Η παραπληροφόρηση και η εχθρότητα που χαρακτήρισαν την ιστορία της Αλγερινής πυγμάχου στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού, Ιμάνε Κελίφ, έβαλαν φωτιά αυτές τις μέρες στα κανάλια επικοινωνίας των διαφυλικών οργανώσεων της υφηλίου. Στην Ελλάδα, η εγχώρια οργάνωση Intersex Greece είδε μια συνεπή προσπάθεια ενημέρωσης του κοινού και ενδυνάμωσης των μελών της να πλήττεται από ορδές εχθρικών σχολιαστών από κάθε γωνιά του πλανήτη, ενώ πολλοί άνθρωποι με ίντερσεξ ποικιλομορφίες ένιωσαν ταπεινωμένοι.
«Οταν ο μισός πλανήτης καταφέρεται εναντίον των ίντερσεξ ατόμων, χωρίς να γνωρίζει τον όρο, καταλαβαίνεις ότι ακόμα και αν δεν ασχολείσαι με τον αθλητισμό αλλά είσαι ίντερσεξ άτομο, μπορεί να τρομάξεις, να ντραπείς, να νιώσεις ταπεινωμένος από το πώς η κοινωνία σε αντιμετωπίζει», εξηγεί στην «Κ» με αφορμή την υπόθεση της πυγμάχου, η ψυχοθεραπεύτρια και πρόεδρος του Δ.Σ. της Intersex Greece, Βάσω Βουβάκη. «Είμαστε σε άμεση επικοινωνία με όλες τις ίντερσεξ οργανώσεις διεθνώς. Εχουμε κάνει μια παρέμβαση καλώντας όλα τα ίντερσεξ άτομα που είναι εκεί έξω και μπορεί να μην έχουν βρει ακόμα την οργάνωση, λέγοντάς τους ότι είμαστε εδώ για ό,τι χρειαστούν. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν άτομα που δεν απαντάνε στα τηλέφωνα. Και όσα έχουν απαντήσει είναι όλα τρομαγμένα».
«Η μετάφραση της λέξης intersex περιγράφει άτομα που γεννιούνται με χαρακτηριστικά τα οποία δεν εμπίπτουν αποκλειστικά σε κάποιον από τους δύο τυπικούς ορισμούς του αρσενικού και του θηλυκού σώματος».
Συχνά παραγκωνισμένο από τη δημόσια συζήτηση, το σχεδόν 2% του παγκόσμιου πληθυσμού που διακρίνεται από την ίντερσεξ ποικιλομορφία, γίνεται στην καλύτερη περίπτωση γλωσσοδέτης ανάμεσα σε χρήσιμους, κατά τ’ άλλα, ορισμούς, που πολλοί εύκολα προσπερνάνε. Για παράδειγμα: άλλο διεμφυλικός (τρανς) και άλλο διαφυλικός. Το τελευταίο είναι η μετάφραση της λέξης intersex για να περιγράψει άτομα που γεννιούνται με χαρακτηριστικά τα οποία δεν εμπίπτουν αποκλειστικά σε κάποιον από τους δύο τυπικούς ορισμούς του αρσενικού και του θηλυκού σώματος. Στην Ελλάδα μέχρι πρόσφατα τους αποκαλούσαμε και επίσημα «ερμαφρόδιτους», εξηγεί στην «Κ» και ο καθηγητής μαιευτικής, γυναικολογίας και εμβρυομητρικής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Stony-Brook της Νέας Υόρκης, Γιώργος Φαρμακίδης.
«Η Αλγερινή αθλήτρια μπορεί να έχει κάνει καλύτερες προπονήσεις»
«[Η χρήση αυτής της ορολογίας] σταμάτησε πριν από περίπου μια δεκαετία. Οταν ήρθα στην Ελλάδα το 1998 τους λέγανε ακόμα ερμαφρόδιτους. Αυτό σταμάτησε και καλώς σταμάτησε, από τους παιδιάτρους, που περιγράφανε πια στους γονείς των διαφυλικών παιδιών ότι έχουν ένα έξτρα χρωμόσωμα, ή κάπως διαφορετικά γενετικά όργανα», επισημαίνει ο κ. Φαρμακίδης. «Ακόμα στα πρωτόκολλα αναφέρεται ως ψευδερμαφροδιτισμός. Ο όρος δεν είναι δόκιμος γιατί δεν μπορεί τα θηλαστικά να έχουν και τα δύο αναπαραγωγικά συστήματα σε ισχύ. Αν και έχει χρησιμοποιηθεί πολύ από την Τέχνη, για το μεγαλύτερο μέρος της κοινότητας είναι κακοποιητικός όρος», συμπληρώνει η Βάσω Βουβάκη.
