Από την αρχή της ναυτικής ιστορίας η βασική φιλοσοφία της θαλάσσιας απαγόρευσης (sea denial) ήταν η άρνηση θαλάσσιου ελέγχου στις εχθρικές ναυτικές δυνάμεις και αποτροπή προσέγγισής τους σε ζωτικούς λιμένες ή περιοχές, καθώς και η εξασφάλιση του θαλάσσιου εμπορίου μέσω συναφών ναυτικών επιχειρήσεων, θαλάσσιων αποκλεισμών και καταπολέμησης της πειρατείας. Το θαλάσσιο περιβάλλον προσφέρει «ευρύ ορίζοντα» κάλυψης και απόκρυψης παράνομων ενεργειών. Η θαλάσσια ασφάλεια προϋποθέτει την εξασφάλιση του θαλάσσιου χώρου μέσω ναυτικής αποτροπής παραδοσιακών και νέων απειλών, που συνεπάγονται οι καινοτόμες τεχνολογίες, καθώς και οι αναδυόμενες αντιπαλότητες του διεθνούς συστήματος, ενώ αποτελεί βασική προτεραιότητα των κρατών και των διεθνών οργανισμών.
Στο θαλάσσιο περιβάλλον αντανακλώνται μέτρα και συνεργασίες για πρόληψη και αντιμετώπιση των διαφόρων μορφών τρομοκρατίας, λαθρεμπορίου συμβατικών και πυρηνικών όπλων μαζικής καταστροφής (WMD) και επίδρασης (WME), βενθικού πολέμου κατά των υποθαλάσσιων υποδομών ζωτικής σημασίας (αγωγοί ενέργειας και επικοινωνίας, εγκαταστάσεις επιστημονικού ενδιαφέροντος), διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος, παράνομης μετανάστευσης – εμπορίας ανθρώπων, κλιμάκωσης περιστατικών πειρατείας με ή χωρίς ομηρία πληρώματος, επιχειρήσεων κυβερνοπολέμου, ασύμμετρης χρήσης τεχνολογίας, υβριδικών απειλών, UAVs και μη επανδρωμένων αεροσκαφών, επιθέσεις κατά πλοίων μεταφοράς φορτίων και υδρογονανθράκων από ανταρτικές ή παραστρατιωτικές ομάδες σε περιοχές κομβικής σημασίας θαλάσσιων γραμμών επικοινωνιών και ελέγχου θαλάσσιων διόδων. Οι επιχειρήσεις προστασίας και αντιμετώπισης των εν λόγω απειλών και κινδύνων, στην ολότητα του θαλάσσιου χώρου, συνιστούν «επιχειρήσεις ναυτικής αποτροπής» και απαιτούν διεθνή συνεργασία για τη διασφάλιση του σεβασμού και της λειτουργικής αποτελεσματικότητας των κανόνων του διεθνούς δικαίου.
Στο πλαίσιο αυτό, η σύγχρονη ναυτική αποτροπή, αξιοποιώντας νέα πεδία εφαρμογών των τεχνολογικών εξελίξεων, αποτελεί μια ολοκληρωμένη, σύνθετη και οριζόντια έννοια, εμπεριέχοντας ένα ευρύ φάσμα στρατηγικών, επιχειρήσεων και δράσεων για τη διατήρηση της θαλάσσιας ασφάλειας, με διεθνή συνεργασία και συντονισμό. Θεμέλιο της επιτυχούς ναυτικής αποτροπής αποτελούν οι δεξιότητες που αποκτώνται ή και αναπτύσσονται μέσω του συνόλου της εκπαίδευσης και της πρακτικής εξάσκησης στο Κέντρο Εκπαίδευσης Ναυτικής Αποτροπής – ΚΕΝΑΠ (ΝΑΤΟ Maritime Interdiction Operational Training Center – NMIOTC). Το ΚΕΝΑΠ είναι το μοναδικό εκπαιδευτικό Κέντρο της Συμμαχίας στο θαλάσσιο περιβάλλον. Κατόπιν αποφάσεως της υπουργικής συνόδου της Συμμαχίας την 12.6.2003, ιδρύθηκε την 15.11.2005, σύμφωνα με το μνημόνιο συνεργασίας που υπεγράφη από τον Ελληνα αρχηγό ΓΕΕΘΑ και τους ανώτατους διοικητές της Συμμαχίας (SACEUR, SACT) και απέκτησε την πλήρη επιχειρησιακή του ικανότητα τον Οκτώβριο του 2008. Κατά βάση στελεχώνεται από ελληνικό προσωπικό συνεπικουρούμενο από ολιγομελές προσωπικό εκ Κ-Μ της Συμμαχίας.
