Ηταν η στιγμή της. Ο φόβος της αποτυχίας, όμως, την κρατούσε καθηλωμένη. Θα ήθελε να βρισκόταν οπουδήποτε παρά εκεί. Λίγο προτού σταθεί στον βατήρα, στην αίθουσα κλήσης του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Κολύμβησης το 2021, η Νόρα Δράκου έβαλε τα κλάματα. «Δεν ήθελα να βγω», θυμάται. «Σκεφτόμουν ότι δεν υπάρχει λόγος να αγωνιστώ, ότι δεν αξίζω, δεν είμαι καλή, θα με περάσουν όλες. Σε εκείνον τον αγώνα είχα πιάσει πάτο».
Αυτό δεν ήταν ένα στιγμιαίο ξέσπασμα. Κουβαλούσε τη συσσωρευμένη κόπωση των συνεχών, πολλαπλών αγώνων που έδινε από την εφηβεία της. Είχε σκεφτεί να τα παρατήσει, ειδικά μετά τη συμμετοχή της στους Ολυμπιακούς του Ρίο το 2016. «Είχα πει τότε ότι φτάνει, αυτό το άθλημα με στενοχωρεί, δεν το θέλω άλλο», λέει. Δεν εγκατέλειψε, όμως, τις πισίνες. Είχε ανάγκη από ένα διάλειμμα, αλλά ανησυχούσε ότι μπορεί να την ξεχάσουν. Αισθανόταν πως έπρεπε να κρατηθεί στην επικαιρότητα, να δείχνει ότι είναι σε φόρμα και να πετυχαίνει νέα ρεκόρ για να μη χάσει χορηγίες. Δεν μπορούσε να αφήσει το πόδι από το γκάζι, έστω και για λίγο.
Ταμπού
Η 32χρονη κολυμβήτρια μετράει οκτώ συμμετοχές σε παγκόσμια πρωταθλήματα και επτά σε ευρωπαϊκά, κατακτώντας στην τελευταία διοργάνωση, τον περασμένο μήνα, δύο αργυρά μετάλλια στα 50 μ. ύπτιο και ελεύθερο. Σε λίγες ημέρες θα δοκιμαστεί στις πισίνες του Παρισιού, συμμετέχοντας για τέταρτη φορά σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Δεν ήταν ανέφελη αυτή η αδιάλειπτη πορεία. Η Δράκου μιλάει πλέον ανοιχτά για τα ζητήματα ψυχικής υγείας στον πρωταθλητισμό, ένα θέμα το οποίο άλλοτε ήταν ταμπού για τους περισσότερους ανθρώπους του χώρου.
«Παλαιότερα, εάν δεν ένιωθες καλά σου έλεγαν “σταμάτα να κλαίγεσαι, οι αθλητές είναι σκληροί, είναι ήρωες”», λέει. «Μπορεί και οι ίδιοι οι αθλητές να θεωρούσαν ότι δεν πρέπει να φαίνεται κάποιος ευάλωτος, ότι αυτή είναι η φύση της δουλειάς. Το σώμα μπορεί να το ετοιμάσεις στο 100%, αλλά εάν δεν είναι έτοιμο και το μυαλό δεν θα αποδώσεις».
Τα τελευταία χρόνια στο εξωτερικό και στην Ελλάδα όλο και περισσότεροι αθλητές υψηλού επιπέδου μοιράζονται πτυχές της εσωτερικής αμφισβήτησης που συνοδεύει τη μοναχική πορεία της προετοιμασίας τους. Τα ζητήματα ψυχικής υγείας απασχολούν και τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, η οποία έχει προετοιμάσει σχετικά εγχειρίδια, ειδική γραμμή βοήθειας και άλλες σχετικές παροχές για τους αθλητές που θα αγωνιστούν το επόμενο διάστημα στο Παρίσι. Παράλληλα έχει ζητηθεί από κάθε χώρα να διαθέσει έναν αθλητικό ψυχολόγο για το Ολυμπιακό Χωριό.
