Οι γεωπόνοι και οι παραγωγοί βλέπουν με ανακούφιση τους πρώτους σάκους με πατάτες να φτάνουν στην αποθήκη του συνεταιρισμού στο Νευροκόπι Δράμας. Η περίοδος της συγκομιδής ξεκίνησε. Παρότι η φετινή σοδειά θα είναι αισθητά μειωμένη σε σχέση με την περυσινή, η ύπαρξή της και μόνο αποτελεί δική τους «πύρρειο νίκη» στη μάχη που έδιναν τους τελευταίους μήνες με τη λειψυδρία. «Εχει να βρέξει μήνες. Ηταν άθλος που φτάσαμε μέχρι εδώ», λέει ο Χαράλαμπος Γεωργιάδης, γεωπόνος στην Ενωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Δράμας και πατατοπαραγωγός ο ίδιος, κρατώντας στα χέρια του το «χρυσό» του χώματος της περιοχής.
Γνωστή για τη γεύση της και αναγνωρισμένη ως προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ενδειξης, η πατάτα Νευροκοπίου αποτελεί την κεντρική καλλιέργεια των παραγωγών της κωμόπολης και τη βασική πηγή πλούτου τους. Ο κ. Γεωργιάδης, όπως και οι περισσότεροι συνάδελφοί του, είναι τρίτης και τέταρτης γενιάς παραγωγοί, καθώς ο σπόρος ήρθε μαζί με τους πρόσφυγες προγόνους τους τη δεκαετία του ’20 και συνάντησε στο μέρος αυτό της Δυτικής Μακεδονίας τις κατάλληλες κλιματικές και εδαφολογικές συνθήκες. Ανθρωποι και καλλιέργεια ρίζωσαν στον τόπο.
Τα πρώτα προβλήματα με την έλλειψη νερού εμφανίστηκαν το 2017 και κορυφώθηκαν με τη φετινή ξηρασία. Η πρώτη σκηνή θρίλερ που αντίκρισαν οι παραγωγοί ήταν το σχεδόν άδειο φράγμα των Λευκογείων. «Ηταν ήπιος ο χειμώνας –χωρίς βροχές και χιόνια– και δεν γέμισε ο ταμιευτήρας στα Λευκόγεια», εξήγησε ο πρόεδρος της Ενωσης Γιάννης Κεσκίνογλου, σημειώνοντας πως από τα 10 εκατ. κυβικά μέτρα νερού που μαζεύονται συνήθως στην τεχνητή λίμνη του φράγματος, την άνοιξη υπήρχαν μόνο δύο. Με αυτά έπρεπε να καλυφθούν οι ανάγκες περίπου 300 παραγωγών. «Μόλις είδαν ότι η λίμνη δεν έχει νερό, οι αγρότες δεν καλλιέργησαν τα στρέμματα που θα καλλιεργούσαν. Η παραγωγή θα πέσει κατά 30%», είπε.
Η Ενωση, μαζί με τον Τοπικό Οργανισμό Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ) συνεργάστηκαν για να βρουν τρόπους να αντιμετωπίσουν την κατάσταση ώστε να φτάσει το νερό μέχρι τη συγκομιδή. Το πρώτο μέτρο ήταν να μειώσουν στο 1/4 το νερό που έδινε το δίκτυο σε κάθε παραγωγό. «Μετρήσαμε την κατανάλωση νερού που είχε κάνει ο κάθε παραγωγός την προηγούμενη χρονιά και του δώσαμε το 25%», σημείωσε ο κ. Κεσκίνογλου. Παράλληλα, τριπλασίασαν την τιμή του νερού από 10 σε 30 λεπτά για κάθε κυβικό μέτρο. Τελευταίο και έσχατο μέτρο ήταν να μειώσουν τις ώρες που μπορούσε να ποτίσει ο κάθε παραγωγός: κάθε περιοχή είχε νερό κάθε 4-5 ημέρες, ενώ το ωράριο ποτίσματος ήταν αυστηρά μέχρι 12 ώρες και μάλιστα τις ώρες της λιγότερης ζέστης. «Ετσι έγινε! Κάναμε οικονομία και φτάσαμε μέχρι εδώ», σημείωσε ο κ. Γεωργιάδης.
Η λύση που βρήκαν οι περισσότεροι παραγωγοί ώστε να έχουν περισσότερο νερό ήταν οι γεωτρήσεις. «Κάποιες νόμιμες, κάποιες παράνομες», διευκρίνισε ο Μιχάλης Λαφαζανίδης, παραγωγός και γεωπόνος. Παρότι οι γεωτρήσεις έσωσαν την πατάτα, αύξησαν κατακόρυφα το κόστος παραγωγής και επιβάρυναν τον υδροφόρο ορίζοντα. «Γίνεται υπεράντληση. Ειδικά φέτος. Πρέπει να εκμεταλλευτούμε τα επιφανειακά νερά. Να κατασκευαστεί ακόμη ένα φράγμα», τόνισε ο κ. Λαφαζανίδης. Ο πρόεδρος του ΤΟΕΒ Λεκανοπεδίου Κάτω Νευροκοπίου, Νεκτάριος Χατζηλαζαρίδης, προειδοποίησε πως οι περίπου 20 γεωτρήσεις του οργανισμού φέτος «έδωσαν» λιγότερο νερό, καθώς η στάθμη υπογείως πέφτει συνεχώς.
