Το μεσημέρι που επισκεφθήκαμε τον πυροσβεστικό σταθμό Μαρκοπούλου ήταν ήσυχο· μέχρι εκείνη την ώρα. Το ραντεβού είχε κλειστεί για να γνωρίσουμε τη λειτουργία των drones, που επιχειρούν στην υπηρεσία της Πολιτικής Προστασίας. Δεν προλάβαμε να χαιρετίσουμε κι αμέσως ένα σήμα ήρθε στον υπολογιστή των χειριστών του drone στον σταθμό για έναρξη φωτιάς στην περιοχή που επόπτευε. Καθώς ήταν σε δασωμένο και επικίνδυνο σημείο, δεν πέρασαν μερικά λεπτά και ήρθε και ειδοποίηση από το 112, ενώ ήδη το πρώτο όχημα έβγαινε από τον σταθμό για ενίσχυση των δυνάμεων. Ευτυχώς η συγκεκριμένη φωτιά τέθηκε υπό έλεγχο γρήγορα και σβήστηκε στη συνέχεια. Ηταν κι αυτό μια ένδειξη της μεγάλης βοήθειας που παρέχουν φέτος στο έργο της κατάσβεσης τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη.
Μέχρι στιγμής η Πολιτική Προστασία, σε συνεργασία με δήμους και το Πυροσβεστικό Σώμα, έχει ενεργοποιήσει 26 drones στην Αττική, που εποπτεύουν δασικούς ορεινούς όγκους, στην Πάρνηθα, στον Υμηττό, στην Πεντέλη, στον Κιθαιρώνα. «Εχουμε ήδη παραδείγματα πυρκαγιών που εντοπίστηκαν άμεσα από τα drones και αντιμετωπίστηκαν», μας είπε ο πυραγός Χρήστος Μαγέτος, όπως, για παράδειγμα, σε περιοχές του Υμηττού. «Τα drones της Πολιτικής Προστασίας δίνουν άμεσα το σήμα στο κέντρο της Αττικής και στο Εθνικό Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων και Διαχείρισης Κρίσεων. Είναι κατάλληλα εξοπλισμένα για να επιχειρούν και τη νύχτα και να εντοπίζουν τα hotspots εν τη γενέσει τους, πρωτίστως μέσω του καπνού», εξηγεί το στέλεχος της Πυροσβεστικής. Οι βάσεις των μη επανδρωμένων αεροσκαφών του δικτύου Πολιτικής Προστασίας έχουν τεθεί σε σημεία που προσφέρουν καλή θέαση της ευρύτερης περιοχής αλλά και δυνατότητες επαναφόρτισης των μπαταριών τους. Επίσης λαμβάνονται υπόψη οι όροι ασφαλείας και η νομοθεσία. Οι χειριστές αποφεύγουν τις κατοικημένες περιοχές.
Πρόγραμμα «Αιγίς»
Εκτός από τα drones της Πολιτικής Προστασίας, ειδικά ιπτάμενα μη επανδρωμένα συστήματα διαθέτει και το Πυροσβεστικό Σώμα, μια προσπάθεια που αναπτύσσεται τα τελευταία δύο χρόνια και αναμένεται να κλιμακωθεί με την υλοποίηση του προγράμματος «Αιγίς». Τα drones της Πυροσβεστικής επιχειρούν και σε ενεργά μέτωπα, σε απόσταση φυσικά, για να καταγράφεται η εικόνα εξέλιξης της φωτιάς. Είναι απαραίτητες οι αναγκαίες προφυλάξεις, ενώ όταν επιχειρούν εναέρια μέσα πυρόσβεσης (ελικόπτερα ή αεροσκάφη) δεν χρησιμοποιούνται. Τα μη επανδρωμένα συστήματα μπορούν να συνεισφέρουν τη νύχτα και να καλύψουν σχετικά μεγάλες αποστάσεις, όταν τα εναέρια μέσα έχουν αποσυρθεί, κυρίως για να εντοπίσουν μικροεστίες και «καντηλάκια» που πρέπει να σβηστούν. Σήμερα υπάρχουν ομάδες για drones στην Πυροσβεστική σε 9 από τις 13 περιφέρειες της χώρας, ενώ εξελίσσεται η συνεχής εκπαίδευση προσωπικού.
Τα μη επανδρωμένα συστήματα μπορούν να συνεισφέρουν τη νύχτα και να καλύψουν σχετικά μεγάλες αποστάσεις, όταν τα εναέρια μέσα έχουν αποσυρθεί.
