Ξεκινώ αυτό το κείμενο με την απάντηση σε ένα ερώτημα που δέχομαι συχνά από ακολούθους μου στα κοινωνικά δίκτυα.
Με ρωτούν αν πέρασε ποτέ από το μυαλό μου, τον μαύρο Ιούλη του 1974 και αργότερα τον Αύγουστο του ίδιου έτους, όταν ολοκληρώθηκε η προδοσία της χούντας των Αθηνών, επί δημοκρατικής κυβέρνησης της Ελλάδος, πως θα περνούσαν 50 χρόνια και η κατάσταση στην Κύπρο θα παρέμενε ίδια έως σήμερα.
Η απάντηση θα μπορούσε να ήταν μονολεκτική, με ένα «όχι», αλλά 50 χρόνια κατοχής δεν γίνεται να «κλειστούν» σε μία λέξη και σε μία άρνηση.
Τον Νοέμβριο του 1976 έτρεχα να προλάβω να κτυπήσω πρώτος την καμπάνα της Αγίας Φωτεινής, στην Αναφωτία, όταν το ραδιόφωνο του ΡΙΚ ανακοίνωσε τη νίκη του Τζίμι Κάρτερ. Αυτή ήταν μία εκ των πέντε μεγαλυτέρων απογοητεύσεων για μένα, όλα αυτά τα 50 χρόνια. Πιστέψαμε τον τότε πρόεδρο της Αμερικής, αλλά τη μεγάλη ελπίδα ακολούθησε μία λύπη, που μας κυριαρχεί μέχρι σήμερα.
Την επόμενη χρονιά έφυγα για την Αμερική και από το 1978 άρχισα να ζω και να βλέπω το κυπριακό δράμα να εξελίσσεται στους διαδρόμους του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και αργότερα και του Κογκρέσου, καθώς πιστέψαμε ξανά πως μέσα από τη νομοθετική εξουσία των ΗΠΑ θα βρούμε το δίκιο μας και θα απελευθερωθεί η Πατρίδα μας.
Η διαδρομή ήταν γεμάτη συγκινήσεις και μεγάλες λύπες, από τότε που μας πήραν τη γη μας οι Τούρκοι – μόλις είχα «πατήσει» τα 16 μου χρόνια, ένα μήνα πριν το προδοτικό πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή. Πολλοί ήμασταν διπλά προδομένοι. Η χούντα και τα τσιράκια της στην Κύπρο πουλούσαν «πατριωτισμό» και πρόβαλαν το όνειρο της Eνωσης με την Ελλάδα, διότι γνώριζαν πως τα αισθήματα ήταν έντονα για τη Μητέρα Πατρίδα. Την τετραετία 1955-59 οι νέοι της Μεγαλονήσου έπεφταν στα πεδία των μαχών, προλαβαίνοντας να φωνάξουν, πριν ξεψυχήσουν, Λευτεριά και Eνωση.
Hταν βασανιστικό για πολλούς ανθρώπους να ζουν με το στίγμα του «προδότη» όταν νόμιζαν πως συνέχιζαν έναν αγώνα για την Eνωση. Το ψευτο-«αντάρτικο» της ΕΟΚΑ Β΄ δεν ήταν για ιδανικά, αλλά για να στρωθεί ο δρόμος προς την προδοσία. Πενήντα χρόνια μετά και αφού έφαγα τη μισή ζωή μου μέσα στα αμερικανικά αρχεία, πιστεύω ακράδαντα ότι το πρώτο μέρος του σχεδίου ήταν η κάθοδος του Γρίβα στην Κύπρο. Και πιστεύω επίσης, χωρίς καμία αμφιβολία, πως ο στρατηγός Καρούσος, που εξαπατήθηκε από τον «Διγενή» της ΕΟΚΑ, πιστεύοντας πως θα ξεκινούσε η αντίσταση εναντίον της δικτατορίας από την Κύπρο, ήταν ο πρώτος που κατάλαβε το επερχόμενο ξεπούλημα της Κύπρου, στο όνομα του δήθεν «αντικομμουνιστικού αγώνα» και γι’ αυτό ο Ιωαννίδης έδωσε εντολή να τον δολοφονήσουν.