Η συζήτηση γύρω από τους διαφυλικούς ανθρώπους και συγκεκριμένα την ίντερσεξ κατάσταση της Αλγερινής πυγμάχου, πέρα από άκομψη καθώς αφορά πολύ ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, περιστράφηκε γύρω από το υποτιθέμενο πλεονέκτημά της, μετά το αυθαίρετο συμπέρασμα ότι ο συνδυασμός των χρωμοσωμάτων της τής δίνει «ανδρικό μυϊκό σύστημα και δύναμη». «Η μυϊκή δύναμη δεν είναι απαραίτητη. Γυναίκες με αυτό το χρωμόσωμα έχουν δύναμη όπως κάθε άλλη γυναίκα. Αλλά μην ξεχνάμε: και γυναίκες οι οποίες δεν έχουν αυτό το χρωμόσωμα μπορεί να είναι μυώδεις, δυνατές ή να έχουν ανδροπρεπή χαρακτηριστικά», σημειώνει ο κ. Φαρμακίδης αποσυνδέοντας τη σωματική κατάσταση από την ίντερσεξ συνθήκη. «(Η Αλγερινή αθλήτρια) μπορεί να έχει κάνει απλώς καλύτερες προπονήσεις», λέει.
Απαγόρευση των επεμβάσεων σε διαφυλικά παιδιά
Ο νόμος 4958 του 2022 απαγόρευσε τις επεμβάσεις «κανονικοποίησης» φύλου στα ίντερσεξ παιδιά, που μέχρι τότε επιτρέπονταν σε μωρά και παιδιά που γεννιούνταν με κάποια από τις δεκάδες ίντερσεξ παραλλαγές. «Ολες αυτές οι επεμβάσεις στα σώματα γίνονταν ερήμην τους, χωρίς να τους έχει εξηγηθεί τι συμβαίνει, αποφασίζοντας κάποιοι άλλοι για το ποιοι θα είναι και πώς θα ζήσουνε», λέει η Βάσω Βουβάκη. «Και κάποιες φορές τύχαινε το άτομο να συμφωνεί με το φύλο που του είχε αποδοθεί, κάποιες άλλες όχι. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάστηκε τα άτομα που υποβλήθηκαν χωρίς να ερωτηθούν σε τέτοιες επεμβάσεις, να ζήσουν το υπόλοιπο της ζωής τους ως ορμονοεξαρτώμενα, ενώ οι επεμβάσεις αυτές θεωρούνται από τον ΟΗΕ ανθρώπινα βασανιστήρια. Ο νόμος ψηφίστηκε όμως η εφαρμογή του υπολείπεται», υπογραμμίζει.
«Κάποιες φορές τύχαινε το άτομο να συμφωνεί με το φύλο που του είχε αποδοθεί, κάποιες άλλες όχι. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάστηκε τα άτομα που υποβλήθηκαν χωρίς να ερωτηθούν σε τέτοιες επεμβάσεις, να ζήσουν το υπόλοιπο της ζωής τους ως ορμονοεξαρτώμενα».
Η επιλογή των γονιών να επέμβουν στο φύλο του παιδιού τους ή να επιλέξουν τη διακοπή μιας επιθυμητής κύησης εδραιωνόταν κυρίως στην άγνοια, σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Φαρμακίδη. «Πολλές φορές στην Ελλάδα το γενετικά διαφορετικό το θεωρούμε και παθολογικό», σημειώνει ο ίδιος. «Αν οι γονείς είναι τυχεροί θα πάνε σε έναν καλό γενετιστή ή άλλο γιατρό και θα τους εξηγήσει ότι το παιδάκι τους είναι υγιέστατο», προσθέτει, ενώ διευκρινίζει ότι υπάρχουν περιπτώσεις ατόμων που μαθαίνουν ότι έχουν ίντερσεξ χαρακτηριστικά σε μεγάλη ηλικία ή επ’ αφορμής κάποιας άλλης ιατρικής επέμβασης.
Η ιστορία της Ελσας και της Μ.
Σε μια τέτοια τυχαία επέμβαση σκωληκοειδίτιδας στην πρώιμη εφηβεία της έμαθε η Μ. ότι τα εσωτερικά αναπαραγωγικά όργανά της δεν είχαν αναπτυχθεί. Δεν είχε ποτέ την αμφιβολία ότι ήταν κορίτσι, είχε άλλωστε τα τυπικά χαρακτηριστικά του φύλου της. Ομως η μητέρα της προτίμησε να μην το πουν στον πατέρα της και σε κανέναν άλλο και έτσι και η ίδια ομολόγησε μόνο πολύ αργότερα στον σύζυγό της ότι ανήκει στο φάσμα της ίντερσεξ σωματικότητας. «Μου είχαν πει ότι μόνο πέντε περιπτώσεις υπάρχουν στον κόσμο σαν τη δική μου», λέει στην «Κ» –κάτι που βέβαια απέχει από την πραγματικότητα.
