Η λασποβροχή ήρθε απρόσμενα. Ηταν τόσο σύντομη που δεν φάνηκε να ανακουφίζει τη διψασμένη γη. Επειτα από μία ημέρα με διαδοχικές φωτιές σε Ωρωπό και Βαρυμπόμπη, αυτή η καιρική ανάπαυλα λειτουργεί και ως ευκαιρία ανασυγκρότησης. Εξω από τα Βίλια Αττικής, μια ομάδα νεοσύλλεκτων δασοκομάντος ξεκινάει πορεία χιλιομέτρων στις πλαγιές. Εχουν αξίνες και αλυσοπρίονα στα χέρια για να εξασκηθούν στη διάνοιξη ζωνών. Πίσω στη βάση, πιο έμπειροι πυροσβέστες εκπαιδεύονται στον ρόλο του παρατηρητή. Αυτοί θα είναι τα «μάτια» των συναδέλφων τους, θα συμβάλλουν στον συντονισμό και στην ασφάλειά τους παρακολουθώντας τις εναλλαγές στη «συμπεριφορά» μιας πυρκαγιάς. Είναι αρχές καλοκαιριού και σύντομα, ανά πάσα στιγμή, οι θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις τους θα δοκιμαστούν ξανά στο πεδίο.
«Ο εχθρός είναι ένα βήμα πιο μπροστά από εμάς», λέει στην «Κ» ο αντιπύραρχος Γιάννης Κολοβός, επικεφαλής της 1ης Ειδικής Μονάδας Δασικών Επιχειρήσεων. «Η κλιματική αλλαγή μάς έχει ξεπεράσει. Είναι δύσκολο να εφησυχάσουμε, όσα μέσα και αν διαθέτουμε, και να εγγυηθούμε ότι θα έχουμε μια καλή αντιπυρική σεζόν. Είναι ένας αγώνας, μια μάχη, έτσι το αντιλαμβάνομαι. Καταγράφουμε και μελετάμε τις αστοχίες ή τις ελλείψεις που έχουμε και προσπαθούμε μέσα από διαρκή εκπαίδευση να βγούμε πιο δυνατοί».
Οι Ειδικές Μονάδες Δασικών Επιχειρήσεων (ΕΜΟΔΕ) της Πυροσβεστικής δημιουργήθηκαν μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2021 στην Αττική και στην Εύβοια και τη διαπίστωση τότε ότι οι δυνάμεις κατάσβεσης δεν είχαν δυνατότητα δράσης μέσα στο δάσος, κοντά στο μέτωπο. Οι γραμμές άμυνας στήνονταν κυρίως σε δρόμους, σε σημεία όπου μπορούσαν να προσεγγίσουν τα οχήματα. Μέχρι να φθάσει, όμως, σε εκείνους η φωτιά, είχε ήδη αποκτήσει τόση δυναμική που ήταν ακόμη πιο δύσκολη η αντιμετώπισή της.
Φέτος ο αριθμός των μελών των ΕΜΟΔΕ, των αποκαλούμενων και δασοκομάντος, έχει σχεδόν διπλασιαστεί ξεπερνώντας τα 1.200 άτομα πανελλαδικά. Η «Κ» παρακολούθησε πρόσφατα ένα μέρος της εκπαίδευσής τους και αναζήτησε τα διδάγματα που πήραν από την περυσινή περίοδο των μεγάλων πυρκαγιών.
Στη Δαδιά
Στο γραφείο του ο κ. Κολοβός έχει ξεδιπλώσει ένα χάρτη της χώρας. Εκεί απεικονίζονται τα συμβάντα όπου κλήθηκαν να επιχειρήσουν οι δασοκομάντος το περασμένο καλοκαίρι, καθώς και τα μεγέθη των περιστατικών. Στον Εβρο, μια κόκκινη στάμπα διατρέχει το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής. Εκεί σημειώθηκε η μεγαλύτερη καταστροφή που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ο κ. Κολοβός, μαζί με άλλα μέλη της ομάδας του, είχε βρεθεί στην πυρκαγιά της Δαδιάς για περίπου 20 ημέρες. «Προσπαθήσαμε με όσα μέσα είχαμε. Οσες τακτικές είχαμε τις εφαρμόσαμε εκεί και παρ’ όλα αυτά ήμασταν ένα βήμα πίσω. Ακόμη και το αντιπύρ, αν και νέα μέθοδος χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον, αλλά ήταν οι συνθήκες τέτοιες που δεν μπορούσαμε να συγκρατήσουμε την πυρκαγιά. Οσοι ήταν εκεί πάλεψαν, αγωνίστηκαν, αλλά η ζυγαριά έγερνε προς την πλευρά της φωτιάς», λέει.