Περιττό να αναφέρω, αλλά το κάνω μόνο για ιστορικούς λόγους, ότι ο Μακάριος πρέπει να ήταν ένας εκ των πλέον συνειδητών αντικομμουνιστών στον ελληνικό χώρο. Aρα το επιχείρημα του δήθεν δορυφόρου της τότε ΕΣΣΔ ήταν όχι μόνο έωλο, αλλά ένα σκέτο ψέμα.
Μερικές φορές στα αρχεία του Μέριλαντ, διαβάζοντας με τις ώρες απόρρητα έγγραφα, σκεφτόμουν την προδοσία της Κύπρου ως μία παρτίδα σκάκι. Eνας ο ιθύνων νους, ο Κίσινγκερ, και οι υπόλοιποι τα πιόνια που εκτελούσαν τις εντολές του.
Μετά την κυκλοφορία του εξαιρετικού βιβλίου του Αλέξη Παπαχελά («Eνα σκοτεινό δωμάτιο 1967-1974», εκδόσεις Μεταίχμιο), υπάρχει έστω και ένας άνθρωπος που να πιστεύει οτιδήποτε άλλο εκτός της ωμής αλήθειας; Ομολογώ ότι φοβόμουν να τοποθετήσω το «ποντίκι» πάνω στο ηχητικό που συμπεριέλαβε ο διευθυντής της «Καθημερινής» στο βιβλίο του.
Ηταν για μένα πολύ βασανιστικές στιγμές, ήταν η μεγάλη επιβεβαίωση όσων πίστευα βαθιά μέσα στην καρδιά μου, από εκείνη τη στιγμή που ήρθε ο πατέρας και μας ξύπνησε στις 6 το πρωί της 20ής Ιουλίου για να μας πει ότι «κτύπησαν οι Τούρκοι την Κερύνεια».
Είσαι βέβαιος; τον ρώτησε η μάνα. Ναι, της απάντησε, μας το είπαν οι Εγγλέζοι – οι αιώνιοι αυτοί εχθροί της Κύπρου, που δεν θα ησυχάσουν μέχρι να την καταστρέψουν, μέχρι να μην υπάρχει ελληνική ψυχή στο νησί.
Μια εβδομάδα πριν, στις 14 Ιουλίου 1974, πήγαμε εκδρομή με το λεωφορείο του χωριού στην πανέμορφη πόλη του Πράξανδρου… Ηταν η τελευταία φορά.
Τα αρχεία βοούν
Η Κύπρος είναι θύμα προδοσίας της χούντας των Αθηνών, η οποία συνεργάστηκε με την Αμερική του Κίσινγκερ και την Τουρκία του Μπουλέντ Ετσεβίτ. Οτιδήποτε άλλο λέγεται δεν είναι αλήθεια. Τα αρχεία του τότε υπουργού Εξωτερικών βοούν. Οσες προσπάθειες και να γίνουν για να επιρριφθούν ευθύνες αλλού, είναι μάταιες. Τα πράγματα είναι τόσο απλά. Ο Κίσινγκερ πίστευε ότι ο Μακάριος θα γινόταν «Κάστρο και Καντάφι σε ένα» και επειδή είχε ήδη χάσει τη Μάλτα, δεν υπήρχε περίπτωση να απολέσει και τη Μεγαλόνησο. Πίστευε ότι όποιος ήλεγχε τη γραμμή από το Γιβραλτάρ μέχρι την Κύπρο, μέσω της Μάλτας και της Κρήτης, όριζε όλο τον κόσμο. Ρίξτε μια ματιά στον χάρτη.
