Η κλιματική μετανάστευση θεωρείται εδώ και καιρό το σημαντικότερο πρόβλημα με το οποίο θα έρθει αντιμέτωπη η ανθρωπότητα το προσεχές διάστημα. Τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί ραγδαία οι ξεριζωμοί εξαιτίας των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε σημείο που οι κλιματικοί πρόσφυγες τείνουν να αποτελούν τη μεγαλύτερη κατηγορία εκτοπισμένων ατόμων παγκοσμίως καθώς οι διαδοχικοί καύσωνες απειλούν την ικανότητα της φύσης να μας παράσχει τροφή. Περισσότεροι από 200 εκατομμύρια άνθρωποι – βάσει των εκτιμήσεων της Παγκόσμιας Τράπεζας- θα εξαναγκαστούν να μεταναστεύσουν εξαιτίας των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής ενώ δυσοίωνες προβλέψεις θέλουν τους κλιματικούς μετανάστες να φτάνουν το ένα δισεκατομμύριο μέχρι το 2050. Ήδη ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή επηρεάζει τη ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων μέσα από την πρόκληση εκτεταμένων διαταραχών στο φυσικό τους περιβάλλον σύμφωνα με την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή.
Είμαστε έτοιμοι να υποδεχτούμε όλους αυτούς τους πρόσφυγες εκτοπίζονται καθημερινά; Εχουμε αναλογιστεί πως ενδέχεται να είμαστε οι επόμενοι κλιματικοί πρόσφυγες; Ακόμα και στη χώρα μας είδαμε πρόσφατα πως η πραγματικότητα μας μπορεί να αποδομηθεί μέσα σε λίγες ώρες εξαιτίας μιας φυσικής καταστροφής. Γνωρίζουμε πλέον πως το αποτύπωμα μιας σφοδρής πλημμύρας ή μιας φωτιάς μπορεί να εγκαταστήσει έναν μόνιμο φόβο στους κατοίκους που έχουν βιώσει την απώλεια του οικείου χώρου τους, των αγαπημένων ανθρώπων τους ή της προσωπικής τους περιουσίας αλλά και σε εκείνους που ζουν πλέον με το άγχος της επανάληψης του βλαπτικού συμβάντος με τη σκέψη πως την επόμενη φορά θα έρθει η σειρά τους.
Η κλιματική κρίση αποτελεί απειλή για την ανθρώπινη υγεία, τόσο σωματική όσο και ψυχική και οι επιπτώσεις των ακραίων καιρικών φαινομένων συγκαταλέγονται πλέον στις βασικές αιτίες μετατραυματικού στρες, κατάθλιψης, εξαρτήσεων, βίας. Ενδεικτικά πριν από μερικά χρόνια μάλιστα η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία εισήγαγε τον όρο «οικολογικό άγχος» για να περιγράψει την οικολογική αγωνία που αφορά την τρέχουσα και μελλοντική καταστροφή του περιβάλλοντος. Κι όσο η κλιματική κρίση γιγαντώνεται η αγωνία που θα βιώνουμε ως εν δυνάμει κλιματικοί πρόσφυγες θα είναι μεγαλύτερη από εκείνη των οικονομικών μεταναστών ή των προσφύγων πολέμου. Διότι όταν η φύση εκδικείται, εμείς είμαστε πιο ανήμποροι απ’ όσο μπορεί να είμαστε μπροστά σε έναν καταστροφικό πόλεμο. Διότι οι φυσικές καταστροφές είναι τα νέα αυτοάνοσα του βιοπολιτικού σώματος, υπό την έννοια πως το βιολογικό αντανακλάται στο πολιτικό και αντίστροφα.
Το μόνο που μπορεί να μας σώσει είναι να υποστηρίξουμε νέες μορφές οργάνωσης. Στη Γενική Γραμματεία Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας έχουμε επεκτείνει το πλέγμα προστασίας μας σε όλους τους ευάλωτους πολίτες προσφυγικού προφίλ. Η ένταξη των κλιματικών προσφύγων στην κοινωνία μας, μέσα από την στέγαση τους, την εκπαίδευση τους, την ψυχοκοινωνικη τους υποστήριξη έτσι ώστε να βρουν μια νέα πατρίδα, να βγάλουν νέες καταγωγικές ρίζες, να νιώσουν χρήσιμοι και να απορροφηθούν στην αγορά εργασία, είναι πια περισσότερη από αναγκαία. Γνωρίζουμε πως το μέλλον του κόσμου άμεσα συνδεδεμένο με τη βιωσιμότητά μας και πως μόνο μέσα από ένα πλαίσιο -κοινωνικό, πολιτικό, πολιτισμικό, θεραπευτικό θα καταφέρουμε να κρατηθούμε ζωντανοί, να αντιπαλέψουμε την οικολογική αγωνία, μια από τις βασικές πλέον ψυχικές διαταραχές του σύγχρονου ανθρώπου στον διαρκώς θερμαινόμενο κόσμο μας.
Η κλιματική ασφάλεια είναι ένας βασικός κλάδος στο πεδίο των Διεθνών Σχέσεων και των Πολιτικών Επιστημών. Μόνο που για την ώρα δεν υπάρχει επαρκής νομική αναγνώριση και προστασία από το διεθνές δίκαιο όσων μεταναστεύουν για κλιματικούς λόγους. Οφείλουμε να υιοθετήσουμε πρακτικές που θα μας καταστήσουν ικανούς να αντιμετωπίσουμε τα θέματα περιβαλλοντικής ασφάλειας και των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών που θα ανακύψουν από την κλιματική μετανάστευση υποστηρίζοντας πάντα τη δημιουργία μιας κοινωνίας πολιτισμού, ικανής να φροντίζει τα τραύματά μας. Τα δικά μας και των Άλλων. Είμαστε όλοι εν δυνάμει κλιματικοί μετανάστες, είμαστε όλοι εν δυνάμει ευάλωτοι.
*Ο Ηρακλής Μοσκώφ είναι Γενικός Γραμματέας Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας
