Το Αιγάλεω στην καρδιά της δυτικής Αθήνας, μία περιοχή με τραχύ προφίλ την οποία «αγκαλιάζουν» πέντε μεγάλες οδικές αρτηρίες (Λεωφόρος Αθηνών, Θηβών, Πέτρου Ράλλη και Ιερά Οδός), υλοποιεί ένα πρωτοποριακό και ελπιδοφόρο πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας δίνοντας το «φιλί της ζωής» σε γερασμένες πολυκατοικίες της περιοχής.
Το Rock the Βlock, όπως είναι η ονομασία του προγράμματος, υλοποιείται με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και συγκεκριμένα του European Urban Initiative-Innovative Actions, χωρίς οικονομική επιβάρυνση των ιδιοκτητών. Εχει στόχο την ανανέωση και ενεργειακή αναβάθμιση 10 τουλάχιστον πολυκατοικιών, δηλαδή των κατοικιών περίπου 150 νοικοκυριών, στα οποία διαμένουν ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, αλλά και την εξασφάλιση ενός χαμηλού ενοικίου για αυτούς τους πολίτες.
Το Rock the Βlock έχει στόχο την ανανέωση και ενεργειακή αναβάθμιση 10 τουλάχιστον πολυκατοικιών, δηλαδή περίπου 150 νοικοκυριών, στα οποία διαμένουν ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, αλλά και την εξασφάλιση ενός χαμηλού ενοικίου για αυτούς τους πολίτες.
Για την υλοποίηση του προγράμματος ερευνητές που ειδικεύονται σε ζητήματα κατοικίας θα συνεργαστούν με ειδικούς επιστήμονες, μεταξύ άλλων, από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αθήνας, το Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης του Παντείου Πανεπιστημίου και το Εθνικό Κέντρο Ερευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος». Τις γνώσεις τους θα παρέχουν και φορείς της κοινωνίας των πολιτών όπως οι«Urbana» και «Οργάνωση ΓΗ».
Οικογενειακές αλλά δύσκολα βιώσιμες
Η ανάγκη που έχει το Αιγάλεω για ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι μεγάλη σύμφωνα με τον αντιδήμαρχο της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών και Διεύθυνσης Υπηρεσιών Δόμησης, Ηλία Βαΐου.
Οπως εξηγεί, στο Αιγάλεω το 35% των κτιρίων είναι χτισμένα πριν από τη δεκαετία του ’60. Το 50% χτίστηκε ανάμεσα στο 1960 και το 1980 και μόνο το 15% το 1980 και μετά. Πρόκειται για έναν προσφυγικό δήμο με πολλά παλιά κτίρια, όπου οι κάτοικοι έχτισαν με πολλές δυσκολίες και στη συνέχεια δεν υπήρξε η δυνατότητα να αναβαθμιστούν.
«Το Αιγάλεω είναι μια περιοχή υποβαθμισμένη σε πολλά σημεία. Η “μεγάλη ιδέα” είναι ο δήμος να υιοθετήσει ένα νέο πολιτικό και χρηματοδοτικό εργαλείο στέγασης», σημειώνει ο κ. Βαΐος, αναφέροντας πως στην πρώτη συνάντηση των υπευθύνων του προγράμματος με τους κατοίκους έδωσαν το «παρών» περίπου 25 πολίτες ενώ ύστερα από δύο ημέρες, στην επόμενη συνάντηση οι ενδιαφερόμενοι διπλασιάστηκαν. «Τώρα άρχισαν να μας τηλεφωνούν κι άλλοι πολίτες, οπότε πιστεύουμε ότι στην τρίτη συνάντηση θα προσέλθουν ακόμα περισσότεροι».
Περιγράφοντας το προφίλ της αιγαλεώτικης πολυκατοικίας ο αρχιτέκτονας Γιώργος Μητρούλιας από το αρχιτεκτονικό γραφείο AREA, το οποίο θα συντονίσει τις παρεμβάσεις στις κατοικίες αναφέρει τα εξής: «Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με την τυπική αθηναϊκή πολυκατοικία όπως τη βλέπουμε για παράδειγμα στο Παγκράτι. Οι πολυκατοικίες στο Αιγάλεω είναι μικρές, οικογενειακές, με χαμηλό ύψος, συνήθως τριών και σε κάποιες περιπτώσεις τεσσάρων ορόφων. Είναι πολυκατοικίες χωρίς ρετιρέ αλλά με μεγάλα δώματα. Αρα, έχουμε να κάνουμε με έναν τύπο κτιρίου με μεγάλη επιφάνεια, εκτεθειμένη σε σημαντικό βαθμό στις καιρικές συνθήκες. Αυτή η επιφάνεια είναι που πρέπει να αξιοποιηθεί».
«Σε κάθε περίπτωση, οι παρεμβάσεις θα ανεβάσουν την αξία των ακινήτων, γι’ αυτό και ένα από τα κριτήρια για να επιλεγεί μια πολυκατοικία είναι η δέσμευση των ιδιοκτητών να διατηρηθεί προσιτό το ενοίκιο από 5 έως 7 χρόνια αλλά και να ενοικιάζεται 15% έως 30% φθηνότερα από τη μέση τιμή της αγοράς», μας λέει η Στεφανία Γυφτοπούλου, project manager του Rock the Block.
Μια πλήρης ενεργειακή αναβάθμιση στο κέλυφος ενός κτιρίου το οποίο χρονολογείται πριν από τη δεκαετία του 1980, μπορεί να επιφέρει μείωση στην κατανάλωση ενέργειας μέχρι και 60% ανάλογα με την περιοχή που βρίσκεται.
