Το τηλεφώνημα έγινε στο λογιστήριο του επαρχιακού σούπερ μάρκετ, μεσημέρι Παρασκευής, λίγο πριν από το σχόλασμα. Η ώρα δεν ήταν τυχαία. Τι κι αν η υπάλληλος είχε δύο δεκαετίες εμπειρίας, ο άνδρας στην άλλη άκρη της γραμμής κατάφερε να τη χειριστεί με μαεστρία. Υποδύθηκε έναν προμηθευτή, με τον οποίο όντως συνεργαζόταν η επιχείρηση. Η πίεση που άσκησε στη συνομιλήτριά του, η αίσθηση του κατεπείγοντος που εντέχνως δημιούργησε, δεν άφησαν χαραμάδα για καθαρή σκέψη. Τον υπάκουσε τυφλά, βήμα προς βήμα. Της έστειλε ένα λινκ που υποτίθεται ότι παρέπεμπε στην τράπεζά της, για να περάσει εκεί τους κωδικούς και να συνδεθεί. Σε λίγα λεπτά ο απατεώνας είχε αποσπάσει και τον κωδικό από την εφαρμογή viber στο εταιρικό κινητό που συνδεόταν με τον λογαριασμό. Χρειάστηκε λίγες ακόμη κινήσεις για να τον αδειάσει τελείως.
Η λεία του έφτασε τις 120.000 ευρώ. «Την ίδια ώρα αντιληφθήκαμε τι είχε συμβεί. Μας κάλεσαν από τα κεντρικά της τράπεζας στην Αθήνα για να μας ενημερώσουν ότι μεταφέρονται μεγάλα ποσά με εμβάσματα σε άλλους λογαριασμούς», λέει στην «Κ» η υπεύθυνη της επιχείρησης που δέχτηκε να μιλήσει, υπό τον όρο της ανωνυμίας, για όσα συνέβησαν στην εταιρεία της πριν από δύο χρόνια.
Η απόπειρα που έκανε τότε για να μπλοκαριστούν τα εμβάσματα δεν καρποφόρησε. Τα ποσά είχαν ήδη μεταφερθεί σε άλλους λογαριασμούς ελληνικών τραπεζών σε δόσεις των 20.000 ευρώ. Δεν αποκλείεται το ταξίδι των χρημάτων να συνεχίστηκε και σε άλλα τραπεζικά ιδρύματα, για να ξεπλυθούν από τους δράστες τα ίχνη τους.
«Ηταν δουλεμένα χρήματα αυτά, οι οικονομίες μας», τονίζει η υπεύθυνη της επιχείρησης. «Εκείνη την ημέρα ήταν αδιανόητο να διαχειριστούμε αυτό που είχε συμβεί. Και για πολύ καιρό μετά μας δυσκολεύει ακόμη η σκέψη».
Σε όλη την Ελλάδα
Η δική τους περίπτωση εξαπάτησης είναι μόνο μία από αυτές που περιλαμβάνονται σε έναν ογκώδη δικαστικό φάκελο με δεκάδες κατηγορουμένους. Η δικάσιμος έχει οριστεί για τις 3 Σεπτεμβρίου στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Θεσσαλονίκης. Η υπόθεση εξιχνιάσθηκε από την Υποδιεύθυνση Ασφάλειας Κατερίνης και το συγκεκριμένο κύκλωμα φέρεται να εξαπάτησε πολίτες ανά την Ελλάδα από τον Σεπτέμβριο έως τον Νοέμβριο του 2022. Στις περισσότερες περιπτώσεις προσποιούνταν τους λογιστές για να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των θυμάτων τους, να αποσπάσουν τους κωδικούς τους και να αποκτήσουν πρόσβαση στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς.
Το αποκαλούμενο και ως «κόλπο του λογιστή» φαίνεται πως αναβιώνει ακόμη και στις μέρες μας, από άλλες ομάδες απατεώνων. Στις αρχές Αυγούστου το τμήμα Ασφαλείας Θέρμης στη Θεσσαλονίκη εξιχνίασε πέντε αντίστοιχες άπατες που είχαν διαπραχθεί εις βάρος πέντε ατόμων. Ως δράστες ταυτοποιήθηκαν 16 άτομα. Καλούσαν και αυτοί υποδυόμενοι τον λογιστή, αποσπούσαν το IBAN και τους τραπεζικούς κωδικούς του θύματος, έμπαιναν στην εφαρμογή e-banking με τα στοιχεία του και έπειτα έπειθαν τον στόχο τους να τους δώσει και τον κωδικό έγκρισης της μεταφοράς χρημάτων.
Παρόμοια συμβάντα απασχόλησαν και την Κρήτη. Τον περασμένο μήνα μία γυναίκα ηλικίας 62 ετών έχασε 4.000 ευρώ με πανομοιότυπο τρόπο από κάποιον που της συστήθηκε ως βοηθός του λογιστή της. Λίγες ημέρες νωρίτερα άλλη γυναίκα στο Ηράκλειο είχε χάσει 3.100 ευρώ και ακόμη μία στα Χανιά άλλες 3.000 ευρώ.
