Ενα πραγματικό αλαλούμ από αντικρουόμενες δικαστικές αποφάσεις και μια απόφαση επιβολής προστίμου που ξεκίνησε από τις 200.000 ευρώ, μειώθηκε στις 10.000 ευρώ και κατέληξε να μηδενιστεί συνθέτουν μια εικόνα παραλογισμού, για μια υπόθεση πρόκλησης περιβαλλοντικής ζημιάς. Πόσο μάλλον όταν η –αμετάκλητα αποδεδειγμένη– ζημιά έχει προκληθεί μέσα σε εθνικό πάρκο, εν προκειμένω της Ζακύνθου. Η περίπτωση αυτή παρουσιάζει ευρύτερο ενδιαφέρον, καθώς είναι χαρακτηριστική της δυσχέρειας επιβολής του νόμου σε αντίστοιχες περιπτώσεις.
Η υπόθεση ξεκινά σχεδόν πριν από μια δεκαετία: το 2015, οι φύλακες τού (τότε) φορέα διαχείρισης του εθνικού πάρκου διαπίστωσαν εκτεταμένες παρεμβάσεις σε απότομη πλαγιά ανάμεσα στις παραλίες Δάφνης και Γέρακα. Η περιοχή βρίσκεται εντός του Εθνικού Πάρκου Ζακύνθου (ζώνη προστασίας τοπίου) και εντός περιοχής Natura. Ο φορέας προχώρησε σε καταγγελία, ενώ το ίδιο έπραξαν και τέσσερις περιβαλλοντικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο νησί: WWF, ΑΡΧΕΛΩΝ, Medasset και MOm. Ακολούθησε το 2016 αυτοψία από κλιμάκιο ελέγχου ποιότητας περιβάλλοντος της περιφερειακής ενότητας Ζακύνθου, που επιβεβαίωσε ότι είχαν γίνει εκτεταμένες παρεμβάσεις, καταγράφοντας πλήθος παρανομιών, ανάμεσα στις οποίες η διάνοιξη δρόμου ενός χιλιομέτρου από την κορυφογραμμή έως την ακτή (βλ. «”Μάχη” στο Εθνικό Πάρκο Ζακύνθου», «Κ» 16.10.2022). Ολες οι εργασίες πραγματοποιήθηκαν χωρίς την έγκριση του φορέα του εθνικού πάρκου, όπως επιβάλλει το προεδρικό διάταγμα προστασίας της περιοχής.
Η έκθεση αυτοψίας οδήγησε το 2018 στην επιβολή προστίμου 200.000 ευρώ στον ιδιοκτήτη της έκτασης. Το 2018 ο φορέας κατήγγειλε τη συνέχιση των εργασιών και στην ουσία την «εδραίωση» της τεράστιας αυτής παρέμβασης στο τοπίο. Η περιφέρεια πραγματοποίησε νέα αυτοψία το 2021, αλλά κατέληξε ότι οι παρεμβάσεις που διαπίστωσε «δεν επιφέρουν ως έχουν περιβαλλοντική υποβάθμιση» και «δεν συνεπάγονται περιβαλλοντικές παραβάσεις ώστε να επιβληθούν διοικητικές κυρώσεις».