«Τα drones είναι ένα τομέας που αναπτύσσεται διεθνώς στην πυρόσβεση, πολλές χώρες διαθέτουν. Είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο, ειδικά σε περιοχές όπως η Αττική, όπου υπάρχουν πολλές μεικτές ζώνες με δασικές και κατοικημένες περιοχές, και απαιτείται άμεση ανίχνευση και επέμβαση», λέει στην «Κ» ο πυρομετεωρολόγος Θοδωρής Γιάνναρος, ερευνητής της ομάδας Flame του Αστεροσκοπείου. Κάτι που γίνεται ήδη στις ΗΠΑ είναι η νυχτερινή χαρτογράφηση ενός μετώπου δασικής πυρκαγιάς από μη επανδρωμένα ιπτάμενα συστήματα. «Οπως όλα τα τεχνικά μέσα, δεν είναι βέβαια πανάκεια. Το κρίσιμο θέμα είναι πως βοηθούν στην παρέμβαση των πυροσβεστών. Γιατί όπως λένε χαρακτηριστικά, εάν δεν πατήσει η μπότα του πυροσβέστη δεν σβήνει η φωτιά», συμπληρώνει.
Από κει και πέρα υπάρχουν και άλλες δοκιμές. Ερευνητές του Διεπιστημονικού Κέντρου Ερευνας Δασικών Πυρκαγιών (WIRC) του Πανεπιστημίου του Σαν Χοσέ (SJSU) στην πολιτεία της Καλιφόρνιας κατά τη διάρκεια πειράματος το 2023, με ελεγχόμενη πυρκαγιά σε φαράγγι της περιοχής, χρησιμοποίησαν ειδικό drone προκειμένου να πλησιάσει τη φωτιά και να λάβει πληροφορίες για τη θερμική ένταση, την κίνηση του αέρα, την πορεία της φλόγας κ.λπ. «Είμαστε στην αρχή τέτοιων προσπαθειών, που ακόμη έχουν καθαρά πειραματικό χαρακτήρα. Για πιο ευρεία χρήση θα χρειαστούν ειδικά κατασκευασμένα αεροσκάφη, στρατιωτικού τύπου, με αντοχή στις ακραίες θερμοκρασίες», σημειώνει ο κ. Γιάνναρος.
Υπάρχει επίσης χρήση καμερών, οπτικών ή (και) θερμικών, σε δασικές εκτάσεις, οι οποίες όμως για να είναι αποτελεσματικές πρέπει να έχουν προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης προκειμένου να μπορούν να αναγνωρίσουν την απειλή της φωτιάς. Μια άλλη επιλογή είναι η τοποθέτηση αισθητήρων ανίχνευσης καπνού, που μπορούν να ειδοποιούν πριν καν υπάρξει φλόγα, ειδικά σε περιοχές με πολύτιμο οικοσύστημα ή μεγάλες πιέσεις και ιστορικό πυρκαγιών. «Ολα αυτά όμως είναι και συνάρτηση του κόστους, καθώς μπορεί να καταστραφούν σε μια πυρκαγιά ή από άλλη αιτία», σημειώνει ο ερευνητής του Αστεροσκοπείου.
Ρομπότ
Ο τομέας των τεχνολογικών εφαρμογών για την πυρόσβεση έχει αναδειχθεί σε ανερχόμενο κλάδο και οπωσδήποτε χρειάζεται προσεκτική εξέταση τι είναι αναγκαίο και χρήσιμο και τι όχι. «Στη Γερμανία, για παράδειγμα, δοκιμάζεται κι ένα αυτόματο ρομπότ κατάσβεσης, καθώς εκεί υπάρχει ένα ειδικό πρόβλημα. Υπάρχουν δάση όπου έχουν απομείνει βλήματα και νάρκες από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και γι’ αυτό είναι πολύ επικίνδυνη η παρουσία πυροσβεστών», λέει ο κ. Γιάνναρος. Στις ΗΠΑ έχουν φτιαχτεί πιλοτικά μικρά αυτόνομα πυροσβεστικά οχήματα για ειδικές καταστάσεις, αλλά «περισσότερο αφορούν αστικές ή βιομηχανικές πυρκαγιές».
Φεύγοντας από τον σταθμό Μαρκοπούλου αυτό που μας έμεινε από τους πυροσβέστες, τους πρωταγωνιστές της κατάσβεσης, είναι πως τα drones είναι βοηθός τους, είναι τα «δεύτερα μάτια» τους, αλλά ότι χρειάζεται ενίσχυση στο πεδίο.
Δορυφορικό «σκανάρισμα» όλης της χώρας
Υπάρχουν αρκετά τεχνολογικά «μάτια» που παρατηρούν το έδαφος και μπορούν να συμβάλουν στον έγκαιρο εντοπισμό των πυρκαγιών και στην αντιμετώπισή τους. Το Firehub της επιχειρησιακής μονάδας BEYOND του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης παρέχει εδώ και χρόνια αξιόπιστη καταγραφή. «Το Firehub “σκανάρει” σε 24ωρη βάση όλη τη χώρα, καθώς επεξεργάζεται την εικόνα των δορυφόρων. Παρέχει ψηφιακό χάρτη ανάλυσης 500 x 500 μέτρων, με ανανέωση ανά πέντε λεπτά. Με αυτόν τον τρόπο υπάρχει έγκαιρη ειδοποίηση για κάθε πυρκαγιά σε όλη την επικράτεια, ακόμη και σε δύσβατες ή απομακρυσμένες περιοχές», λέει στην «Κ» ο Χάρης Κοντοές, διευθυντής ερευνών στο Αστεροσκοπείο και επικεφαλής της επιχειρησιακής μονάδας BEYOND.
Το σημαντικό είναι πως έγινε και αναβάθμιση του συστήματος με τεχνητή νοημοσύνη. «Τα τελευταία έξι χρόνια έχουμε ενσωματώσει στο σύστημα Firehub μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, εφοδιάζοντάς το με δεδομένα από τις πυρκαγιές των τελευταίων 45 ετών», σημειώνει ο κ. Κοντοές. «Παλαιότερα δουλεύαμε με το ντετερμινιστικό μοντέλο, δηλαδή βάζαμε τις προγνώσεις του καιρού για τις επόμενες ημέρες. Τα τελευταία χρόνια με την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης συνυπολογίζουμε το τι έχει συμβεί στο παρελθόν, το ιστορικό των πυρκαγιών που έχουν υπάρξει, πού εκδηλώθηκαν, την πορεία που είχαν, με τα σύγχρονα στοιχεία της πυρομετεωρολογίας, τη μορφολογία του εδάφους, τη βλάστηση και τις χρήσεις γης. Ας μην ξεχνούμε πως η εξέλιξη μιας φωτιάς είναι πολυπαραγοντική», εξηγεί ο κ. Κοντοές. «Με βάση όλα αυτά διαμορφώνουμε και αναρτούμε δημόσια έναν ημερήσιο χάρτη επικινδυνότητας πυρκαγιάς, που είναι αναλυτικός. Δεν αναφέρεται, για παράδειγμα, γενικά στην Αττική, αλλά αναφέρει συγκεκριμένα σε ποιες περιοχές είναι πιο μεγάλος ο κίνδυνος, και αντίστοιχα πού ο βαθμός επικινδυνότητας είναι χαμηλός, κάτι που είναι πολύ σημαντικό για τη διάταξη των πυροσβεστικών δυνάμεων. Το σύστημα έχει δοκιμαστεί κι έχει ακρίβεια 96%», συμπληρώνει ο επικεφαλής του BEYOND.
Πώς αξιοποιούνται όλα αυτά από την πολιτεία; «Γνωρίζουμε πως αξιοποιούνται στην πράξη γιατί είναι γνωστή η αξιοπιστία τους. Επίσης, πολλές φορές μας ζητείται υλικό για την εκτίμηση των καμένων εκτάσεων ή για άλλες διαδικασίες, όπως ΕΔΕ», απαντάει ο κ. Κοντοές. Το ζητούμενο πάντως μιας ενιαίας δυναμικής συστράτευσης όλων των ερευνητικών και επιστημονικών δυνατοτήτων της χώρας στον τομέα της αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών δεν έχει ακόμη απαντηθεί ολοκληρωμένα.
Οι νέες ελπιδοφόρες εφαρμογές του κλάδου θα παρουσιαστούν στο Διεθνές Συμπόσιο Γεωεπιστήμης και Τηλεπισκόπησης IGARSS 2024, που διοργανώνεται στην Αθήνα από 7 έως 12 Ιουλίου με την παρουσία πλήθους διακεκριμένων επιστημόνων από το εξωτερικό και την Ελλάδα.
Διαλείμματα για… μπαταρίες
«Δίνουν άμεσα στο Πυροσβεστικό Σώμα την εικόνα της πυρκαγιάς, κάτι που είναι πολύ σημαντικό για να καταλάβει το κέντρο την επικινδυνότητά της και τι μέσα πρέπει να διαθέσει». Ο πυραγός Χρήστος Μαγέτος είναι επικεφαλής του τμήματος Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών της Διεύθυνσης Πυρόσβεσης και έχει άμεση εμπειρία από τις δυνατότητες των drones στη μάχη κατά των δασικών πυρκαγιών.
«Δεν είναι μόνο η άμεση ανίχνευση του καπνού ή του θερμικού φορτίου, πράγμα που από μόνο του είναι πολύ σημαντικό, γιατί ξέρουμε πως η επέμβαση στην έναρξη της φωτιάς είναι κρίσιμος παράγοντας. Μεγάλη βοήθεια είναι, από κει και πέρα, η εικόνα που μεταφέρουν, που δείχνει βλάστηση, ένταση και άλλα στοιχεία. Μία εικόνα είναι χίλιες λέξεις. Ετσι έχουμε έγκαιρη επίγνωση της κατάστασης και παρεμβαίνουμε πιο έγκαιρα», συμπληρώνει.
«Τα 26 drones που βρίσκονται στην ευθύνη της Πολιτικής Προστασίας επιχειρούν 24 ώρες το 24ωρο, πραγματοποιώντας μικρά διαλείμματα μόνο για αλλαγή μπαταρίας. Είναι εξοπλισμένα με ηλεκτροπτική και θερμική κάμερα και μπορούν να δώσουν τις ακριβείς συντεταγμένες οποιουδήποτε συμβάντος», λέει στην «Κ» ο κ. Μαγέτος.
