Περισσότεροι από ένας στους τρεις Ελληνες παραμένουν καπνιστές στη χώρα μας παρά την παρωχημένη «μόδα» του τσιγάρου και τους αποδεδειγμένους κινδύνους για την υγεία, καταναλώνοντας μάλιστα κατά μέσον όρο περισσότερα τσιγάρα σε καθημερινή βάση σε σχέση με τους άλλους Ευρωπαίους.
Σύμφωνα με την τελευταία, ειδική έκθεση του Ευρωβαρόμετρου (Ιούνιος 2024) για τις καπνιστικές συνήθειες των κατοίκων των χωρών-μελών της Ε.Ε., στην Ελλάδα το 36% του πληθυσμού κάνει χρήση προϊόντων καπνού, όπως τσιγάρα συσκευασίας πακέτου ή στριφτά τσιγάρα, ποσοστό μάλιστα που ξεπερνάει κατά πολύ τον μέσο όρο των χωρών της Ε.Ε., όπου ένας στους τέσσερις (24%) δηλώνει καπνιστής, και είναι το δεύτερο υψηλότερο μετά το αντίστοιχο της Βουλγαρίας (37%).
Ο Ελληνας καπνιστής καταναλώνει ημερησίως κατά μέσον όρο 18,13 τσιγάρα. Ο αριθμός αυτός είναι ο υψηλότερος στην Ε.Ε., όπου ο μέσος όρος είναι 14,1. Στα θετικά ευρήματα της σχετικής έρευνας συγκαταλέγεται το γεγονός ότι για τους νέους Ελληνες 15 έως 24 ετών η μόδα του τσιγάρου «σβήνει», αφού το ποσοστό των καπνιστών σε αυτή την ηλικία είναι 25%, αλλά και το ότι η Ελλάδα είναι μία από τις 11 χώρες της Ε.Ε. όπου οι καπνιστές έχουν μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια: από το 2020 που ήταν η προηγούμενη μέτρηση έως το 2023 το ποσοστό των καπνιστών έχει μειωθεί κατά 6 μονάδες, επίδοση που είναι η δεύτερη καλύτερη στην Ε.Ε. έπειτα από αυτήν της Τσεχίας που κατάφερε να μειώσει το σχετικό ποσοστό από 30% το 2020 σε 23% πέρυσι (-7 ποσοστιαίες μονάδες).
Οι τάσεις
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας του Ευρωβαρόμετρου, που διενεργήθηκε τον Μάιο 2023 σε δείγμα 26.358 Ευρωπαίων ηλικίας 15 ετών και άνω, εκ των οποίων 1.007 είναι Ελληνες, η πλειονότητα των Ευρωπαίων δεν έχει καπνίσει ποτέ, γεγονός που συμβαδίζει με τη γενικότερη τάση μείωσης της καπνιστικής συνήθειας που παρατηρείται από το 2012 έως και σήμερα. Ωστόσο, η σχετική έκθεση επισημαίνει τις μεγάλες διαφορές που παρατηρούνται μεταξύ των χωρών-μελών, με τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Κροατία να έχουν ποσοστά καπνιστών 35% και άνω, τη στιγμή που στη Σουηδία καπνίζει μόνο το 8% του πληθυσμού. Στην Ελλάδα οι πολίτες δηλώνουν σε ποσοστό 36% ότι καπνίζουν, σε ποσοστό 21% ότι υπήρξαν καπνιστές και σε ποσοστό 43% ότι δεν κάπνισαν ποτέ. «Αμετανόητοι καπνιστές» παραμένουν οι 40 έως 54 ετών, όπου σχεδόν ένας στους δύο καπνίζει (46%).
Στα θετικά ευρήματα συγκαταλέγεται το γεγονός ότι για τους νέους Ελληνες 15 έως 24 ετών η μόδα του τσιγάρου «σβήνει».
Χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου έκανε την περίοδο της έρευνας το 2% των πολιτών στη χώρα μας. Το 4% είχε κάνει χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου στο παρελθόν και τώρα το έχει διακόψει, και το 12% έχει δοκιμάσει μία ή δύο φορές να χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικό τσιγάρο. Τα αντίστοιχα ποσοστά στις χώρες της Ε.Ε. είναι 3% (χρήση την περίοδο της έρευνας), 3% (προηγούμενη χρήση) και 8% (δοκιμή). Σε ό,τι αφορά τον θερμαινόμενο καπνό, το 3% των Ελλήνων έκανε χρήση την περίοδο της έρευνας (2% μέσος όρος στην Ε.Ε.), το 2% έκανε χρήση, αλλά το σταμάτησε (1% Ε.Ε.), και το 10% έχει δοκιμάσει (4% Ε.Ε.).
Το ηλεκτρονικό τσιγάρο
Η έκθεση επιχειρεί να ρίξει φως και στους λόγους για τους οποίους οι Ευρωπαίοι πολίτες έκαναν χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου. Στην Ε.Ε. περισσότερο από το ένα τρίτο των χρηστών ηλεκτρονικού τσιγάρου (36%) το ξεκίνησε για να διακόψει ή να μειώσει τη χρήση των συμβατικών προϊόντων καπνού και το 30% «μιμήθηκε» φίλους του. Το 28% χρησιμοποίησε αυτά τα προϊόντα θεωρώντας ότι είναι λιγότερο βλαβερά από τα τσιγάρα. Περισσότεροι από τέσσερις στους δέκα (42%) που έκαναν χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου και το 34% όσων έκαναν χρήση θερμαινόμενου καπνού λένε ότι αυτά τα προϊόντα τελικά δεν τους βοήθησαν να μειώσουν το συμβατικό κάπνισμα.
Στην Ελλάδα το 16% των χρηστών συμβατικών προϊόντων καπνού δήλωσε ότι τους τελευταίους 12 μήνες από την περίοδο διεξαγωγής της έρευνας προσπάθησε να διακόψει το κάπνισμα μόνο του, χωρίς να λάβει κάποια βοήθεια. Σχεδόν ένας στους δέκα (9%) επιχείρησε να διακόψει μεταβαίνοντας στο ηλεκτρονικό τσιγάρο και ένα 6% κάνοντας χρήση θερμαινόμενου τσιγάρου. Επιτυχία στο να διακόψει το κάπνισμα είχε μόνο το 27% όσων έκαναν χρήση θερμαινόμενου τσιγάρου και το 23% όσων έκαναν χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου. Το 25% όσων χρησιμοποίησαν θερμαινόμενο τσιγάρο μείωσε, αλλά δεν σταμάτησε το κάπνισμα (10% όσων έκαναν ηλεκτρονικό τσιγάρο), και το 45% δεν βοηθήθηκε καθόλου (65% ηλεκτρονικό τσιγάρο).
Ο αντικαπνιστικός νόμος
Οπως αποδεικνύεται από την έρευνα, ο αντικαπνιστικός νόμος δεν γίνεται σεβαστός από μεγάλο μέρος των καπνιστών. Στην Ελλάδα η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων (94%) δηλώνει ότι τους τελευταίους έξι μήνες έχει συναντήσει ανθρώπους να καπνίζουν σε ανοικτούς δημόσιους χώρους, όπου δεν είναι εύκολο πάντα να τηρηθούν αποστάσεις, όπως πάρκα, παραλίες, είσοδοι σε δημόσια κτίρια. Το αντίστοιχο ποσοστό είναι 72% στην Ε.Ε. Το 88% έχει δει καπνιστές σε εκδηλώσεις σε εξωτερικούς χώρους, όπως κοντσέρτα, αθλητικές διοργανώσεις κ.ά. (64% Ε.Ε.), το 55% σε εξωτερικούς χώρους που προορίζονται για παιδιά και εφήβους (37% Ε.Ε.) και το 26% σε εσωτερικούς χώρους, όπως εστιατόρια, μπαρ, αεροδρόμια, εμπορικά κέντρα (22%). Τέλος, ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι το 45% των πολιτών στη χώρα μας συμφωνεί στην απαγόρευση του καπνίσματος σε πάρκα, παραλίες, εισόδους δημόσιων κτιρίων και γενικά σε χώρους όπου δεν μπορεί να διασφαλιστεί επαρκής απόσταση για όσους δεν καπνίζουν.