Το ΚΕΝΑΠ παρέχει εκπαίδευση σε στελέχη των Ε.Δ. και Σ.Α. των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ και εταίρων της Συμμαχίας, καλύπτοντας ολόκληρο το φάσμα της ναυτικής αποτροπής για παράνομη μετανάστευση, έλεγχο – νηοψία εμπορικών πλοίων, αντιμετώπιση της τρομοκρατίας στη θάλασσα, λαθρεμπόριο συμβατικών όπλων, καθώς και μαζικής καταστροφής και επιδράσεως, ασφάλεια του κυβερνοχώρου στη ναυτική αποτροπή, αντιμετώπιση της ραδιολογικής, βιολογικής, χημικής, πυρηνικής απειλής, εντοπισμό και εξουδετέρωση αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών, προστασία λιμένων και θαλάσσιων – υποθαλάσσιων υποδομών, συλλογή και ανάλυση βιομετρικών στοιχείων, παροχή ιατρικής βοήθειας στη μάχη κ.ά. Είναι εξουσιοδοτημένο κέντρο παροχής πιστοποίησης νηοψιών στις μονάδες του ναυτικού των ΗΠΑ και παρέχει πιστοποίηση της US National Association of Emergency Medical Technicians (NAEMT) για ιατρικές υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης.
Ενα εκτεταμένο δίκτυο συνεργασιών με την Interpol, τον Frontex, το FBI και το US National Ground Intelligence Center, εξασφαλίζει την παροχή εκπαίδευσης υψηλού επιπέδου. Παράλληλα, το ΚΕΝΑΠ συνεργάζεται με πολλά ακαδημαϊκά ιδρύματα, μεταξύ των οποίων τα World Maritime University, US Naval Postgraduate School, Plymouth University, Stellenbosch University, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ΕΚΠΑ και το Πολυτεχνείο Κρήτης.
Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας του ΝΑΤΟ για την ανάπτυξη αμυντικών δυνατοτήτων επιλεγμένων εταίρων, έχει ανατεθεί στο ΚΕΝΑΠ η εκπαίδευση επί θεμάτων θαλάσσιας ασφάλειας και επιχειρήσεων ναυτικής αποτροπής στα προγράμματα της Μαυριτανίας, της Τυνησίας και της Γεωργίας. Το ΚΕΝΑΠ παρέχει εξειδικευμένη εκπαίδευση στις μονάδες που μετέχουν τόσο στις μόνιμες ναυτικές δυνάμεις της Συμμαχίας, όσο και στις επιχειρήσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης Atalanta και Aspides για την προστασία κατά της πειρατείας και επιθέσεων ανταρτών Χούθι της Υεμένης, αντίστοιχα. Το κέντρο αξιολογείται περιοδικά από τη Συμμαχία και διαθέτει την υψηλότερη βαθμίδα πιστοποίησης (unconditional accreditation). Από την ενεργοποίησή του (2008), περισσότερα από 21.000 στελέχη των Ε.Δ. και των Σ.Α. από συνολικά 107 χώρες έχουν εκπαιδευθεί στις εγκαταστάσεις του ή από προσωπικό του ΚΕΝΑΠ που παρέχει εκπαίδευση στο εξωτερικό.
Αξίζει να συγκρατηθεί ότι το υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο του ΚΕΝΑΠ συνεπιφέρει, όχι μόνον επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα στο τακτικό πεδίο, αλλά και αποστολή συγχαρητηρίων και εγκωμιαστικών σχολίων διεθνών οργανισμών και ξένων χωρών προς το ΓΕΕΘΑ και ΓΕΝ για την αρτιότητα οργάνωσης και παρεχόμενη πολυσχιδή εκπαίδευση και επιμόρφωση. Ο ρόλος του ΚΕΝΑΠ/NMIOTC καθίσταται εξαιρετικά σημαντικός στην προβολή της Ελλάδας και των ελληνικών Ε.Δ.
* Ο κ. Παναγιώτης Χηνοφώτης είναι ναύαρχος (ε.α.) Π.Ν., επίτιμος αρχηγός ΓΕΕΘΑ, πρώην βουλευτής Επικρατείας – υφυπουργός Εσωτερικών.