Τα κρούσματα εξαπάτησης είχαν ήδη ανησυχήσει και τον Σύλλογο Λογιστών – Φοροτεχνικών Ελευθέρων Επαγγελματιών Ρεθύμνου που είχε βγάλει και σχετική ανακοίνωση τον Μάιο για να εξηγήσει τα προφανή, δηλαδή «κανείς λογιστής δεν θα σας ζητήσει ποτέ τους προσωπικούς σας τραπεζικούς κωδικούς και τα στοιχεία των χρεωστικών ή πιστωτικών καρτών σας». Και στο παρελθόν σύλλογοι λογιστών από την Πρέβεζα έως την Καβάλα έχουν προβεί σε παρόμοιες προειδοποιήσεις, χωρίς όμως να ανασχεθεί η δράση των εγκληματικών ομάδων.
Οι απατεώνες προσπαθούν να χειραγωγήσουν τα θύματά τους ασκώντας ψυχολογική πίεση, δημιουργούν την αίσθηση ότι δεν θα έχουν άλλη ευκαιρία, ότι ο χρόνος μετράει αντίστροφα.
Αίσθημα ντροπής
«Ερχονται κλονισμένοι, ειδικά σε περιπτώσεις που έχουν χάσει οικονομίες μιας ζωής. Μας λένε ότι σε δύο λεπτά είδαν τον λογαριασμό τους να αδειάζει», λέει στην «Κ» αστυνομικός της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος που λαμβάνει τις μαρτυρίες θυμάτων. «Κατηγορούν τον εαυτό τους. Σκέφτονται πώς δεν το αντιλήφθηκαν εγκαίρως και πάτησαν πάνω στο phishing link που αλίευσε τους κωδικούς τους».
Σύμφωνα με τον ίδιο, σε ορισμένες περιπτώσεις τα θύματα δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν ποιες ήταν οι λάθος κινήσεις που έκαναν, ακόμη κι αν έχουν περάσει αρκετές ώρες από την κλοπή των χρημάτων τους. «Δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν μέσα στην ταραχή που ακόμη έχουν, πώς τα “λίγα στοιχεία” που έδωσαν προσέφεραν πλήρη πρόσβαση στους δράστες», επισημαίνει. «”Εγώ έδωσα έναν εξαψήφιο κωδικό στο viber για να εισπράξω χρήματα και τα έχασα όλα”, μου λένε».
Ακόμη κι αν είναι σε θέση να ανακαλέσουν τις κινήσεις τους, όταν πλέον απευθύνονται στις αστυνομικές αρχές ορισμένα θύματα μοιράζονται με φειδώ όσα έγιναν. Θεωρούν, συχνά χωρίς να υπάρχει λόγος όπως εξηγεί αστυνομικός στην «Κ», ότι εάν παραδεχτούν πως πάτησαν κάποιο μολυσμένο link θα χάσουν όποιο δικαίωμα έχουν για αποζημίωση από την τράπεζα.
Αλλες φορές ντρέπονται να αποκαλύψουν μπροστά σε οικείους τους το ακριβές ύψος της χρηματικής απώλειας ή να παραδεχτούν τη δική τους πλάνη, και οι αστυνομικοί μπορεί να ζητήσουν στον ή στην σύζυγο του θύματος να τους αφήσουν μόνους για να μιλήσουν πιο άνετα.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, μέσα στο 2023 καταγράφηκαν συνολικά 3.656 απάτες με υπολογιστή και 273 απόπειρες. Εξιχνιάσθηκαν μέχρι στιγμής μόλις οι 627 περιπτώσεις, ενώ τα θύματα ανήλθαν σε 3.733.
Σε κάθε περίπτωση, είτε πρόκειται για συνδυασμό τηλεφωνικής και ηλεκτρονικής απάτης είτε για την αποστολή απατηλών emails, οι δράστες προσπαθούν να χειραγωγήσουν τα θύματά τους ασκώντας ψυχολογική πίεση. Επιχειρούν να τους δημιουργήσουν την αίσθηση ότι δεν θα έχουν άλλη ευκαιρία, ότι ο χρόνος μετράει αντίστροφα. Εάν είναι τυχεροί μπορεί να πετύχουν το θύμα τους σε ευάλωτη στιγμή και να το καθοδηγήσουν όπου θέλουν. Ποντάρουν στο άγχος. Εάν δεν πετύχει η απόπειρα θα προχωρήσουν στο επόμενο τηλεφώνημα ή στην αποστολή ενός ακόμη email αναζητώντας άλλο πιθανό θύμα.
Μεσημέρι Παρασκευής
Οπως επισημαίνει στην «Κ» έμπειρος αστυνομικός της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, μία από τις διαπιστώσεις τους είναι ότι αρκετές από τις τηλεφωνικές κλήσεις εξαπάτησης γίνονται σε εταιρείες, αργά το μεσημέρι της Παρασκευής, όταν οι υπάλληλοι είναι πιεσμένοι και προσπαθούν να κλείσουν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα όλες τις εκκρεμότητες για να φύγουν από την εργασία τους.
Στο επαρχιακό σούπερ μάρκετ οι ιδιοκτήτες δεν μπορούν ακόμη να συνειδητοποιήσουν πώς οι δράστες κατάφεραν να παραπλανήσουν την υπάλληλο στο λογιστήριο. Οι λογαριασμοί στους οποίους διοχετεύθηκαν τα χρήματά τους δεν αντιστοιχούν σε ανθρώπους της περιοχής τους.
Τα θύματα πάντως δεν αποκλείουν να είχε εμπλακεί στο κύκλωμα κάποιος που τους γνώριζε. Μόνο έτσι μπορούν να εξηγήσουν πώς ο άγνωστος άνδρας στο τηλέφωνο παρέστησε έναν εκ των πραγματικών προμηθευτών τους.
