«Πότε θα ξανάρθετε;» ρωτούσε ενθουσιασμένη η 12χρονη Κωνσταντίνα τους ηθοποιούς λίγο αφότου είχε πέσει η αυλαία. Εκείνο το βράδυ, το Πνευματικό Κέντρο της Σαμοθράκης είχε μεταμορφωθεί σε μια εντυπωσιακή θεατρική σκηνή σαν κι αυτές που «φωτίζουν» την Αθήνα. Το έργο της Λυρικής «Σιωπή ο βασιλιάς ακούει» είχε φτάσει σε ένα από τα βορειότερα σημεία της Ελλάδας και είχε συγκινήσει τα παιδιά του νησιού που έμειναν μετά το τέλος στις θέσεις τους για να συζητήσουν ό,τι τους έκανε εντύπωση πάνω στη σκηνή. Για τα περισσότερα, άλλωστε, αυτή ήταν η πρώτη επαφή με το λυρικό θέαμα.
«Πολύ συχνά αντιλαμβανόμαστε την περιφέρεια “αθηνοκεντρικά”. Η πραγματικότητα, όμως, είναι τελείως διαφορετική. Οι περισσότεροι θεατές δεν είχαν ξαναδεί παράσταση μουσικού θεάτρου. Εβγαιναν από το θέατρο εντυπωσιασμένοι και οι αντιδράσεις τους ήταν πολύ συγκινητικές», λέει στην «Κ» η ηθοποιός Ελίτα Κουνάδη, που περιόδευσε φέτος με τη μικρή αποστολή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στην Καβάλα, την Κομοτηνή, τη Σαμοθράκη, τη Λήμνο, τη Λέσβο και τη Χίο.
«Οι περισσότεροι αισθάνονται εντελώς αποκομμένοι από την πληθώρα της καλλιτεχνικής παραγωγής της πρωτεύουσας. Και έχουν δίκιο».
«Σε όλες τις περιοχές μας ζήτησαν να μεταφέρουμε με όποιον τρόπο μπορούμε και προς κάθε κατεύθυνση τη λαχτάρα τους για μουσικές ή θεατρικές παραστάσεις υψηλού επιπέδου. Οι περισσότεροι αισθάνονται εντελώς αποκομμένοι από την πληθώρα της καλλιτεχνικής παραγωγής της πρωτεύουσας. Και έχουν δίκιο», προσθέτει.
«Δε γίνεται να γνωρίσεις το μουσικό θέατρο μέσα από το YouTube»
Το μιούζικαλ «Σιωπή ο βασιλιάς ακούει» του Νίκου Κυπουργού και του Θωμά Μοσχόπουλου είναι μια παράσταση «βαλίτσα» που ταιριάζει το ίδιο σε όλες τις ηλικίες. Σχεδιάστηκε με τέτοιον τρόπο, ώστε να μπορεί να ταξιδεύει και να επισκέπτεται χώρους με μικρές υποδομές σαν εκείνους της ελληνικής περιφέρειας. Σε αυτήν την περιοδεία κατάφερε να γεμίσει με δυνατές εικόνες και ήχους τους μικρούς πολιτιστικούς χώρους από τους οποίους πέρασε αφήνοντας ένα ισχυρό «αποτύπωμα» στους θεατές.
«Δε γίνεται να γνωρίσεις το μουσικό θέατρο, την όπερα ή το μιούζικαλ μέσα από το YouTube. Οι περιοδείες αυτές είναι ένας τρόπος, ώστε να μπορέσει να έρθει σε επαφή με αυτό το είδος ένα ευρύτερο κοινό που δεν είναι εξοικειωμένο και ενδεχομένως να έχει και λανθασμένη εικόνα γι’ αυτό που αποκαλούμε “κλασική μουσική, όπερα, μουσικό θέατρο”», λέει στην «Κ» ο Νίκος Κυπουργός, δημιουργός του έργου που περιόδευσε στη Βόρεια Ελλάδα.
