Σε μάστιγα εξελίσσεται ο διαδικτυακός εκφοβισμός για τα άτομα νεαρής ηλικίας στην Ευρώπη. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που πραγματοποίησε η Eurostat, σχεδόν ένα στα δύο άτομα ηλικίας 16-29 ετών στην Ευρώπη (49,04%) ανέφερε ότι συνάντησε μηνύματα στο διαδίκτυο τα οποία θεώρησε ότι ήταν εχθρικά ή υποτιμητικά προς ομάδες ανθρώπων ή άτομα. Το αντίστοιχο ποσοστό για την Ελλάδα είναι μεν υψηλό (40,65%), αλλά από τα χαμηλότερα σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. Από τα αξιοσημείωτα στοιχεία της έρευνας είναι ότι οι πολιτικές ή κοινωνικές απόψεις, ο σεξουαλικός προσανατολισμός και η φυλετική ή εθνική καταγωγή αποτελούν τους κύριους λόγους του διαδικτυακού εκφοβισμού. Οι κοινωνικές προκαταλήψεις εγκαθιδρύονται και στον ψηφιακό κόσμο.
Οι κύριες αιτίες του διαδικτυακού εκφοβισμού
Συνολικά, 12 από τις 23 χώρες της Ε.Ε. που είχαν διαθέσιμα στοιχεία, κατέγραψαν ποσοστό μεγαλύτερο του 50%, σε ό,τι αφορά τη διαπίστωση εχθρικών ή υποτιμητικών διαδικτυακών μηνυμάτων. Το 40,65% που κατέγραψε η Ελλάδα, είναι το έκτο χαμηλότερο σχετικό ποσοστό. Αντίστοιχα, το μεγαλύτερο ποσοστό καταγράφεται στην Εσθονία (69,22%), ενώ ακολουθούν Δανία (68,48%), Φινλανδία (68,04%), Γαλλία (65,54%), Σλοβακία (65,14%) και Ολλανδία (60,15%).
Η κατηγορία «πολιτικές ή κοινωνικές απόψεις» κατέγραψε το υψηλότερο ποσοστό (35,14%) στην Ε.Ε. μεταξύ των χρηστών του διαδικτύου ηλικίας 16-29 ετών, ως προς τους λόγους για τους οποίους ομάδες ανθρώπων ή άτομα στοχοποιούνται από εχθρικά ή υποτιμητικά μηνύματα. Το ποσοστό αυτό στην Ελλάδα φτάνει το 27,17%. Τα υψηλότερα ποσοστά στην κατηγορία καταγράφονται στην Εσθονία (60,37%), τη Φινλανδία (55,94%), τη Δανία (48,86%), τη Σλοβακία (47,80%) και τη Γαλλία (46,66%).
Το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό (31,95%) στην Ε.Ε. σε ό,τι αφορά τα εχθρικά ή υποτιμητικά διαδικτυακά μηνύματα, αφορούσε την κατηγορία «σεξουαλικός προσανατολισμός (LGBTIQ ταυτότητες)». Το υψηλότερο ποσοστό καταγράφηκε σε Εσθονία (46,17%), Σλοβακία (44,16%) και Πορτογαλία (44,09%). Το αντίστοιχο ποσοστό για την Ελλάδα ανέρχεται στο 32,23%.
Η κατηγορία «φυλετική ή εθνική καταγωγή» είχε το τρίτο υψηλότερο ποσοστό, το οποίο έφτασε το 29,91%. Το αντίστοιχο ποσοστό για την Ελλάδα κυμαίνεται στο 28,13%. Αντίστοιχα, τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται σε Ολλανδία (45,01%), Πορτογαλία (44,66%) και Εσθονία (44,49%).
Επειτα, ακολουθεί η κατηγορία «θρησκεία ή πεποίθηση», καθώς για το 25,64% είναι η κύρια αιτία του διαδικτυακού εκφοβισμού. Στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει το 23,78%. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται σε Ελβετία (40,95%), Γαλλία (40,24%) και Δανία (37,47%).
Επεται η κατηγορία «σεξ» που καταγράφει ποσοστό 23,24%. Στην Ελλάδα το σχετικό ποσοστό ανέρχεται πάνω από τον μέσο όρο, στο 26,24%. Πρώτη σε αυτή την κατηγορία είναι η Φινλανδία (40,91%) και ακολουθεί η Δανία (40,20%).
H «αναπηρία» είναι μια ακόμη αιτία διαδικτυακού εκφοβισμού για το 16,83% των ερωτηθέντων. Το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα ξεπερνάει τον μέσο όρο, φτάνοντας το 20,39%. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται σε Γαλλία (29,16%), Πορτογαλία (26,07%) και Εσθονία (23,33%).
Τέλος, η κατηγορία «άλλα προσωπικά χαρακτηριστικά» κρίνεται από το 12,39% ότι ήταν η αφορμή διαδικτυακού εκφοβισμού. Στην Ελλάδα το ποσοστό κυμαίνεται στο 9,38%. Το υψηλότερο ποσοστό καταγράφεται σε Δανία (26,37%) και Μάλτα (23,85%).