Ο ειδικός ψυχικής υγείας Αλαν Κάρι συμμετέχει από το 2018 σε ομάδα εργασίας που συμβουλεύει τη ΔΟΕ για παρόμοια θέματα. Οπως εξηγεί στην «Κ», οι αθλητές μπορεί να έχουν ξεχωριστά ταλέντα σε κάποιους τομείς, αλλά συναισθηματικά δεν διαφέρουν από τον υπόλοιπο κόσμο. Πέρα από αγωνίες γύρω από την επίδοση, την επίτευξη των στόχων τους ή την αντιμετώπιση κάποιου τραυματισμού, καλούνται να αντεπεξέλθουν στα άγχη της καθημερινότητας που θα είχε οποιοσδήποτε. Εχουν σχέσεις, κάποιοι είναι γονείς, άλλοι μπορεί να βρίσκονται σε οικονομική δυσχέρεια. Δεν είναι άτρωτοι.
Η αθλητική ψυχολόγος και επιστημονική συνεργάτις της εθνικής ομάδας στίβου Φρόσω Πατσού παρακολουθούσε φέτος και δέκα αθλητές που θα αγωνιστούν στο Παρίσι. «Για κάποιους η συμμετοχή σε Ολυμπιακούς Αγώνες είναι πρόκληση, για άλλους βάσανο», λέει. Ορισμένοι μπορεί να αντιμετωπίζουν τη διοργάνωση ως μεγάλη γιορτή και άλλοι μπορεί να εύχονται να ολοκληρωθεί η διαδικασία όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.
Παρενέργειες
Το πώς θα το βιώσει ή θα το αντιληφθεί κάθε αθλητής εξαρτάται από την πορεία που έχει ήδη διανύσει, τον κόπο που κατέβαλε κυνηγώντας την πρόκριση ή τις δυσκολίες που συνάντησε μέχρι να πετύχει τους στόχους του. Δεν αντιδρούν όλοι το ίδιο.
«Ο αθλητής έχει ανοχή στον πόνο και στη δυσκολία, αλλιώς δεν θα ήταν πρωταθλητής. Το να υπομένει και να αντέχει, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν έχει παρενέργειες. Εξαρτάται έπειτα από τις συνθήκες που βιώνει ο καθένας, την ηλικία, το προπονητικό περιβάλλον και την προσωπικότητά του για το πώς θα αντιδράσει», λέει η κ. Πατσού.
Η ίδια γνωρίζει καλά τι περνούν οι αθλητές υψηλού επιπέδου, έχοντας διακριθεί με την εθνική ομάδα σκυταλοδρομίας σε δύο Ολυμπιακούς Αγώνες, στο Σίδνεϊ και στην Αθήνα. Εκείνη την περίοδο, όμως, τα ζητήματα ψυχικής υγείας δεν βρίσκονταν στο προσκήνιο όπως σήμερα. «Δεν το λέγαμε γιατί θεωρείτο αδυναμία. Νιώθαμε ότι δεν θα μας καταλάβει κανείς», θυμάται. «Το πρόβλημα βέβαια θα έβγαινε στην επιφάνεια, αλλά όχι λεκτικά. Εκδηλωνόταν με συμπεριφορές. Ενας αθλητής που περνούσε κατάθλιψη ή μια ψυχική δυσκολία, μπορεί να είχε νεύρα ή ασυνέπεια. Η αντιμετώπιση, όμως, ήταν ότι “εάν δεν μπορείς να αντεπεξέλθεις δεν πειράζει, θα βρεθεί κάποιος άλλος στη θέση σου που θα τα καταφέρει”».
Πέρα από αγωνίες γύρω από την επίδοση, οι αθλητές καλούνται να αντεπεξέλθουν στα άγχη που θα είχε οποιοσδήποτε. Εχουν σχέσεις, κάποιοι είναι γονείς, άλλοι μπορεί να βρίσκονται σε οικονομική δυσχέρεια. Δεν είναι άτρωτοι.