Ο,τι και να πούμε για το παρελθόν είναι λέξεις και προτάσεις χαμένες. Ποιος δίνει πια σημασία ύστερα από 50 χρόνια. Οσοι επιμένουμε είναι για να μάθουν οι νέες γενιές την αλήθεια.
Από εκεί και πέρα, τα επόμενα ερωτήματα που τίθενται σε μένα είναι αυτά που έχει ο καθένας μας: τι γίνεται απ’ εδώ και πέρα; Ποια λύση θέλουμε;
Στην Αθήνα οι λεγόμενοι «πολίτες του κόσμου» απαντούν εύκολα την τελευταία ερώτηση, διότι η Κύπρος γι’ αυτούς «κείται μακράν». Αλλά πόσο εύκολο είναι να την απαντήσουμε όσοι γεννηθήκαμε στο νησί;
Θα ήθελα να υποβάλω δημόσια ένα ερώτημα το οποίο έθεσα σε πολιτικούς στην Ελλάδα: θα δεχόσασταν, ρώτησα, μία λύση που θα προέβλεπε ότι κάθε τρία χρόνια ο πρόεδρος της «Νέας Κύπρου» θα είναι Τούρκος, ο οποίος θα κάθεται δίπλα στους Ελληνες πρωθυπουργούς στην Ε.Ε. και στον ΟΗΕ; Και άραγε, συνέχισα, ποιας χώρας την πολιτική θα εκφράζει; Της «Νέας Κύπρου» ή της Τουρκίας.
Θα ήθελα να υποβάλω δημοσίως ένα ερώτημα, το οποίο έθεσα σε πολιτικούς στην Ελλάδα: Θα δεχόσασταν, ρώτησα, μια λύση που θα προέβλεπε ότι κάθε τρία χρόνια ο πρόεδρος της «Νέας Κύπρου» θα είναι Τούρκος, ο οποίος θα κάθεται δίπλα στους Ελληνες πρωθυπουργούς στην Ε.Ε. και στον ΟΗΕ;
Χωρίς να αναφερθώ σε ονόματα, θα αποκαλύψω τις απαντήσεις τους. Ολοι, μα όλοι, μου απάντησαν αρνητικά.
Χωρίς να το καταλάβουν, ίσως, απάντησαν στο ερώτημα για το ποια λύση θέλουμε.
Για να πάμε στην προ του 1974 κατάσταση απαιτείται πόλεμος, ο οποίος θα μπορούσε να χαθεί ξανά. Αρα αποκλείεται, με το βασικό αλλά απλό επιχείρημα ότι ουδείς επιθυμεί κάτι τέτοιο. Οι λύσεις που κατατέθηκαν κατά καιρούς στο τραπέζι παραπέμπουν στον διαμοιρασμό της εξουσίας. Δεν θα βρεθεί κανένας πολιτικός στην Ελλάδα για να συναινέσει.
Δεν δημιουργεί και σε εσάς απορίες το γεγονός ότι τέσσερις πρόεδροι της Κύπρου, φανατικοί οπαδοί της λύσης, ο Γλαύκος Κληρίδης, ο Γιώργος Βασιλείου, ο Νίκος Αναστασιάδης και ο Δημήτρης Χριστόφιας απέτυχαν οικτρά;
Πιστεύω και κάτι άλλο: οι ηγέτες αυτοί, που υποστήριξαν το σχέδιο Ανάν, αν ήταν οι ίδιοι πρόεδροι τον Απρίλιο του 2004, δεν θα καλούσαν τον λαό να το ψηφίσει. Αλλο να έχει κάποιος την ευθύνη της υπογραφής και άλλο να ρίχνει πέτρες εκ του ασφαλούς.
