Οι δύο δεκαετίες που μας χωρίζουν πλέον από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας μάς προσφέρουν την απαραίτητη απόσταση προκειμένου να αναστοχαστούμε ουσιαστικά για ένα τόσο καθοριστικό γεγονός που μας ένωσε και μας δίχασε, σχεδόν την ίδια στιγμή. Μέσα στα είκοσι αυτά χρόνια ο καθένας από μας έχει φιλτράρει την κριτική που –όπως ήταν αναμενόμενο– ακολούθησε μετά το τέλος του 2004 και επεκτάθηκε έως και τη δεκαετία της ελληνικής κρίσης.
Αν έπρεπε να δώσω μία μόνο διάσταση του επιτεύγματος της Ελλάδας στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας του 2004, αυτή θα ήταν ότι όλοι μαζί καταφέραμε να αλλάξουμε την αισθητική των τελετών έναρξης και λήξης με έναν ιδιαιτέρως θεατρικό, όσο και ανθρωποκεντρικό τρόπο, που επανέφερε την κλίμακα αυτού του τόσο μεγάλου και πολύπλοκου θεάματος στο ανθρώπινο μέτρο. Εχω την αίσθηση ότι αυτό αποτυπώθηκε τόσο στο διεθνές όσο και στο ελληνικό κοινό, και αποτελεί έως σήμερα μια μοναδική συνεισφορά της χώρας μας στις διοργανώσεις των Ολυμπιακών Αγώνων.
Σε προσωπικό επίπεδο αισθάνομαι πολύ ευτυχής που υπήρξα μέλος μιας ομάδας που εργάστηκε για μια εθνική υπόθεση. Ολοι μας εργαστήκαμε και προσπαθήσαμε πολύ για να δείξουμε την καλύτερη εικόνα της χώρας μας στον κόσμο.
Από την άλλη, είναι χρήσιμο να αναγνωρίσουμε ότι η μεγαλύτερη ανοιχτή πληγή, ακόμη και σήμερα, είναι η έλλειψη σοβαρού σχεδιασμού και αποτελεσματικής αξιοποίησης των Ολυμπιακών εγκαταστάσεων. Δυστυχώς, η ελληνική πολιτεία διαχρονικά απέτυχε να αξιοποιήσει το απόθεμα των Αγώνων της Αθήνας, στοιχείο που καταδεικνύει ότι ακόμη και σήμερα είμαστε εγκλωβισμένοι στον φαύλο κύκλο της αναποτελεσματικότητας.
Η απομόνωσή μου σε ένα χωριό της Τήνου και η επιστροφή μου στον μικρόκοσμο της σύνθεσης ήταν η δική μου απάντηση σε όλους εκείνους που προέβλεπαν ότι όλοι όσοι δουλέψαμε για τους Αγώνες θα εκμεταλλευόμασταν τη φήμη και την εμπειρία μας για να αποκομίσουμε επαγγελματικά ή άλλα οφέλη. Η προσωπική μου ανάγκη έπειτα από τρία χρόνια σκληρής εργασίας για τις τελετές ήταν να μπορέσω να ξαναβρώ τον εαυτό μου και την ταυτότητά μου, που είναι η συνθετική μου εργασία. Στους χειμώνες της Τήνου ήταν που ανακάλυψα την πραγματική επίδραση που είχε μέσα μου η εργασία στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Και αυτή δεν είναι άλλη από τη μεγάλη μετατόπιση της μουσικής μου γλώσσας, η οποία ήλθε ως αποτέλεσμα της έρευνας που έκανα στην ελληνική μουσική παράδοση για τον σκοπό της δημιουργίας του μουσικού σεναρίου των τελετών. Στα πολλά έργα που συνέθεσα από το 2005 και μετά, η επίδραση της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής είναι όχι μόνο έντονη, αλλά και απολύτως συνειδητή. Αυτός ο συνθετικός κύκλος κορυφώθηκε και ολοκληρώθηκε με την όπερα «Φόνισσα», που παρουσιάσαμε μία δεκαετία μετά τους Αγώνες και στην οποία τα στοιχεία αυτά ήταν απολύτως εμφανή.
Με το πέρασμα των χρόνων και παρά την απαξίωση ή την ισοπεδωτική –πολλές φορές– κριτική για τους Αγώνες της Αθήνας, η αίσθησή μου από τις συζητήσεις μου με γνωστούς, φίλους ή ακόμη και ανθρώπους που με σταματούν στον δρόμο ή σε παραστάσεις –μιλώντας μου με νοσταλγία– είναι ότι οι Αγώνες της Αθήνας μνημονεύονται θετικά και έχουν καταγραφεί στην κοινή συνείδηση ως μια σημαντική εθνική επιτυχία. Μια τέτοια εθνική χειρονομία που ενώνει τους ανθρώπους είναι ένα από τα πράγματα που αισθάνομαι ότι έχουμε ανάγκη σε συλλογικό επίπεδο. Οι άνθρωποι ζητούν να ταυτιστούν με κάτι μεγάλο, με έναν ευγενή στόχο. Η εμπειρία υπάρχει και ήταν καθ’ όλα επιτυχημένη. Ισως αυτό που λείπει είναι ένας υψηλός στόχος που θα μας κινητοποιήσει ξανά.
* Ο κ. Γιώργος Κουμεντάκης είναι συνθέτης, καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
