Στις 5 Ιουνίου έφυγε από κοντά μας σε ηλικία 79 ετών ο διακεκριμένος δικηγόρος και συγγραφέας Γιώργος Εμμ. Στεφανάκης. Μου δίνεται η ευκαιρία να γράψω λίγα λόγια ως ύστατο χαίρε για έναν άνθρωπο, ο οποίος χάρη στο μεγαλείο της ψυχής και την ευρύτητα του πνεύματός του στάθηκε για πολλούς μη οικείους του και πατέρας και αδερφός.
Ο Γιώργος Εμμ. Στεφανάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945 και αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή Αθηνών και τη Φιλοσοφική Σχολή του Φράιμπουργκ Ελβετίας, ενώ ολοκλήρωσε τις σπουδές του στα Πανεπιστήμια Χαϊδελβέργης και Βερολίνου. Φοίτησε δε και στην αρχαιολογική σχολή του Βερολίνου, ενώ συμμετείχε και στις ανασκαφές της Τροίας. Ως βαθιά σκεπτόμενος και γνήσιος δημοκράτης δεν θα μπορούσε να λείπει από τους αγώνες για την παγίωση της δημοκρατίας στη χώρα μας. Ετσι, με τη δικηγορική δραστηριότητα που ξεκίνησε στη Μεταπολίτευση συμμετείχε στις δίκες της χούντας, στη δίκη του Πολυτεχνείου και τη δίκη του Ρολφ Πόλε, όπου οι αγορεύσεις του έκαναν την εποχή εκείνη μεγάλη εντύπωση. Παράλληλα δραστηριοποιήθηκε στον χώρο της πολιτικής (ΕΚΝΔ 1974-1977 και Ν.Δ. 1977-1981) και του Τύπου (τακτικός συνεργάτης του «Βήματος» και της «Καθημερινής»). Διετέλεσε δικηγόρος της Ελένης Βλάχου και δικηγόρος-συμπαραστάτης, σε όλη την πορεία τους, του Μάνου Χατζιδάκι και του Οδυσσέα Ελύτη. Υπήρξε όμως φίλος και υποστηρικτής πολλών συγγραφέων της γενιάς του, όπως του Βασίλη Μοσκόβη, του Αλέξανδρου Πάλλη, του Στέλιου Ράμφου και άλλων, τους οποίους στήριξε πάντοτε με αγάπη και ειλικρινή φροντίδα.
Ο ίδιος, πέραν των ανωτέρω, διετέλεσε πρόεδρος της Ορχήστρας των Χρωμάτων του Μάνου Χατζιδάκι –για την οποία έδωσε μεγάλη μάχη για την καθιέρωσή της ως ΝΠΔΔ–, αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Ψύχα που επιδοτεί τις αρχαιολογικές ανασκαφές, φίλος του Ιδρύματος Ελευθέριος Βενιζέλος, μέλος της Διεθνούς Εταιρείας Ν. Καζαντζάκης, μέλος του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου (ΕΣΡ) και πρόεδρος του Εθνικού Θεάτρου, ενώ δεν γίνεται να μην αναφερθούμε στο συγγραφικό του έργο με τη δημοσίευση δοκιμίων, μελετών και βιβλίων, μεταξύ των οποίων «Αναφορά στον Καζαντζάκη», «Επαναγνώσεις», «E-mail στην οδό του Αγίου Ορους». Η σχέση του με τον Καζαντζάκη και το έργο του ήταν τόσο βαθιά, που η επίμονη έρευνα στα βιβλία του τον οδήγησε κάποια εποχή και στην ταύτισή του με τον άνθρωπο Καζαντζάκη, όπου δικαίως θεωρήθηκε βαθύς γνώστης του έργου του.
Η αγάπη του για την τέχνη, τον πολιτισμό και την εσωτερική καλλιέργεια του ανθρώπου ήταν αστείρευτη. Το πάθος του αυτό τον οδήγησε πολλές φορές στο να διασταυρώσει την πορεία του με σπάνιους πνευματικούς ανθρώπους, αποζητώντας ικανοποίηση των δικών του πνευματικών αναγκών, αναζητήσεων και της φιλέρευνης φύσης του. Ως γενικός διευθυντής της ΕΡΤ (1977-1981), ήταν ο πρώτος ο οποίος κατάφερε να εισαγάγει την Τηλεόραση στο Αγιον Ορος, καταφέρνοντας να κάνει το πρώτο ντοκιμαντέρ για το Περιβόλι της Παναγίας. Εκεί γνώρισε τους μεγάλους μοναχούς και σπάνιους πνευματικούς ανθρώπους, όπως ο ιερομόναχος Βασίλειος, ηγούμενος της μονής Σταυρονικήτα και μετέπειτα της μονής Ιβήρων και ο ιερομόναχος Ελισσαίος, ηγούμενος της μονής Σιμωνόπετρας.
Ολα τα παραπάνω δείχνουν έναν άνθρωπο ο οποίος κατάφερε να συνδυάσει τον κόσμο της γνώσης και της επιστήμης με αυτόν του στοχασμού, τον κόσμο των ονείρων με αυτόν της πράξης και της πραγματικότητας. Εναν άνθρωπο με δίψα για ζωή, ασυμβίβαστο, ο οποίος με στωικότητα αλλά και θετική ενέργεια κατάφερνε πάντα να μετατρέπει τις δύσκολες καταστάσεις ή προκλήσεις σε ευκαιρία δημιουργίας και αλλαγής προς το καλύτερο, πάντα με αισιοδοξία και φιλοσοφημένη σκέψη.