Χωρίς διέξοδο
Δυστυχώς, η Κύπρος και μαζί της η Ελλάδα έμειναν από επιλογές. Eχω συναντήσει σοβαρούς ανθρώπους που αλληθωρίζουν προς τη διευθέτηση των «δύο κρατών». Είναι ανάθεμα, το γνωρίζω. Διότι θα έρθουμε, έπειτα από 70 τόσα χρόνια, όταν ετέθη για πρώτη φορά η διχοτόμηση, να τη δεχθούμε. Τι λένε, όχι δημόσια, οι υποστηρικτές της; Oτι τουλάχιστον θα έχουμε ένα μεγάλο κομμάτι της Κύπρου καθαρά ελληνικό.
Πρέπει να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Ούτε οι παθιασμένοι υποστηρικτές της «όποιας λύσης» έχουν την τόλμη να φανερώσουν δημόσια αυτό που πραγματικά πιστεύουν, αλλά ούτε και οι άλλοι, που ενδόμυχα υποστηρίζουν αυτό που οι απλοί άνθρωποι στην απόγνωσή τους, φωνάζουν: «Αυτοί από εκεί, εμείς από εδώ». Οι Τουρκοκύπριοι στον «βορρά» και οι Ελληνοκύπριοι στον «νότο».
Στην εποχή μας θαύματα δεν γίνονται. Ομως, δημιουργούνται συμμαχίες. Αν πάμε πίσω στα 50 αυτά χρόνια θα μας πιάσει κατάθλιψη. Επιμέναμε σε μία Κύπρο αδέσμευτη, ταχθήκαμε παθιασμένα εναντίον του Ισραήλ και το χαρίσαμε για 40 χρόνια στην Τουρκία, δώσαμε την ψυχή μας στον κάθε ξένο, διαδηλώναμε για το Σαλβαδόρ και τη Νικαράγουα. Και δεν αναρωτηθήκαμε: αυτοί τι προσφέρουν σε εμάς; Πότε ήταν η τελευταία φορά που κατεβήκαμε στο Σύνταγμα για την Κύπρο, για το Αιγαίο, για τους Ελληνες της Αλβανίας; Αλλά για τον κάθε ξένο και το πρόβλημά του είμαστε έτοιμοι να τρέξουμε να διαδηλώσουμε.
Το αξίζουμε;
Το συμπέρασμα είναι ότι μας κυριαρχούν οι (διαφορετικοί) δαίμονές μας, είμαστε σε ένα άνευ προηγουμένου αδιέξοδο. Δύο γνωστοί πολιτικοί στο νησί διέγνωσαν ότι ο Σολωμός Σολωμού ήταν τρελός, διότι η θυσία του δεν συνέφερε στο αφήγημά τους. Το παιδί αυτό είχε απλά ξεσπάσει εναντίον του κατακτητή.
Κλείνοντας αυτό το σημείωμα δεν μπορώ παρά να αναφερθώ στο διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα που κυβέρνησε την Κύπρο. Στα 50 αυτά χρόνια της κατοχής, η διαφθορά κυριάρχησε παντού, και κυριολεκτώ. Με φίλους οικονομολόγους στην Αμερική, υπολογίσαμε τη διαφθορά κοντά στα 100 δισ. (2 δισ. τον χρόνο). Πόσα πολεμικά αεροπλάνα, πλοία και άρματα μάχης θα αγόραζε η Κύπρος; Εχει υπολογίσει κάποιος; Αρκετές φορές σκέφτομαι ότι αξίζουμε τα πάθη μας…
Για το ελληνικό πολιτικό σύστημα η γνώμη μου είναι εκφρασμένη. Πιστεύουν στην πλειονότητά τους ότι η Κύπρος είναι απλά ένας πονοκέφαλος για την Ελλάδα, με τον οποίο πρέπει κάποτε να τελειώνει. Ακόμη κι αν η Τουρκία θα εστιαστεί αποκλειστικά στο Αιγαίο και τον Εβρο;
*Ο κ. Μιχάλης Ιγνατίου είναι δημοσιογράφος, που ζει και εργάζεται στις ΗΠΑ.