Ο ίδιος επιμένει πως τέτοιες πρωτοβουλίες θα πρέπει να καθιερωθούν και εξηγεί τους λόγους θέτοντας τρία ερωτήματα: «Πώς αλλιώς θα μπορέσεις να προσελκύσεις, να γοητεύσεις και να εκπαιδεύσεις το κοινό αν δεν του ανοίξεις παράθυρα και δρόμους; Πώς δεν θα έχουμε πολίτες και θεατές-ακροατές δύο ταχυτήτων; Πώς διαμορφώνεται το “καλό γούστο” όταν κάποιος δεν έχει πρόσβαση σε όλη τη βεντάλια των ειδών, ώστε να αποκτήσει πραγματικά τη δυνατότητα της επιλογής;»
«Να τους ενισχύσουμε και να τους εμπιστευτούμε»»
Η περιοδεία της αποστολής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής σε μέρη της Βόρειας Ελλάδας δεν περιορίστηκε στην παρουσίαση μιας παράστασης. Περιλάμβανε εκπαιδευτικά εργαστήρια και συμβουλευτικές δράσεις που διοργανώθηκαν παράλληλα, με τη συμμετοχή πολιτιστικών φορέων και δραστήριων μελών από τις τοπικές κοινότητες.
«Η ανάπτυξη του πολιτισμού είναι μια δουλειά που θέλει υπομονή, γνώση, μετάδοση της γνώσης και δημιουργικότητα», μας εξηγεί ο Αλέξανδρος Ευκλείδης, καλλιτεχνικός διευθυντής της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. «Κατά τις επισκέψεις μας, θέλαμε να έρθουμε σε επαφή με τους ανθρώπους που δημιουργούν πολιτισμό στον τόπο τους, να μιλήσουμε μαζί τους και να ανταλλάξουμε ιδέες. Στόχος μας δεν είναι μόνο να δείξουμε το έργο της ΕΛΣ, γιατί εμείς θα φύγουμε, έχοντας αφήσει ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο αποτύπωμα. Οι άνθρωποι, όμως, που ασχολούνται σε τοπικό επίπεδο με τον πολιτισμό είναι εκείνοι που θα συνεχίσουν να δημιουργούν καθημερινά. Και πρέπει να τους ενισχύσουμε και να τους εμπιστευτούμε», προσθέτει.
Η ομάδα της Λυρικής εντυπωσιάστηκε από τη δουλειά που γίνεται στη Χίο και τη Λέσβο με τις πολυπολιτισμικές χορωδίες στις οποίες παίρνουν μέρος μικροί πρόσφυγες.
«Είναι ό,τι πιο συγκινητικό και σπουδαίο μπορεί να συναντήσει κανείς. Γνωρίσαμε δασκάλους με πίστη, ιδέες και όραμα. Θαυμάσαμε την απίστευτα ευεργετική επίδραση της μουσικής σε παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού ή ξαφνιαστήκαμε βλέποντας Ευρωπαίους επιστήμονες να παίζουν θρακιώτικα με γκάιντα. Η πιο τρυφερή εικόνα που κρατάω από όλο αυτό το καταπληκτικό μωσαϊκό είναι από τον Εβρενο, ένα χωριό της Κομοτηνής, όπου παιδιά της μουσουλμανικής μειονότητας μάθαιναν βιολί στο λιβάδι και τραγουδούσαν μελοποιημένη ελληνική ποίηση σε άπταιστα ελληνικά χάρη στον δάσκαλό τους Χρήστο Χατζόπουλο από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Εβρένου», περιγράφει η κ. Κουνάδη.
Στο νησί της Σαμοθράκης, η αποστολή της Λυρικής συνάντησε τη Γιώτα Τηγανούρια, καθηγήτρια μουσικής στο δημοτικό, το γυμνάσιο και το λύκειο της περιοχής. Η ίδια συμμετέχει ενεργά στον Σύλλογο Φίλων Μουσικής Σαμοθράκης «Αρμονίας Γένεσις» μέσα από τον οποίο άνθρωποι κάθε ηλικίας από το νησί έρχονται σε επαφή με το χορωδιακό τραγούδι, την παράδοση του τόπου και τις μουσικές επιρροές από τα παράλια της Μικράς Ασίας.
«Η συνάντησή μας με την ομάδα της Λυρικής υπήρξε μία ανατροφοδότηση γύρω από τα μουσικά πράγματα στο νησί: συζητήσαμε για το τι έχουμε στη διάθεσή μας και πώς αυτά που έχουμε μπορούν να βελτιωθούν. Θα έχουμε πλέον ανοιχτή συνεργασία μαζί τους και αυτό είναι πολύ σημαντικό για εμάς», λέει στην «Κ» η κ. Τηγανούρια.
Η ίδια παρακολούθησε την παράσταση με τη 12χρονη κόρη της και παρατήρησε τις αντιδράσεις τόσο εκείνης όσο και των υπόλοιπων μαθητών της που βρίσκονταν μέσα στην αίθουσα.