Ενα από τα φετινά στοιχήματα, στα οποία εστιάζει και η εκπαίδευσή τους, είναι η πιο γρήγορη μετάδοση της πληροφορίας και της εικόνας από τον τόπο κάποιου συμβάντος, ώστε να επιτυγχάνεται και καλύτερος συντονισμός των δυνάμεων που επιχειρούν. Οπως εξηγεί ο κ. Κολοβός, στις φωτιές που καλούνται πλέον να αντιμετωπίσουν, οι συνθήκες φαίνεται πως αλλάζουν ραγδαία. «Η επιθετικότητα των μετώπων της πυρκαγιάς πλέον δεν σου δίνει τη δυνατότητα να οργανωθείς όπως παλιά. Πρέπει να δεις από πού θα έρθει το χτύπημα για να προλάβεις να αντιδράσεις αναλόγως και να οργανωθείς», λέει.
Σε αυτό το πλαίσιο πραγματοποιείται και η εκπαίδευση των παρατηρητών της πυρκαγιάς της ΕΜΟΔΕ. Από φέτος αυξήθηκε ο αριθμός τους, ενώ θα είναι εξοπλισμένοι με drones και με μετεωρολογικούς σταθμούς χειρός στους οποίους θα λαμβάνουν μετρήσεις για την ακριβή θερμοκρασία, τη σχετική υγρασία και τον άνεμο στο σημείο όπου θα επιχειρούν. Οι παρατηρητές της πυρκαγιάς αναλαμβάνουν την αναγνώριση του χώρου της φωτιάς, αναζητούν τα ασφαλή σημεία, τους χώρους συγκέντρωσης και τις διόδους διαφυγής, παρακολουθούν πώς κινούνται τα εναέρια μέσα και καταγράφουν πώς ξεδιπλώνεται το φαινόμενο και πώς αλλάζει από λεπτό προς λεπτό. Για οποιαδήποτε μεταβολή πρέπει να ενημερώσουν άμεσα τους επικεφαλής, ώστε να σχεδιάζεται πιο σωστά η επόμενη κίνησή τους.
Από φέτος αυξήθηκαν οι παρατηρητές πυρκαγιάς των Ειδικών Μονάδων Δασικών Επιχειρήσεων, οι οποίοι θα είναι εξοπλισμένοι με drones και με μετεωρολογικούς σταθμούς χειρός.
Στο πλαίσιο της θεωρητικής προετοιμασίας τους, μια εκπαιδεύτρια τους έδειχνε πρόσφατα ένα βίντεο από φωτιά στη Χιλή για να παρατηρήσουν τη συμπεριφορά της. «Είδατε το ύψος της φλόγας, πού έφθασε; Παρατηρήσατε τις κηλιδώσεις;» τους ρώτησε. Στο βίντεο η φωτιά φαινόταν πως είχε θεριέψει στη δεξιά πλευρά ενός μεγάλου αυτοκινητοδρόμου και μέσα σε λίγα λεπτά ξεφύτρωναν νέες εστίες στην αριστερή πλευρά, εκατοντάδες μέτρα μακριά.
Φέτος οι ΕΜΟΔΕ θα δοκιμάσουν και ένα πιλοτικό πρόγραμμα. Σε ορισμένα συμβάντα θα ανυψώνουν στον ουρανό με μπαλόνι ειδικούς αισθητήρες οι οποίοι θα λαμβάνουν διάφορα δεδομένα από τα παράγωγα της καύσης μιας πυρκαγιάς. Τα στοιχεία θα μεταδίδονται σε έναν υπολογιστή με σκοπό να έχουν πιο άμεση εικόνα της πιθανής «συμπεριφοράς» της φωτιάς και της εξέλιξής της. Εφόσον διαπιστωθεί ότι φέρνει αποτέλεσμα αυτή η πρακτική, ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί σε περισσότερα περιστατικά και την επόμενη χρονιά.