Στην καριέρα της η ίδια χρειάστηκε να κάνει πέντε χειρουργεία για να ξεπεράσει τραυματισμούς. «Δεν σε ρωτούσε κανείς τότε πώς νιώθεις, τι σκέφτεσαι, τι σε προβληματίζει. Θα έμπαινα στο χειρουργείο και η αντιμετώπιση ήταν “καλή επιτυχία και μόλις γίνεις καλά τα ξαναλέμε”. Δεν υπήρχε ενδιαφέρον για τον συναισθηματικό κόσμο του αθλητή», επισημαίνει. Υπήρχαν βέβαια και τότε, όπως διευκρινίζει, ορισμένοι προπονητές που είχαν άλλη προσέγγιση. Επωμίζονταν το οικονομικό βάρος κάποιων αθλητών ή στέκονταν πλάι τους σαν δεύτερη οικογένεια. Ηταν, όμως, οι εξαιρέσεις.
Μοναχική προπόνηση
Ορισμένες φορές η εσωτερική αμφισβήτηση δεν προκαλείται από κάποιον τραυματισμό, αλλά έρχεται έπειτα από μια επιτυχία. Το 2021, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο, ο Αλκης Κυνηγάκης κατέκτησε την πέμπτη θέση στα 10 χλμ. ανοιχτής θαλάσσης. Η συνέχεια, όμως, δεν ήταν τόσο εύκολη. Ενας συναθλητής του που τον συνόδευε στις προπονήσεις αποσύρθηκε από το άθλημα. Ο νεαρός κολυμβητής πλέον δεν είχε κάποιον δίπλα του, έπρεπε να αναμετρηθεί με τον εαυτό του και δεν μπορούσε να διαχειριστεί την αίσθηση της μοναξιάς.
«Εάν κολυμπάς με συναθλητές που έχουν πανομοιότυπους στόχους ευχαριστιέσαι την προπόνηση, γίνεται πιο ανάλαφρο. Σε μια δύσκολη ημέρα κρατάει ο ένας τον άλλο. Αλλιώς πρέπει να σε κρατήσει το μυαλό σου», λέει στην «Κ». «Ηταν τρομερά δύσκολο για εμένα να βρίσκομαι τόσες ώρες στην προπόνηση και να μη μιλάω σε άνθρωπο. Από την πίεση και επειδή ήταν κάτι νέο για εμένα, κλάταρα κάποια στιγμή, δεν πήγαινε άλλο το σώμα μου. Πονούσα ψυχικά και δεν μπορούσα να δεχθώ την προπόνηση».
Κατάφερε να το ξεπεράσει όταν ξεκίνησε να προπονείται υπό τις οδηγίες του «ασημένιου» ολυμπιονίκη στο Ρίο Σπύρου Γιαννιώτη. Οπως λέει, πλάι του άλλαξε συνήθειες, ένιωσε πιο σταθερός ψυχολογικά, βρήκε ένα στήριγμα. Σε λίγες ημέρες ο Κυνηγάκης θα αγωνιστεί για μια νέα διάκριση στο Παρίσι.
Αυτοί θα είναι οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες στους οποίους θα συμμετάσχει η 23χρονη Εμμανουέλα Κατζουράκη. Η αθλήτρια της σκοποβολής επισημαίνει ότι η πορεία μέχρι την πρόκριση και τη διάκριση είναι αρκετά ψυχοφθόρος. «Είναι δύσκολο να βλέπεις συχνά τον κόπο σου να μη φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Κάθε φορά δίνουμε στον αγώνα ένα κομμάτι του εαυτού μας, περνάμε συνεχώς από αυτοκριτική και αυτοέλεγχο», λέει. «Κάποιες φορές είναι μεγαλύτερη η απογοήτευση ή απλώς η κούραση. Χρειάζονται συνεχώς κίνητρα, ένα καλό περιβάλλον για να είναι ευχάριστη η διαδικασία».