«Τα παιδιά στο νησί μας έχουν μία πιο αθώα και καθαρή ματιά απέναντι στα πράγματα γιατί δεν έχουν τα ίδια ερεθίσματα με τα παιδιά που ζουν στα μεγάλα αστικά κέντρα. Μπορούν ευκολότερα να αποδεχθούν ή να μην αποδεχθούν κάτι εφόσον είναι καλό ή κακό. Η ανταπόκρισή τους στο έργο ήταν εξαιρετική, καθώς ήταν μία παράσταση με στοιχεία αυτοσαρκασμού που έκανε ειδικά τους εφήβους να ταυτιστούν», λέει η κ. Τηγανούρια και προσθέτει: «Στο νησί μας έχουμε ανάγκη από ποιοτικά πολιτιστικά θεάματα. Οι νέοι περιορίζονται στις πληροφορίες που παίρνουν μέσα από τα κινητά τους και επομένως είναι απαραίτητο να τους καθοδηγούμε σωστά».
«Από τη νησιωτική Ελλάδα λείπει η δυνατότητα τέτοιων εμπειριών», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Σαμοθράκης Θανάσης Βίτσας. «Η παρουσία των ανθρώπων της Λυρικής ήταν ένα διήμερο λουσμένο στο φως και στους ήχους. Ζήτησα ο δήμος μας να ενταχθεί και την επόμενη χρονιά στο πρόγραμμα περιοδείας, με την ελπίδα ότι θα καθιερωθεί. Σε τοπικό επίπεδο τόσο εμείς όσο και φορείς δραστηριοποιούμαστε στον πολιτισμό ωστόσο έχουμε ανάγκες σε τομείς όπως το θέατρο. Γι’ αυτό και η παρουσία της ΕΛΣ ήταν ένα γεγονός ιδιαίτερης σημασίας για όλους εμάς στο νησί».
«Ακόμη και στα Μουσικά Σχολεία, θεσμός που θα περίμενε κανείς να τον στηρίζει η πολιτεία, διαπιστώνονται ολοένα και περισσότερο ελλείψεις σε δασκάλους, όργανα, αίθουσες, υποδομές».
Σε αυτή τη 17 ημερών περιοδεία, τα μέλη της Λυρικής κατέγραψαν ελλείψεις και ανάγκες στους τόπους που επισκέφθηκαν και ειδικά σε θέματα που αφορούν τη μουσική εκπαίδευση στα σχολεία.
«Σαράντα χρόνια αφότου άρχισα να ασχολούμαι με τη μουσική εκπαίδευση, πολλά από τα προβλήματα –που σε γειτονικές χώρες με αντίστοιχη παράδοση με τη δική μας έχουν λυθεί– σε εμάς διαιωνίζονται. Παρόλο που υπάρχουν σήμερα πολύ περισσότεροι εκπαιδευτικοί με γνώσεις και με όραμα, το μάθημα της μουσικής εξακολουθεί να είναι υποβαθμισμένο. Ακόμη και στα Μουσικά Σχολεία, θεσμός που θα περίμενε κανείς να τον στηρίζει η πολιτεία, διαπιστώνονται ολοένα και περισσότερο, ελλείψεις σε δασκάλους, όργανα, αίθουσες, υποδομές», επισημαίνει ο κ. Κυπουργός.
Η μουσική παιδεία, λένε οι άνθρωποι της Λυρικής, είναι ένα αγαθό που θα πρέπει να αποτελεί δικαίωμα για όλους και ειδικά για τις μικρές ηλικίες, στις οποίες η επιρροή από μια όμορφη καλλιτεχνική εμπειρία μπορεί να είναι καθοριστική για μια ζωή. Με αυτό το σκεπτικό, η ομάδα της Εναλλακτικής Σκηνής θα επιστρέψει στα ίδια μέρη για να ενισχύσει τον διάλογο με τους τοπικούς φορείς και να δημιουργήσει δίκτυα πολιτισμού. Αλλωστε, όπως λέει ο Αλέξανδρος Ευκλείδης, υπάρχει ούτως ή άλλως ένας πολύ καλός λόγος επιστροφής.
«Το να ακούς τα παιδιά να ρωτάνε: “Πότε θα ξανάρθετε; Μας άρεσε πολύ!” είναι για εμάς μια ανεκτίμητη ανταπόδοση».
*Φωτογραφίες: Εθνική Λυρική Σκηνή