Στελέχη της δασικής υπηρεσίας έχουν τονίσει κατά καιρούς ότι οι φωτιές δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο από αέρος. Θα πρέπει να υπάρχει απαραίτητα κόσμος στο πεδίο, «μπότα στο έδαφος» όπως λέγεται χαρακτηριστικά. Αυτοί θα κληθούν να σκάψουν, να χωρίσουν το καμένο σημείο από το άκαυτο, να φροντίσουν να μην προκύψει αναζωπύρωση. Η εκπαίδευση των νεοσύλλεκτων δασοκομάντος έχει ολοκληρωθεί και αυτές τις ημέρες στα Βίλια εξασκούνται 16 επιλαχόντες πάνω στις ίδιες χειρωνακτικές πρακτικές. Ακόμη και αν εκ πρώτης όψεως φαίνεται απλοϊκό, αυτές οι παρεμβάσεις για τη δημιουργία ζωνών αποτελούν βασικό κομμάτι του ελέγχου της περιμέτρου μιας φωτιάς.
Εμπειρίες από τα μέτωπα
Αυτό θα είναι το τρίτο καλοκαίρι στην ΕΜΟΔΕ για τον Δημήτρη Πρίφτη. Θυμάται και αυτός τη φωτιά στη Δαδιά πέρυσι. Στάλθηκε εκεί αφού οι φλόγες έκαιγαν επί επτά ημέρες. «Είχε ήδη προχωρήσει πολύ η φωτιά με πολλές κηλιδώσεις. Ηταν ένα χάος, σαν εμπόλεμη ζώνη», λέει. «Το απόγευμα κάπως κρυβόταν γιατί ανέβαιναν τα ποσοστά υγρασίας, λέγαμε ότι την παλέψαμε, και το επόμενο πρωί βλέπαμε πάλι να έχουν ξεφυτρώσει μανιτάρια. Δούλευε ασταμάτητα η φωτιά. Μπροστά σε αυτή τη δύναμη ένιωθες ανήμπορος, αλλά προσπαθούσες να την αντιμετωπίσεις με όση αντοχή είχες».
Εκεί είχε φθάσει λίγες ημέρες νωρίτερα ένας άλλος συνάδελφός του, ο πυροσβέστης δασικών επιχειρήσεων Κωνσταντίνος Γιαννόπουλος. «Ημασταν 15 ημέρες στο μέτωπο, ασταμάτητα, σε δύσβατες περιοχές, με δύσκολο ανάγλυφο», λέει και αναλογίζεται ότι και φέτος «βάσει κλιματικής εικόνας» θα είναι απαιτητικό το καλοκαίρι. «Κάθε συμβάν είναι διαφορετικό, προσπαθούμε να υπάρχει ψυχραιμία και συγκέντρωση γιατί είμαστε επαγγελματίες, αλλά μόλις χτυπήσει το κουδούνι δεν ξέρεις πού μπορεί να σε χρειαστούν. Μπορεί να βρεθείς από τον Εβρο μέχρι τη Ρόδο», τονίζει.
Ο ανθυποπυραγός Γιάννης Σακκάς μετρά περισσότερα χρόνια στο Σώμα σε σχέση με τους δύο νεότερους συναδέλφους του. Παλιότερα υπηρετούσε στην ΕΜΑΚ και έχει αντιμετωπίσει πολλές φωτιές ως μέλος πεζοπόρου τμήματος. Εξηγεί ότι οι ΕΜΟΔΕ δεν είναι ίδιες με τα πεζοπόρα τμήματα και είναι διαφορετική η αξιοποίησή τους. Εχουν άλλη εξειδίκευση, διαφορετικά εργαλεία, τα μέλη τους τα τελευταία χρόνια έχουν περάσει από εκπαιδεύσεις στην Ισπανία και στις ΗΠΑ. Μετρούν πλέον τρία χρόνια λειτουργίας, όμως περίπου το μισό δυναμικό τους προστέθηκε φέτος και θα κληθεί αυτό το καλοκαίρι να δοκιμαστεί για πρώτη φορά στα πύρινα μέτωπα.
«Ακόμη και η χαμηλή βλάστηση δεν πρέπει να σε ξεγελάει», λέει ο κ. Σακκάς. «Αν δεις πώς ανεβαίνει η φωτιά από τα βάτα και πώς φουντώνει, δεν προλαβαίνεις να της ξεφύγεις», προσθέτει. Θυμάται ότι πριν από χρόνια, το 2009, τους είχε σχεδόν κυκλώσει μια φωτιά όταν επιχειρούσε στο πεδίο σε μια περιοχή της Αττικής. «Στοιβαχθήκαμε σε ένα μικρό κενό σημείο και είχαμε άγιο, γλιτώσαμε. Δεν χρειάζεται να σε φθάσουν οι φλόγες, μόνο από το θερμικό φορτίο και την κάπνα κινδυνεύεις», λέει. «Δεν παίζεις με το δάσος».
