Καταγγελίες για περιστατικά εξευτελισμού και απομόνωσης που εφαρμόζονταν ως πρακτικές «συνετισμού». Κλίμα αποθάρρυνσης της σχολικής φοίτησης και πολύωρη αγροτική εργασία ακατάλληλη για ανηλίκους. Αυτές ήταν ορισμένες από τις πτυχές της καθημερινότητας σε δομές της «Κιβωτού του Κόσμου» που αναδείχθηκαν χθες στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών μέσα από την κατάθεση της Θεώνης Κουφονικολάκου, βοηθού Συνηγόρου του Πολίτη για τα δικαιώματα του παιδιού.
Οκτώ άτομα, μεταξύ των οποίων και ο ιδρυτής της οργάνωσης πατήρ Αντώνιος, δικάζονται στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών. Μεταξύ των κατηγορουμένων περιλαμβάνονται στελέχη και εργαζόμενοι των δομών της οργάνωσης στο Διμήνι, στον Ανω Βόλο, στη Χίο και στον Κολωνό, και αντιμετωπίζουν κατά περίπτωση κατηγορίες για βαριά σωματική βλάβη, απειλή, καθώς και επικίνδυνη σωματική βλάβη ανηλίκου με μεθοδευμένη πρόκληση εξάντλησης κατά συρροήν.
Το πόρισμα
Η κ. Κουφονικολάκου περιέγραψε τις ενέργειες στις οποίες προέβη βάσει του θεσμικού ρόλου της από τη στιγμή που έλαβε ο Συνήγορος του Πολίτη τις πρώτες καταγγελίες και αναφορές για όσα συνέβαιναν στην οργάνωση. Προτού ξεκινήσει η κατάθεσή της υποστηρίχθηκε από την πλευρά της υπεράσπισης ότι η κ. Κουφονικολάκου δεν θα έπρεπε να εξεταστεί ως μάρτυρας γιατί είχε ασκήσει προανακριτικά καθήκοντα. Ωστόσο, η εισαγγελέας της έδρας πρότεινε να προχωρήσει κανονικά η διαδικασία λέγοντας ότι η βοηθός Συνηγόρου του Πολίτη είχε ενεργήσει εντός του πλαισίου του νόμου.
Η κ. Κουφονικολάκου κατέθεσε ότι η απομόνωση είναι «απολύτως τραυματική» πρακτική και πως βάσει των μαρτυριών ο ιδρυτής της οργάνωσης φέρεται να είχε γνώση για τα πάντα.
Οι συνθήκες που επικρατούσαν σε δομές της «Κιβωτού» είχαν αποτυπωθεί σε πόρισμα που συνέταξε η ομάδα του Συνηγόρου του Πολίτη τον Φεβρουάριο του 2023. Αυτό βασίστηκε στη διερεύνηση αναφορών που είχαν δεχθεί από τον Μάιο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2022 σχετικά με παραβιάσεις δικαιωμάτων ανηλίκων σε χώρους της «Κιβωτού». Οσες μαρτυρίες αφορούσαν σωματική βία ή άλλες αξιόποινες πράξεις διαβιβάζονταν προς τις αρμόδιες εισαγγελικές αρχές.
Στο πόρισμα περιγράφεται, βάσει μαρτυριών πρώην τροφίμων και εργαζομένων, η χρήση αντιπαιδαγωγικών και ανάρμοστων, «έως και βίαιων πρακτικών» για τον έλεγχο της συμπεριφοράς ή συναισθηματικών εξάρσεων των φιλοξενουμένων. Σύμφωνα με το πόρισμα, τα παιδιά των παραρτημάτων της οργάνωσης υποβάλλονταν σε ένα σύστημα αξιολόγησης. Σε περίπτωση που αυτή ήταν αρνητική, τότε τους επιβάλλονταν «συνέπειες», οι οποίες μεταξύ άλλων περιελάμβαναν περιορισμό σε απομόνωση, κατά την οποία μπορεί να διακοπτόταν η φοίτηση στο σχολείο.
Επιπτώσεις
Η κ. Κουφονικολάκου επισήμανε στη μαρτυρία της τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτή η πρακτική συνετισμού της συμπεριφοράς. Ανέφερε ότι η απομόνωση είναι «απολύτως τραυματική» πρακτική. Τόνισε ότι για τα παιδιά της «Κιβωτού», τα οποία μπορεί να είχαν παραβατικό ιστορικό ή να προέρχονταν από ένα δυσλειτουργικό ή κακοποιητικό οικογενειακό πλαίσιο, χρειάζεται περισσότερη δουλειά. Πρέπει να οικοδομηθούν σχέσεις εμπιστοσύνης, να παρασχεθεί ψυχοκοινωνική υποστήριξη και ενθάρρυνση της εμπιστοσύνης προς το σύστημα και τους θεσμούς.
Αλλιώς, όπως τόνισε, περιθωριοποιούνται περαιτέρω, ενισχύεται μια αίσθηση ιδρυματισμού και ελλοχεύει ο κίνδυνος πρόκλησης δευτερογενούς τραύματος. Στην «Κιβωτό», όπως επισήμανε, φαινόταν να λειτουργεί ένα περίκλειστο σύστημα στο οποίο η αντιμετώπιση των παιδιών με αυτόν τον τρόπο θεωρείτο ως ενδεδειγμένη πρακτική, ενώ βάσει των μαρτυριών ο ιδρυτής της οργάνωσης φέρεται να είχε γνώση για τα πάντα.
Οι αγροτικές εργασίες
Η βοηθός Συνηγόρου του Πολίτη ρωτήθηκε και για το ζήτημα των αγροτικών εργασιών στις οποίες εξαναγκάζονταν οι ανήλικοι. Ακόμη κι αν παρουσιάζονταν ως πρακτική άσκηση ή μαθητεία, ανέφερε ότι δεν υπήρχε συγκεκριμένη πιστοποίησή τους, γινόταν ενάντια στη βούληση ορισμένων παιδιών, υπό συνθήκες ακατάλληλες για την ηλικία τους ή με υπόσχεση αντιτίμου το οποίο δεν λάμβαναν. Ακόμη όπως κατέθεσε δεν υπήρχε κάποιο πρωτόκολλο προετοιμασίας των παιδιών και ενημέρωσής τους για τη μεταφορά τους σε άλλη δομή της οργάνωσης, σε διαφορετικό σημείο της χώρας.
«Τρομακτικός φόβος»
Σχετικά με τον βαθμό αξιοπιστίας των μαρτυριών που συλλέχθηκαν, η κ. Κουφονικολάκου ανέφερε ότι δεν υπήρξε διαφωνία μεταξύ των πέντε μελών της διεπιστημονικής ομάδας που ασχολήθηκαν με την υπόθεση της «Κιβωτού». Είπε ότι έλαβαν υπόψη τη ροή της αφήγησης των παιδιών, το πώς μπορούσαν να ανακαλέσουν λεπτομέρειες, τη δομή και τη συνέπεια που είχε ο λόγος τους, καθώς και τον «τρομακτικό φόβο» και το άγχος που ήταν έκδηλα όταν μετέφεραν τις εμπειρίες τους. «Για το ίδιο το παιδί η δομή είναι όλος του ο κόσμος, θεωρεί ότι αν φύγει, θα μείνει εκτεθειμένο», είπε για να τονίσει πόσο δύσκολο ήταν γι’ αυτά τα παιδιά να μιλήσουν.
