Στη μοίρα τους έχουν αφεθεί οι περισσότερες προστατευόμενες περιοχές στην Ελλάδα, αφού ούτε πλήρες πρόγραμμα προστασίας τους εφαρμόζεται ούτε αξιοποιούνται. Η χώρα ωστόσο έχει μια μοναδική ευκαιρία αυτήν την περίοδο καθώς μπορεί να απορροφήσει σημαντικούς διαθέσιμους πόρους από τα υπάρχοντα χρηματοδοτικά εργαλεία προκειμένου να διασφαλίσει την οργανωμένη αξιοποίηση των προστατευόμενων περιοχών στην κατεύθυνση του βιώσιμου εναλλακτικού τουρισμού. Η έκθεση της διαΝΕΟσις για τη δημιουργία ενός εθνικού στρατηγικού σχεδίου για την οργάνωση και την ανάπτυξη του τουρισμού στις προστατευόμενες περιοχές Natura 2000, η οποία δημοσιεύεται σήμερα, περιγράφει το τοπίο όσον αφορά την προστασία των περιοχών στην Ελλάδα και στις διαθέσιμες ευκαιρίες.
Εκθεση που συνέταξε η Παγκόσμια Τράπεζα το 2021, διαπίστωσε ότι «η αρχική επένδυση στην εισαγωγή συμβατών μορφών τουρισμού στις προστατευόμενες περιοχές προκάλεσε μια αλυσίδα ωφελειών για τις τοπικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά – ακόμη και για εκείνα που δεν συνδέονται άμεσα με τον τουριστικό τομέα», τονίζεται στη μελέτη της διαΝΕΟσις. Στην έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας αναφέρονται τέσσερα παραδείγματα επενδύσεων σε προστατευόμενες περιοχές στη Βραζιλία, στα Νησιά Φίτζι, στο Νεπάλ και στη Ζάμπια, και τα ποσοστά απόδοσης είναι εντυπωσιακά: 6 φορές το ποσό που επενδύθηκε για το Θαλάσσιο Πάρκο Abrolhos της Βραζιλίας, 8 φορές το ποσό που επενδύθηκε για το Εθνικό Πάρκο Chitwan του Νεπάλ, 16 φορές το ποσό που επενδύθηκε για το Εθνικό Πάρκο Lower Zambezi της Ζάμπια, 28 φορές το ποσό που επενδύθηκε στο Εθνικό Πάρκο South Luangwa της Ζάμπια.
Η Ελλάδα μπορεί να απορροφήσει σημαντικούς διαθέσιμους πόρους αυτή την περίοδο και να αποκομίσει πολλαπλά οφέλη.
Η εμπορική αξιοποίηση προστατευόμενων περιοχών μέσα σε συγκεκριμένο πλαίσιο και με σεβασμό στη νομοθεσία μπορεί να έχει πολλαπλά οφέλη, λένε οι ερευνητές της διαΝΕΟσις. «Η θέσπιση εισιτηρίου, η παροχή υπηρεσιών (όπως η οργάνωση τουριστικών, αθλητικών και κοινωνικών δράσεων και εκδρομών), καθώς και η πώληση τοπικών προϊόντων αποτελούν μερικές από τις εμπορικές χρήσεις που αξίζει να μελετηθούν περαιτέρω», σημειώνεται. Χαρακτηριστικά, στην περίπτωση της θέσπισης εισιτηρίου για το Φαράγγι της Σαμαριάς ο αριθμός των επισκεπτών έφτασε το 2023 τις 300.000 και οι εισπράξεις το 1.220.000 ευρώ. Στο Εθνικό Πάρκο Σποράδων θεσπίστηκε εισιτήριο μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας τον Οκτώβριο του 2021 και τα δύο τελευταία έτη ο αριθμός των επισκεπτών αυξήθηκε κατά 105% και τα έσοδα κατά 112%. «Και στις δύο περιπτώσεις, η θέσπιση του εισιτηρίου, πέρα από μια ουσιαστική πηγή εσόδων για την προστατευόμενη περιοχή, αποτέλεσε και ένα πολύ χρήσιμο διαχειριστικό εργαλείο για τη λειτουργία, εποπτεία, φύλαξη και περαιτέρω οργανική ανάπτυξη και ανάδειξή της», επισημαίνεται.
Πολλές προστατευόμενες περιοχές στην Ε.Ε. έχουν γίνει πόλος έλξης για ομάδες τουριστών με ειδικά ενδιαφέροντα. Ολες διαθέτουν σχέδιο διαχείρισης, οικονομικό πλάνο και στρατηγικό σχέδιο δράσης για τον τουρισμό. Αντίθετα στην Ελλάδα τα εργαλεία διαχείρισης εφαρμόζονται αποσπασματικά. Τρεις περιοχές διαθέτουν μέχρι σήμερα θεσμοθετημένα σχέδια διαχείρισης (Λίμνες Κορώνεια – Βόλβη, Στενά Ρεντίνας και ευρύτερη περιοχή, Εθνικό Πάρκο Σχινιά – Μαραθώνα, Νήσος Χρυσή), ενώ σε λίγες περιπτώσεις έχουν εκδοθεί Π.Δ. (Προεδρικό Διάταγμα) ή ΚΥΑ (Κοινή Υπουργική Απόφαση), τα οποία να ορίζουν ζώνες ανάπτυξης δραστηριοτήτων εντός των προστατευόμενων περιοχών. Σε περιορισμένο αριθμό προστατευόμενων περιοχών έχει εκπονηθεί μελέτη εκτίμησης φέρουσας ικανότητας και σχέδιο διαχείρισης επισκεπτών (π.χ. Ολυμπος, Παρνασσός, Παμβώτιδα, Αχέροντας, Κερκίνη, Βιστωνίδα, Κυπαρισσιακός Κόλπος), καθώς και μελέτες ανάδειξης και προώθησης του βιώσιμου τουρισμού (Οροσειρά Ροδόπης, Παραποτάμιο Δάσος Νέστου).
Ενδεικτικά στην έκθεση της διαΝΕΟσις αναφέρεται το παράδειγμα των προστατευόμενων περιοχών στο Αμπρούτσο της Ιταλίας που διαθέτουν σχέδιο δράσης από το 1964 και εθνικό οικονομικό πλάνο από το 1969, με βάση το οποίο αναπτύχθηκε ο τουρισμός στην περιοχή. Εντός της προστατευόμενης περιοχής υπάρχουν τρία εθνικά πάρκα (Abruzzo, Majella, Gran Sasso – Monti della Laga) και σε κάθε ένα από αυτά λειτουργούν πολυάριθμα κέντρα ενημέρωσης επισκεπτών. Ηδη από τη δεκαετία του ’70 όλα τα χωριά και οι ενδιαφέρουσες περιοχές του εθνικού πάρκου Abruzzo διέθεταν όλες τις απαραίτητες υποδομές. Η υγροτοπική περιοχή Καμάργκ στη Γαλλία αποτελεί επίσης διεθνούς φήμης τουριστικό προορισμό και προσελκύει ετησίως σχεδόν 2 εκατ. τουρίστες, οι οποίοι επισκέπτονται την περιοχή για ποικίλους λόγους, π.χ. θερινές διακοπές, απόλαυση της φύσης, αγροτουρισμό, πολιτιστικό τουρισμό κ.λπ.
