Τις περισσότερες καμένες εκτάσεις Natura2000 στην Ε.Ε. κατέγραψε η Ελλάδα το 2023, ενώ οι υπηρεσίες πολιτικής προστασίας είναι κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο σε κρίσιμους τομείς όπως η αποτελεσματικότητα, ο συντονισμός και η συνεργασία.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, από τις εκτάσεις που κάηκαν πέρσι, το 40% ήταν σε περιοχές Natura2000 και μέσα σε ένα καλοκαίρι κάηκε το 1,5% της συνολικής προστατευόμενης έκτασης της Ελλάδας.
Από τις συνολικές καμένες εκτάσεις που σημειώθηκαν πέρσι, το 40% ήταν σε περιοχές Natura2000
Αναφορικά με τις καμένες εκτάσεις Natura2000 για το 2023, τα στοιχεία της ευρωπαϊκής έκθεσης δείχνουν πως η Ελλάδα βρέθηκε στην πρώτη θέση με το μεγαλύτερο ποσοστό καμένης γης, παρ’ ότι ως προς τον αριθμό πυρκαγιών ήταν στην 5η θέση.
Μιλώντας στην «Κ» ο γενικός διευθυντής του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦΙΜ), Νίκος Ρώμπαπας, τονίζει πως η αρνητική πρωτιά στις καμένες εκτάσεις Natura2000 δείχνει πως πρέπει να υπάρξει αυξημένη προστασία σε αυτά τα ευαίσθητα και μοναδικά οικοσυστήματα που αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ευρώπη για τη διατήρηση της φύσης.
Πυρκαγιές σε περιοχές Natura2000 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης
«Είναι σαφές πως οι περσινές καταστροφές ήταν τόσο εκτεταμένες με αποτέλεσμα ο κρατικός μηχανισμός να μην καταφέρει να προστατεύσει περιοχές οι οποίες φιλοξενούν φυσικούς τύπους οικοτόπων και οικοτόπους ειδών. Ωστόσο, εξαιτίας των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης αλλά και των κενών στην πολιτική προστασία δεν είμαστε σίγουροι πως αυτό δεν θα συνεχιστεί και στο μέλλον», εξηγεί ο κ. Ρώμπαπας.
140% αύξηση στις καμένες εκτάσεις μόνο τον Ιούνιο
Οι ειδικοί ήδη κρούουν το καμπανάκι για τις φετινές πυρομετεωρολογικές συνθήκες εξαιτίας του ιδιαίτερα ξηρού χειμώνα. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για Δασικές Πυρκαγιές και τα στοιχεία που επεξεργάστηκε η Πυρομετεωρολογική Ομάδα FLAME του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, φαίνεται πως η καμένη έκταση μόνο για τον φετινό Ιούνιο σημείωσε αύξηση κατά 140% σε σύγκριση με τον μέσο όρο της περιόδου 2006 – 2023.
Συγκεκριμένα, η καμένη έκταση για το 2024 ανέρχεται σε 71.080 στρέμματα, ενώ ο μέσος όρος για την περίοδο 2006 – 2023 ήταν 29.491 στρέμματα για το ίδιο χρονικό διάστημα.
Καμένη έκταση σε στρέμματα στην Ελλάδα, Ιούνιος 2024 και μέση τιμή 2006-2023
Οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης γίνονται αντιληπτές και από την αύξηση των μεγάλων πυρκαγιών (megafires). Ενώ από το 2008 μέχρι το 2021 καταγράφηκαν 14 μεγα-πυρκαγιές, μόλις μέσα σε δύο χρόνια εκδηλώθηκαν 18.
«Τα στοιχεία δείχνουν πως η αύξηση των μεγάλων πυρκαγιών δεν οφείλεται στην τύχη. Δυστυχώς αυτό συμβαίνει σε μία συγκυρία που η πολιτική προστασία χωλαίνει στον συντονισμό και στη συνεργασία κυρίως στο κομμάτι της οργάνωσης και της πρόληψης. Ετσι παρ’ ότι μόλις ξεσπάσει μία πυρκαγιά υπάρχει άμεση ανταπόκριση για την κατάσβεσή της, δεν υπάρχει επαρκής προετοιμασία πριν από την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου», εξηγεί ο κ. Ρώμπαπας.
Αριθμός μεγάλων πυρκαγιών (>13.000 στρέμματα)
Σε έρευνα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of European Public Policy6, με βάση τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα (2019) αξιολογήθηκε η αποτελεσματικότητα των μηχανισμών πολιτικής προστασίας σε 17 χώρες-μέλη της Ε.Ε.: Αυστρία, Τσεχία, Γαλλία, Γερμανία, Ουγγαρία, Σλοβενία, Ισπανία, Βουλγαρία, Ιρλανδία, Δανία, Σουηδία, Κροατία, Λιθουανία, Φινλανδία, Λετονία, Πορτογαλία και Ελλάδα.