«Το διαδίκτυο είναι προέκταση του πραγματικού κόσμου»
Σύμφωνα με όσα σχολίασε στην «Κ» ο Κώστας Κακαβούλης, δικηγόρος και ταμίας στην οργάνωση Homo Digitalis που δραστηριοποιείται στην προστασία των δικαιωμάτων όσων χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, «τα αποτελέσματα της έρευνας είναι πολύ φυσιολογικά, επειδή το διαδίκτυο είναι προέκταση του πραγματικού κόσμου. Τις προκαταλήψεις που έχουν οι άνθρωποι, θα τις εκφράσουν στον ψηφιακό κόσμο και μάλιστα με μεγαλύτερη ένταση, επειδή νιώθουν ότι έχουν μια φυσική απόσταση. Οι θύτες νιώθουν ότι δεν κινδυνεύουν και μπορούν να βρουν με μεγαλύτερη ευκολία το σημείο που θα κάνει το θύμα τους να νιώσει άσχημα».
Σχετικά με το ότι βάσει της έρευνας η κύρια αιτία του διαδικτυακού εκφοβισμού είναι οι πολιτικές ή κοινωνικές τοποθετήσεις, ο κ. Κακαβούλης ανέφερε ότι «τα θύματα νεαρής ηλικίας είναι πολύ ευαίσθητα με αυτά τα ζητήματα. Αρκετά συχνά δεν είναι ακόμη αρκετά σίγουρα για αυτές τους τις απόψεις. Επομένως, τέτοιες συμπεριφορές μπορούν να τα επηρεάσουν και να οδηγήσουν στην αναθεώρηση των πεποιθήσεών τους».
Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι πολύ φυσιολογικά, επειδή το διαδίκτυο είναι προέκταση του πραγματικού κόσμου. Τις προκαταλήψεις που έχουν οι άνθρωποι, θα τις εκφράσουν στον ψηφιακό κόσμο και μάλιστα με μεγαλύτερη ένταση, επειδή νιώθουν ότι έχουν μια φυσική απόσταση.
Ακόμη μια συχνή αιτία διαδικτυακού εκφοβισμού σύμφωνα με την έρευνα, είναι ο σεξουαλικός προσανατολισμός των θυμάτων. Αλλωστε, σύμφωνα με τον ίδιο, «οι θύτες προσπαθούν να κάνουν τα θύματα να νιώσουν άσχημα, προσβάλλοντάς τα. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να προσποιηθούν ότι είναι κάποιοι άλλοι, με στόχο να προσεγγίσουν το θύμα και να το κάνουν να νιώσει άνετα. Δείχνουν ένα δήθεν ενδιαφέρον για τα θύματα, ότι ενδιαφέρονται να γίνουν φίλοι ή να συνάψουν σχέση μαζί τους, όμως το μόνο που θέλουν, είναι να τα εκμεταλλευτούν με οποιονδήποτε τρόπο μπορούν».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «όταν το θύμα μοιραστεί προσωπικές του πληροφορίες, τότε οι θύτες, συχνά του αποκαλύπτουν ότι δεν ήταν αυτοί που προσποιούνταν. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα, απειλούν το θύμα ότι θα χρησιμοποιήσουν αυτές τις πληροφορίες εναντίον του, εκτός αν κάνει ό,τι του ζητήσουν. Αν δηλαδή τους δώσει χρήματα ή πάρει κάποια απόφαση προς όφελός τους».
«Ο διαδικτυακός εκφοβισμός αφορά όλους»
Αναφορικά με το ότι η έρευνα αφορά νέους ανθρώπους έως 29 ετών, ο κ. Κακαβούλης επισήμανε ότι «ο διαδικτυακός εκφοβισμούς αφορά όλους. Σε μεγαλύτερες ηλικίες συνήθως δεν αφορά τις πολιτικές πεποιθήσεις ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό, αλλά απειλές που συχνά στοχεύουν στον εκβιασμό και την απόσπαση χρημάτων».
Η Homo Digitalis όπως σχολίασε ο ίδιος, «εδώ και πέντε χρόνια πραγματοποιεί μια παρουσίαση σε σχολεία της Ελλάδας σχετικά με τον διαδικτυακό εκφοβισμό. Αυτό που έχουμε διαπιστώσει, είναι ότι ο διαδικτυακός εκφοβισμός συμβαίνει ακόμη και σε μικρά χωριά. Είδαμε ακόμη και σε ένα Γυμνάσιο που είχε 45 μαθητές, ότι περίπου δέκα παιδιά βίωναν πολύ έντονα περιστατικά, τα οποία και εξέφρασαν».
Αυτό που έχουμε διαπιστώσει, είναι ότι ο διαδικτυακός εκφοβισμός συμβαίνει ακόμη και σε μικρά χωριά. Είδαμε ακόμη και σε ένα Γυμνάσιο που είχε 45 μαθητές, ότι περίπου δέκα παιδιά βίωναν πολύ έντονα περιστατικά, τα οποία και εξέφρασαν.
Σύμφωνα με τον ίδιο, «αυτό που βλέπουμε να ισχύει στην πράξη, είναι ότι πολλά θύματα θέλουν μετέπειτα να κάνουν σε κάποιον άλλο αυτό που τους συνέβη. Κι έτσι το φαινόμενο διαιωνίζεται».
Το θετικό σύμφωνα με τον κ. Κακαβούλη, είναι ότι «τα νεαρά άτομα, πλέον μιλάνε πολύ περισσότερο για τον εκφοβισμό, κάτι που είναι πολύ σημαντικό. Ομως τους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας συχνά δεν ξέρουμε πώς να τους συμβουλεύσουμε. Τους λέμε ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούν ψηφιακά μέσα, επειδή μέσω αυτών συμβαίνει ο διαδικτυακός εκφοβισμός. Η λύση όμως δεν είναι αυτή, αλλά να συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε τα ψηφιακά μέσα χωρίς να μας επηρεάζουν οι κίνδυνοι τους οποίους θα πρέπει να μοιραζόμαστε».
