουργός οδοντίατρος Μαρία Τσιβουράκη. «Αυτή η προσέγγιση, που συνδυάζει τη θεραπευτική διαδικασία με τη συνύπαρξη με ένα ζώο, εμπεριέχει σεβασμό και προς τον ωφελούμενο και προς το ζώο-διαμεσολαβητή. Και αποδεικνύει την άρρηκτη σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και τα ζώα», συμπληρώνει η επίσης εκπαιδευόμενη Αγάθη Βακάλη, εργοθεραπεύτρια.
Διαμεσολαβητές
«Εχουν περάσει από ειδική εκπαίδευση τα ζώα που παίρνουν μέρος στις συνεδρίες της ζωοθεραπείας;», ρωτήσαμε τον Φρανσουά Μπεζέρ. «Βεβαίως. Αν ένα ζώο δεν είναι εκπαιδευμένο, δεν θα γίνει καλός διαμεσολαβητής. Δεν θα ξέρει τον ρόλο του. Ο ρόλος του διαμεσολαβητή είναι να βρίσκεται ανάμεσα στον ασθενή και τον κηδεμόνα του, τον θεραπευτή. Πρέπει να αντιλαμβάνεται τις οδηγίες του με μια ματιά. Δεν είναι δύσκολο να το πετύχει αυτό ένας θεραπευτής. Αρκεί να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Αυτό είναι το πιο σημαντικό. Αν δεν έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του, αν αναρωτιέται αν κάτι θα λειτουργήσει ή όχι, δεν θα είναι καλό το αποτέλεσμα. “Θα λειτουργήσει. Δεν μπορεί παρά να λειτουργήσει”, έτσι πρέπει σκέφτεσαι. Εγώ τουλάχιστον έτσι το βλέπω, είμαι πολύ αισιόδοξος», μας απάντησε. Και τι μας προσφέρουν, τελικά, τα ζώα; «Πέρα από την αγάπη που μας δίνουν; Μας καταλαβαίνουν, μας αναλύουν από τις κινήσεις μας, από τον τρόπο που μιλάμε, που κοιτάμε, γιατί “δουλεύουν” ιδιαίτερα με το βλέμμα. Τα σκυλιά, τα γαϊδούρια, όλα τα ζώα, πρώτα παρατηρούν και μετά ενεργούν. Και πάντα λέω ότι οι άνθρωποι θα έπρεπε να κάνουν το ίδιο: να παρατηρούν πριν αντιδράσουν. Θα ήταν πολύ καλό».