Η κ. Πατσού παρατηρεί ότι πλέον οι νεότεροι αθλητές θα μοιραστούν με μεγαλύτερη ευκολία οτιδήποτε τους απασχολεί. «Βάζουν στη ζυγαριά και το ανθρώπινο κομμάτι, πέρα από το αθλητικό», λέει. Για την Κατζουράκη είναι σημαντικό ότι έχει ανοίξει η συζήτηση για την ψυχική υγεία. «Παλαιότερα, εάν ένιωθες ότι η πίεση ήταν αφόρητη, θεωρούσαν ότι δεν είσαι φτιαγμένος γι’ αυτό. Δεν είχες ειδικούς να μιλήσεις και να σε βοηθήσουν, δεν υπήρχε κατανόηση. Τώρα, τουλάχιστον σε έναν καλό βαθμό, υπάρχει χώρος για τέτοιες κουβέντες και η στήριξη σε όσους το ζητήσουν», τονίζει.
Μια από τις πρώτες δημόσιες τοποθετήσεις έγινε από την Ελληνοαμερικανίδα δρομέα μεγάλων αποστάσεων Αλεξία Παππά, η οποία τον Δεκέμβριο του 2020 μίλησε στους New York Times για την αναμέτρησή της με την ψυχική ασθένεια. «Ανοιξα μια πόρτα σε άλλους αθλητές ώστε να αποδεχθούν και να μοιραστούν ότι και εκείνοι ζορίστηκαν και να αντιμετωπίσουν ό,τι τους συμβαίνει σαν έναν τραυματισμό που θα πρέπει να διαχειριστούν», είχε δηλώσει στην «Κ».
«Η αγάπη για το άθλημα με κράτησε»
Η Δράκου δεν ευχαριστήθηκε τις προηγούμενες τρεις συμμετοχές της σε Ολυμπιακούς. Ηταν προσηλωμένη στον αγώνα και οι υπόλοιπες ημέρες κυλούσαν σαν νερό, λες και δεν τις ζούσε. Είχε επωμιστεί και το βάρος των προσδοκιών των άλλων. Ακούγοντας ότι θα τη δουν στην τηλεόραση ένιωθε μεγαλύτερη πίεση, ότι έπρεπε να αντεπεξέλθει, να αποδώσει καλύτερα. «Στον αθλητισμό το πιο σημαντικό κομμάτι είναι να χτίσεις την αυτοπεποίθησή σου. Εγώ για μία δεκαετία το είχα χάσει. Ο,τι και να άκουγα με επηρέαζε. Τα σχόλια μαζί με τα αρνητικά αποτελέσματα με έριχναν ψυχολογικά και έφθανα στον αγώνα με ένα βάρος τεράστιο», λέει.
Κάποια στιγμή, ενώ ήταν καλά προπονητικά, το σώμα της μέσα στην πισίνα άλλαζε, γινόταν σκληρό σαν μάρμαρο. Ζήτησε τη συμβουλή αθλητικού ψυχολόγου και εκείνος τη βοήθησε να ξεκλειδώσει το μυαλό της, να χαρεί ξανά την καθημερινότητά της. Η αφετηρία του προβλήματος δεν ήταν προπονητική, από αλλού πήγαζε.
Παρά τις δύσκολες στιγμές και τους τραυματισμούς, η Δράκου παρέμεινε στις πισίνες και πλέον είναι έτοιμη να απολαύσει αυτούς τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Πάει στο Παρίσι με χαρά και δεν προσεγγίζει με τον ίδιο τρόπο τις προσδοκίες των άλλων. Εκείνος ο αγώνας το 2021 στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα της έδωσε το έναυσμα για να ανασυγκροτηθεί και να πορευτεί διαφορετικά.
«Η αγάπη μου για το άθλημα με κράτησε. Λατρεύω την αδρεναλίνη επάνω στον βατήρα προτού χτυπήσει η κόρνα. Μου δίνει ζωή όλο αυτό», λέει. «Το περιβάλλον μου, ο προπονητής και η ομάδα μου, η οικογένειά μου, ήταν πολύ υποστηρικτικοί. Είχαν δυο φτερούγες πολύ μεγάλες και με αγκάλιαζαν έπειτα από κάθε επιτυχία ή αποτυχία. Μου έδιναν δύναμη να σηκωθώ ξανά».
