Ο εκσυγχρονισμός του πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας της Ακαδημίας Αθηνών, σύμφωνα με τις εξελίξεις στον ακαδημαϊκό χώρο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αποτελεί τον στόχο του νομοσχεδίου αρμοδιότητας του υπουργείου Παιδείας, το οποίο υπό τον τίτλο «Οργανισμός Ακαδημίας Αθηνών» εισάγεται σήμερα στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή προς επεξεργασία.
Πρόκειται για ένα νομοθέτημα το οποίο έρχεται να επιφέρει αλλαγές στο ισχύον νομικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία της Ακαδημίας και το οποίο τέθηκε σε ισχύ πριν από 95 χρόνια (ν. 4398/1929). Οι αλλαγές, αναφέρεται χαρακτηριστικά, σχεδιάστηκαν και δρομολογούνται μέσω του εν λόγω νόμου, «προκειμένου το κορυφαίο ίδρυμα των επιστημών, των γραμμάτων και των καλών τεχνών της χώρας να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες εξελίξεις στον ακαδημαϊκό χώρο».
Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση που το συνοδεύει, το σχέδιο νόμου εισάγει «καινοτομίες που αφορούν στην εξωστρέφεια» του ανωτάτου ιδρύματος, ενώ παράλληλα «προσδιορίζει τον εθνικό χαρακτήρα της Ακαδημίας απαλείφοντας ορισμένα “αθηνοκεντρικά” χαρακτηριστικά του ισχύοντος οργανισμού της». Στο πλαίσιο αυτό, μεταξύ άλλων τονίζεται πως «η Ακαδημία είναι η Εθνική Ακαδημία της Ελλάδας και την εκπροσωπεί σε κάθε ένωση ή σύμπραξη Ακαδημιών και επιστημονικών ιδρυμάτων, των οποίων είναι μέλος». Παράλληλα υποστηρίζεται πως «η λειτουργία της Ακαδημίας εκσυγχρονίζεται σημαντικά με κατάργηση αναχρονιστικών διατάξεων, αποκέντρωση των σημερινών αρμοδιοτήτων της διοίκησης και μετάθεσή τους σε κατώτερα όργανα, επιτάχυνση των διαδικασιών και αισθητή μείωση της γραφειοκρατίας». Ως προς τους σκοπούς της αναφέρονται πλέον: «α) Η καλλιέργεια, προαγωγή και διάδοση της ελληνικής γλώσσας και της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς, β) η επικοινωνία με την επιστημονική και την καλλιτεχνική κοινότητα, καθώς και με αντιπροσωπευτικούς κοινωνικούς φορείς, και γ) η προώθηση και επιβράβευση της αριστείας και της επιστημονικής, πολιτιστικής, οικονομικής και κοινωνικής προόδου της χώρας».
Σε ό,τι αφορά μια κρίσιμη παράμετρο και ειδικότερα την εκλογή ακαδημαϊκών επισημαίνεται ότι «εισάγεται νέος και απλούστερος τρόπος εκλογής των ακαδημαϊκών χωρίς προκήρυξη, σύμφωνα με όσα ισχύουν στις περισσότερες ευρωπαϊκές Ακαδημίες». Θα ισχύει, ωστόσο, παράλληλα και ο «παραδοσιακός τρόπος εκλογής με προκήρυξη και υποβολή υποψηφιοτήτων, αλλά με πολλές βελτιώσεις, ενώ για πρώτη φορά καθιερώνεται η φανερή ψηφοφορία για εκλογικές διαδικασίες, ενισχύοντας τη διαφάνεια». Επιπροσθέτως σημειώνεται πως μεταξύ των μακροπρόθεσμων στόχων είναι η «αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης και της τεχνογνωσίας της Ακαδημίας», η «προώθηση της επιστημονικής έρευνας και της αριστείας, και η προαγωγή της επιστημονικής, πολιτιστικής, οικονομικής και κοινωνικής προόδου της χώρας».