Συγκεκριμένα, οι επιμέρους δείκτες της μελέτης μετρούν μεταξύ άλλων την ικανότητα να κατανοηθεί το επίπεδο της κρίσης σε καταστάσεις αβεβαιότητας εντός της χώρας, τον συντονισμό, τη συνεργασία και την επικοινωνία με άλλους σχετικούς φορείς κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, καθώς και την ικανότητα των οργανισμών να ανταποκριθούν κατάλληλα. Επιπλέον, αξιολογούν την ικανότητα στην τήρηση κανόνων και διαδικασιών, τη λήψη αποφάσεων, καθώς και την οργανωσιακή κουλτούρα.
Τα στοιχεία δείχνουν πως η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα διαχείρισης κρίσεων (13η θέση), την αντίληψη της κατάστασης της κρίσης (15η θέση), τον συντονισμό, τη συνεργασία και την επικοινωνία των φορέων (14η θέση). Αντιθέτως, η χώρα μας φαίνεται πως διαθέτει ικανοποιητική δομή (5η θέση) και κουλτούρα στη δημόσια διοίκηση (9η θέση) καθώς και ικανότητα κατάλληλης αντίδρασης (12η θέση) και ανταπόκρισης σε αναδυόμενες καταστάσεις (10η θέση).
Βαθμολογίες αποτελεσματικότητας των μηχανισμών πολιτικής προστασίας Ελλάδα και μέσος όρος Ε.Ε.-16
Ο γενικός διευθυντής του ΚΕΦΙΜ τονίζει πως αυτό οφείλεται στις λιγοστές αρμοδιότητες της δασικής υπηρεσίας αναφορικά με την προετοιμασία των δασών πριν από την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου με τη διάνοιξη περισσότερων αντιπυρικών ζωνών και άλλων μέτρων που θα βοηθήσουν στην αποφυγή εκδήλωσης (μεγάλων) πυρκαγιών. «Ο μηχανισμός δασοπροστασίας στην ανάσχεση πυρκαγιών αλλά και ακραίων καιρικών συμβάντων, όπως οι πλημμύρες, είναι ελλιπής ή και σε ορισμένα σημεία ανύπαρκτος», αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Τρύπες» σε δήμους και περιφέρειες
Τέλος, το Κέντρο Φιλελευθέρων Μελετών αναφέρεται στις αδυναμίες των δήμων και των περιφερειών στους τομείς της πολιτικής προστασίας και της βιωσιμότητας σε τοπικό επίπεδο όπως αυτές αποτυπώνονται στα στοιχεία του Δείκτη Αποτελεσματικότητας των Δήμων του ΚΕΦΙΜ για το 2023.
Αναφορικά με το πεδίο της Πολιτικής Προστασίας, οι μεγάλοι ηπειρωτικοί δήμοι σημειώνουν την καλύτερη επίδοση με βαθμολογία 27,9 στα 100, και ακολουθούν οι δήμοι μητροπολιτικών κέντρων με βαθμολογία 24,6. Ακολουθούν οι μεγάλοι και μεσαίοι νησιωτικοί δήμοι με βαθμολογία 18,8, ενώ στο τέλος βρίσκονται οι μικροί νησιωτικοί δήμοι με βαθμολογία 10,5.
Μέση βαθμολογία στην Πολιτική Προστασία ανά κατηγορία δήμου
Σχετικά με τις περιφέρειες, την καλύτερη βαθμολογία σημειώνει η Περιφέρεια Αττικής, ενώ ακολουθεί η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Τη χειρότερη επίδοση καταγράφει η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Σχολιάζοντας τις αδυναμίες των περιφερειών, ο κ. Ρώμπαπας υπενθυμίζει τον νόμο 4662/2020, ο οποίος προβλέπει τη δημιουργία των περιφερειακών κέντρων επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας, τα οποία όμως τέσσερα χρόνια μετά παραμένουν στα «χαρτιά».
Μέση βαθμολογία στην Πολιτική Προστασία ανά Περιφέρεια
«Η Πολιτεία πρέπει να κινηθεί πιο γρήγορα. Η τοπική αυτοδιοίκηση έχει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και την αντιμετώπιση των πυρκαγιών, ωστόσο φαίνεται πως σε πολλούς τομείς αδυνατεί να δραστηριοποιηθεί», καταλήγει.