«Η μικρότερη παραγωγή στα 60 χρόνια», λέει ο γηραιότερος πατατοπαραγωγός του Νευροκοπίου. Λόγω του ελλιπούς ποτίσματος οι πατάτες δεν κατάφεραν να πιάσουν το επιθυμητό μέγεθος.
Εξω από το γραφείο του ΤΟΕΒ στο κέντρο του χωριού είχαν μαζευτεί παραγωγοί για να συζητήσουν. Είχε πάει και ο «γερόλυκος», όπως τον αποκαλούν όλοι, ο γηραιότερος πατατοπαραγωγός της περιοχής. Ανοίγει το κινητό του και δείχνει στους συντοπίτες του πόσο μικρές βγήκαν οι πατάτες, οι οποίες από τη λιγότερη ποσότητα νερού που έλαβαν δεν μπόρεσαν να φτάσουν στο κατάλληλο μέγεθος. «Η μικρότερη παραγωγή στα 60 χρόνια. Πρώτη φορά το είδαμε αυτό», αναφώνησε.
Οι παραγωγοί δεν σκέφτονται προς το παρόν αλλαγή καλλιέργειας, ωστόσο γνωρίζουν πως αν συνεχιστεί η κατάσταση αυτή θα πρέπει να προχωρήσουν σε νέες επενδύσεις, όπως η εγκατάσταση στάγδην άρδευσης, η οποία θα εξοικονομήσει περίπου το 30% του νερού που καταναλώνεται τώρα. Πάγιο αίτημά τους παραμένει η κατασκευή ενός ακόμη ταμιευτήρα, όπως αυτός των Λευκογείων.
«Θα έπεφτε ξύλο»
Στην περίπτωση του Νευροκοπίου, παρότι η κατάσταση ήταν δραματική, πρυτάνευσε η ομόνοια και οι καβγάδες μεταξύ καλλιεργητών ήταν ελάχιστοι. Μόνο στις περιπτώσεις που κάποιος θα «χτυπούσε» γεώτρηση πολύ κοντά στη γεώτρηση του γείτονά του «θα έπεφτε ξύλο». Το ίδιο δεν συνέβη παντού.
Στο Φωτολίβος, ένα χωριό κοντά στη Δράμα, η εικόνα είναι δυστοπική. Το χωριό περιτριγυρίζεται από ποτάμια, τα οποία όλα έχουν στερέψει. Στον δρόμο, δεξιά κι αριστερά υπάρχουν χωράφια που έχουν ξεραθεί από την ανομβρία, με κίτρινα καλαμπόκια και μαραμένους ηλίανθους. «Μαζευτήκαμε και προσπαθήσαμε να βάλουμε σειρά. Υπήρξε η συμφωνία να σταματάμε να ποτίζουμε 1.30 το μεσημέρι και να ξαναβάζουμε μπρος 8.00 το βράδυ. Οταν όμως ο άλλος άρχισε να βλέπει ότι καταστρέφεται η παραγωγή του και πέφτει η στάθμη του νερού των ποταμών και οι αντλίες δεν δίνουν πια νερό, έπεσε πανικός. Ο καθένας κοίταξε τον εαυτό του». Αυτή ήταν η κατάσταση που επικράτησε, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΤΟΕΒ Φωτολίβου, Σπύρο Τσομπάνογλου. Οπως είπε, προκλήθηκε αναρχία και όποιος μπορούσε έβαζε μια αντλία στο ποτάμι και έπαιρνε το νερό. Στον δρόμο προς την έξοδο του χωριού, μας έδειξε και την απόδειξη των λεγομένων του: δίπλα σε μια έκταση με ηλίανθους που είχαν ξεραθεί, βρισκόταν ένα καταπράσινο χωράφι που ποτιζόταν 4.00 το απόγευμα. Ο ιδιοκτήτης του δεύτερου είχε την οικονομική δυνατότητα να βάλει αντλία στο ποτάμι και να το μεταφέρει με καρούλια μέχρι τα στρέμματά του. Ο γείτονας – συνάδελφός του, που δεν τα κατάφερε, είδε την περιουσία του να καταστρέφεται. Συνολικά εκτιμάται πως το 50% της παραγωγής του χωριού, που καλλιεργεί κυρίως βαμβάκι, ηλίανθους, καλαμπόκι και τριφύλλι, θα χαθεί από τη φετινή λειψυδρία. «Αν βγάλω τα έξοδά μου θα είμαι τυχερός», σημείωσε ο κ. Τσομπάνογλου, λέγοντας πως μόνο με καθαρισμούς ποταμών και κατασκευή ταμιευτήρων, που να κρατούν το νερό του χειμώνα, θα μπορέσει να υπάρξει λύση στο πρόβλημα.