Ηθελε να ομορφαίνει όχι μόνο τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούσε, αλλά και τους ανθρώπους που τον περιέβαλλαν.
Με την πολιτική είχε μια ιδιαίτερη σχέση. Τον είλκυε, αλλά οι απόψεις του, οι οποίες προέκυπταν από την τεράστια μόρφωσή του, ήταν πάντα προοδευτικές, ψάχνοντας συνεχώς κάτι νέο. Ετσι, πρωτοστατούσε τις περισσότερες φορές σε ό,τι καινούργιο στηνόταν στην πολιτική σκηνή, με αποκορύφωμα την ίδρυση της Πολιτικής Ανοιξης το 1993. Σε αυτή την κίνηση έπαιξε καθοριστικό ρόλο και η σχέση του με τον Αντώνη Σαμαρά, που προερχόταν από τον ευπατρίδη της πολιτικής Ευάγγελο Αβέρωφ, αλλά και με τον Οδυσσέα Ελύτη, που μαζί δημιούργησαν και τον τίτλο του νέου φορέα. Βέβαια, το χαρακτηριστικό του γνώρισμα ήταν ότι πάντοτε είχε μια έμφυτη αντίδραση στην όποια «κομματική» ή «αρχηγική εντολή». Ο χαρακτήρας του ήταν αδύνατο να την αποδεχθεί και έτσι δεν μπόρεσε ποτέ να μπει σε οποιαδήποτε κομματικά καλούπια οποιουδήποτε κόμματος. Ομως, η σχέση του με τον Εθνάρχη Κωνσταντίνο Καραμανλή ήταν καθοριστική για την πορεία του. Ο Κ. Καραμανλής τον είχε ξεχωρίσει και τον είχε εντάξει στο στενό του περιβάλλον. Δεν ήταν κάτι εύκολο ούτε συνηθισμένο να έχει κερδίσει τον Κ. Καραμανλή ένας νέος δικηγόρος που τον πάντρεψε ο Γεώργιος Παπανδρέου, ως φέρελπι διανοούμενο και πολιτικό του Κέντρου. Τη συγγενική του δε σχέση με την οικογένεια Μητσοτάκη την τίμησε και τη σεβάστηκε πάντοτε, ανεξάρτητα από την πολιτική.
Η αγάπη του Γιώργου Εμμ. Στεφανάκη (1945-2024) για την τέχνη, τον πολιτισμό και την εσωτερική καλλιέργεια του ανθρώπου ήταν αστείρευτη. Παράλληλα, όσο ονειροπόλος και να ήταν, ήξερε να γίνεται ρεαλιστής όταν η περίσταση το απαιτούσε.
Είχα την τύχη και το προνόμιο να γνωρίσω τον Γιώργο πριν από περίπου 40 χρόνια. Η παρουσία του στη ζωή μου ήταν για εμένα δώρο Θεού, αφού χάρη στη δική του καθοδήγηση κατάφερα να πετύχω στην καριέρα μου και να γίνω αυτό που είμαι σήμερα. Μαζί με τη μητέρα μου, η οποία έφυγε κι αυτή πρόσφατα, αποτέλεσαν τους δύο κύριους στυλοβάτες τής μέχρι σήμερα πορείας μου.
Κάθε συνομιλία μαζί του μου άνοιγε νέους ορίζοντες και με βοηθούσε να δω πτυχές του προβλήματος που δεν τις είχα καν φανταστεί, εστιάζοντας παράλληλα στον κύριο και ουσιώδη πυρήνα του.
Οσο ονειροπόλος και να ήταν, ήξερε να γίνεται ρεαλιστής όταν η περίσταση το απαιτούσε. Πρόθυμος πάντα να συνδράμει στην επίλυση οποιουδήποτε προβλήματος, οποτεδήποτε και οποιοσδήποτε του το ζητούσε. Πάντα με μεγαλείο ψυχής, μεγαλόκαρδος, χωρίς φθόνο και με περίσσεια αγάπη για τον άνθρωπο.
Είμαι σίγουρος ότι δεν έχω αποδώσει στο ακέραιο τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα ενός σπουδαίου ανθρώπου, πώς θα μπορούσα άλλωστε. Θα ήθελα παρ’ όλα αυτά να κλείσω τη σύντομη αναφορά μου, λέγοντας πως ο κόσμος μας θα ήταν πολύ πιο όμορφος αν υπήρχαν άνθρωποι με το μεγαλείο ψυχής και τη διάθεση προσφοράς στον συνάνθρωπο που είχε ο αείμνηστος Γεώργιος Στεφανάκης. Αλλωστε, για τον Γιώργο κάθε τέλος αποτελούσε αφετηρία για κάτι καλύτερο.
Μακάρι το φωτεινό του παράδειγμα και η διαδρομή του να αποτελέσουν αφετηρία για όλους εμάς, για έναν κόσμο καλύτερο με επίκεντρο την εσωτερική μας κάθαρση.
«Γέροντά μου, σ’ ευχαριστώ για όλα».
* Ο κ. Αντώνης Οικονόμου είναι γενικός γραμματέας του υπουργείου Εθνικής Αμυνας.