«Οι παρεμβάσεις θα πρέπει να απαντούν σε προβλήματα τα οποία θα θέσουν οι ίδιοι οι κάτοικοι. Σε μεγάλο βαθμό αυτά έχουν να κάνουν με το φτωχό ενεργειακό προφίλ αυτών των κατοικιών. Κάποιοι σημειώνουν για παράδειγμα πως στη δική τους πολυκατοικία η αίσθηση της ζέστης είναι έντονη το απόγευμα», σημειώνει η Κατερίνα Τσικαλουδάκη, καθηγήτρια στο Εργαστήριο Οικοδομικής & Φυσικής των Κτιρίων στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών στο ΑΠΘ, προσθέτοντας πως μια πλήρης ενεργειακή αναβάθμιση στο κέλυφος ενός κτιρίου το οποίο χρονολογείται πριν από τη δεκαετία του 1980, μπορεί να επιφέρει μείωση στην κατανάλωση ενέργειας μέχρι και 60% ανάλογα με την περιοχή που βρίσκεται.
Την ενεργειακή αξιολόγηση των κτιρίων έχει αναλάβει το Εργαστήριο Περιβαλλοντικών Ερευνών του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος. Ο ερευνητής Γιάννης Ζαρίκος μας εξηγεί πώς «στις επιλεγμένες πολυκατοικίες θα εγκατασταθεί μια σειρά ειδικών αισθητήρων, οι οποίοι θα καταγράψουν και θα συλλέξουν σε ζωντανό χρόνο την ποιότητα του εσωκλίματος, τη θερμοκρασία και την υγρασία εντός του κτιρίου αλλά και την ποιότητα του αέρα. Ταυτόχρονα θα “τρέξει” και μια αυτοματοποιημένη μέτρηση των καταναλώσεων νερού και ενέργειας, ενώ θα καταγράψουμε και τις παραμέτρους του εξωτερικού κλίματος – βροχοπτώσεις, άνεμοι κ.τ.λ. Θα μετρηθούν ακόμη τα βλαβερά μικροσωματίδια. Στη συνέχεια μέσα από ειδικά μοντέλα θα δούμε ποια θα μπορεί να είναι η ενεργειακή συμπεριφορά των κτιρίων μετά τις παρεμβάσεις που θα προταθούν».
Σημειώνεται πως το εργαστήριο έχει ήδη εγκαταστήσει μια σειρά από τέτοιους αισθητήρες σε δημόσια κτίρια του Αιγάλεω, στο πλαίσιο παράλληλου προγράμματος που τρέχει ο δήμος (ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020») για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Θα δοθεί βάρος στους κοινόχρηστους χώρους και φυσικά έμφαση στη δημιουργία χώρων σκίασης.
Η Στέλλα Δαούτη, ιδρυτικό μέλος του αρχιτεκτονικού γραφείου AREA, εξηγεί στην «Κ» πως οι παρεμβάσεις θα έχουν ολιστικό χαρακτήρα και δεν θα αφορούν κάθε διαμέρισμα ξεχωριστά όπως συμβαίνει για παράδειγμα με το γνωστό πρόγραμμα «Εξοικονομώ».
«Θα δοθεί βάρος στους κοινόχρηστους χώρους και φυσικά έμφαση στη δημιουργία χώρων σκίασης» μας λέει, σημειώνοντας πως στην πραγματικότητα οι παρεμβάσεις απλώνονται σε πέντε κατηγορίες: πράσινες, ενεργειακές, ψηφιακές, συμπεριληπτικές και κυκλικής οικονομίας.
«Μιλάμε λοιπόν για ένα μεγάλο εύρος δράσεων από καλλιέργεια λαχανικών σε ταρατσόκηπους, φύτευση σε τοίχους και χώρους κομποστοποίησης σε όλη την πολυκατοικία μέχρι υπαίθρια σημεία συνάντησης, χώρους όπως κοινά πλυντήρια, χώρους παιχνιδιού και απασχόλησης για τα παιδιά, χώρους φροντίδας ηλικιωμένων. Ολα αυτά ανάλογα με την πληθυσμιακή σύσταση κάθε πολυκατοικίας».
Ο κ. Μητρούλιας αρχιτέκτονας στο ίδιο γραφείο συνοψίζει τον τελικό στόχο: «Στην Ελλάδα, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, υπάρχει ακόμα “ηχηρή” απουσία στεγαστικής πολιτικής. Είναι ένα ωραίο στοίχημα αυτό του δήμου: να δημιουργηθεί προστατευμένη κοινωνική κατοικία μέσα στο μικροκλίμα μιας πολυκατοικίας».
Οι συναντήσεις των υπευθύνων του προγράμματος με τους κατοίκους της περιοχής ξεκίνησαν στις 17/6 και ολοκληρώνονται στο τέλος του μήνα. Μεταξύ των κριτηρίων επιλογής των κατοικιών που θα γίνει τον Σεπτέμβριο, είναι η συμμετοχή των ιδιοκτητών και ενοίκων στον σχεδιασμό των προτάσεων, η υφιστάμενη κατάσταση του κτιρίου, η παλαιότητά του και η στρατηγική του θέση.
Οι καλές πρακτικές του προγράμματος θα «μεταφερθούν» στους συνεργαζόμενους Δήμους του Józsefváros της Βουδαπέστης, της Νάπολης και του Παρισιού.