Κατόπιν, τον Μάιο του 2022 η περιφέρεια εξέδωσε νέα απόφαση, μειώνοντας το επιβληθέν πρόστιμο από 200.000 ευρώ σε 10.000 ευρώ. Ουσιαστικά αναγνωρίζει τα επιχειρήματα του ιδιοκτήτη της έκτασης: ότι τμήματα της έκτασης είναι αγροτικά (εξαιρέθηκαν των αναδασωτέων εκτάσεων με απόφαση που εξέδωσε το 2018 η Διεύθυνση Δασών Ζακύνθου, αφού ξεκίνησε η υπόθεση), καθώς και ότι ο δρόμος δεν διανοίχθηκε, αλλά ήταν παλαιός και «βελτιώθηκε» για την εξυπηρέτηση των καλλιεργειών, μια και όλες οι εργασίες ήταν αγροτικής φύσεως. Η υπόθεση οδηγήθηκε στη Δικαιοσύνη τόσο σε διοικητικό όσο και σε ποινικό επίπεδο. Τα ποινικά δικαστήρια αναγνώρισαν την πρόκληση σοβαρής περιβαλλοντικής ζημιάς και την παράνομη «παράκαμψη» του φορέα διαχείρισης του εθνικού πάρκου (νυν μονάδα διαχείρισης του ΟΦΥΠΕΚΑ). Ο ιδιοκτήτης της έκτασης καταδικάστηκε το 2023 από το Εφετείο Πατρών και η απόφαση επικυρώθηκε το 2024 από τον Αρειο Πάγο (αρ. απόφασης 1288/23) σε ποινή φυλάκισης 10 μηνών με αναστολή. Το ανώτατο δικαστήριο αναγνώρισε την πρόκληση περιβαλλοντικής ζημιάς το 2015-16 και ταυτόχρονα απέρριψε τα επιχειρήματα ότι υπήρχαν ασάφειες στην πρώτη αυτοψία και ότι δεν απαιτείται άδεια από τον φορέα του Εθνικού Πάρκου Ζακύνθου για διάνοιξη δρόμου εντός ιδιωτικού οικοπέδου (επιχειρήματα στα οποία βασίστηκε η μείωση του προστίμου από την περιφέρεια).
Ομως το 2024 (λίγο πριν δημοσιευθεί η απόφαση του Αρείου Πάγου) έρχεται το Διοικητικό Πρωτοδικείο Πύργου εξετάζοντας προσφυγή του ιδιοκτήτη κατά της απόφασης μείωσης του προστίμου (από 200.000 ευρώ σε 10.000 ευρώ) και τον δικαιώνει υιοθετώντας κατά λέξη τα επιχειρήματα της περιφέρειας. Ετσι, το πρόστιμο μηδενίζεται. Ωστόσο ακολουθεί πρόσφατη απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Ζακύνθου η οποία τον καταδικάζει, για τις επιπλέον επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν το 2018, σε ποινή φυλάκισης 14 μηνών με αναστολή (ο ιδιοκτήτης άσκησε έφεση η οποία αναμένεται να εκδικαστεί στο Εφετείο Πατρών).
Τον Σεπτέμβριο επίσης συζητείται η προσφυγή (τριτανακοπή) της οργάνωσης WWF κατά της απόφασης «εξαφάνισης» του προστίμου, καθώς η περιφέρεια δεν άσκησε κανένα ένδικο μέσο, δηλαδή απομακρύνθηκε διακριτικά από την υπόθεση.
Ατιμωρησία
«Η υπόθεση της σοβαρής περιβαλλοντικής ζημιάς σε ένα από τα εμβληματικά θαλάσσια πάρκα δείχνει τη χαοτική και μακρά πορεία που πρέπει να διανύσει ένας πολίτης ή περιβαλλοντική οργάνωση ώστε να διασφαλιστεί η απόδοση περιβαλλοντικής δικαιοσύνης και να αποκατασταθεί η ζημιά», σχολιάζει η Θεοδότα Νάντσου, υπεύθυνη πολιτικής στο WWF Ελλάς. «Οι υπηρεσίες για τη βεβαίωση του περιβαλλοντικού εγκλήματος έκαναν τη δουλειά τους, όμως η απόδοση δικαιοσύνης παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα. Το γεγονός ότι δικαστήρια διαφορετικής δικαιοδοσίας δίκασαν την ίδια υπόθεση δίχως να γνωρίζουν το ένα για τις αποφάσεις που εξέδωσε το άλλο, αλλά και οι δυσκολίες των υπηρεσιών να συνομιλήσουν μεταξύ τους, είναι προβλήματα που συνθέτουν τη μεγάλη εικόνα μιας περιβαλλοντικής ατιμωρησίας».