«Οταν σε φωτογραφίζουν γυμνό για τη βιβλιογραφία και όταν σου λένε: “Μην το πεις πουθενά. Δεν πρέπει να το μάθουν τα αδέρφια σου ούτε οι φίλοι σου”, τότε χρειάζεται πάντα να ζεις στο περιθώριο και στις σκιές».
Η Μ. περιγράφει στην «Κ» περιπτώσεις γιατρών στη δεκαετία του 1990 που θα τη φωτογράφιζαν, θα τη χρησιμοποιούσαν για επιστημονικές δημοσιεύσεις χωρίς τη θέλησή της, εδραιώνοντας την άποψή της για την άσκηση ιατρικής βίας στα ίντερσεξ άτομα. «Οταν μιλούν για σένα μπροστά σου σαν να μην είσαι μπροστά. Οταν μαζεύονται οι γιατροί με τους φοιτητές τους για να σε εξετάσουν. Οταν χρησιμοποιούν την περίπτωσή σου για την ακαδημαϊκή τους καριέρα. Οταν σε φωτογραφίζουν γυμνό για τη βιβλιογραφία και όταν σου λένε: “Μην το πεις πουθενά. Δεν πρέπει να το μάθουν τα αδέρφια σου ούτε οι φίλοι σου”, τότε χρειάζεται πάντα να ζεις στο περιθώριο και στις σκιές. Να μην παίρνεις πολύ χώρο, να μην σε καταλάβουν, για να μπορείς να υπάρχεις ανάμεσα στους άλλους».
Η ιστορία της, την οποία περιγράφει ανώνυμα εξαιτίας ενός συνεχιζόμενου στίγματος, διαφέρει από εκείνη της Ελσας. Της 24χρονης που μίλησε ανοιχτά για την ίντερσεξ διαφοροποίησή της, την οποία διαπίστωσε από ιατρικές εξετάσεις στα 15 της χρόνια. «Τότε με εκείνους τους γιατρούς ήμουν τόσο αδιανόητα τυχερή. Τρομεροί άνθρωποι», λέει η Ελσα στην «Κ».
«Εγώ θα ένιωθα ντροπή»
Η Ελσα αποφάσισε να μιλήσει δημόσια για τη διαφυλικότητα με σκοπό την ενημέρωση. «Η συνέντευξη που είχα κάνει με τη Zoe Pre (σ.σ. δημιουργός περιεχομένου στο YouTube) ήταν η πιο επιμορφωτική από όλες. Ηταν το 90% εκπαιδευτικού περιεχομένου, 10% βιωματικού. Το αστείο ποιο είναι; Οτι ενώ είναι τόσο λεπτομερή αυτά που έχουμε πει σε εκείνη τη συνέντευξη, τα σχόλια από κάτω είναι τόσο ανούσια, διότι αν κάποιος έβλεπε πέντε λεπτά τη συνέντευξη, όλες οι ερωτήσεις θα είχαν απαντηθεί», λέει. «Ο κόσμος συχνά δεν θέλει να ακούσει γιατί έχει σχηματίσει ήδη την άποψή του».
«Είναι πολύ περίεργες οι απόψεις του κόσμου. Είναι περίεργο να βλέπεις και σχόλια από γνωστούς και φίλους, να γράφουν δημόσια για το πώς γεννήθηκε κάποιος, χωρίς να νιώθουν καμία ντροπή. Εγώ θα ένιωθα».
Ετσι και τώρα, με αφορμή την Ιμάνε Κελίφ, η Ελσα εκτέθηκε σε όλο το φάσμα του σχολιασμού στα κοινωνικά δίκτυα. «Οταν τα βλέπεις έτσι μαζεμένα είναι πολύ τραυματικά. Είναι πολύ περίεργες οι απόψεις του κόσμου. Είναι περίεργο να βλέπεις και σχόλια από γνωστούς και φίλους, να γράφουν δημόσια για το πώς γεννήθηκε κάποιος, χωρίς να νιώθουν καμία ντροπή. Εγώ θα ένιωθα».
Η Ελσα λέει πως αν ήταν το δικό της παρουσιαστικό στο ρινγκ της ολυμπιακής πυγμαχίας δεν θα έπαιρνε ποτέ σχόλια όπως αυτά που ακολούθησαν την Αλγερινή αθλήτρια, γιατί η εμφάνισή της «ανήκει στο φάσμα που θεωρείται φυσιολογικό». «Δεν μπήκα στον κόπο να απαντήσω σε κανέναν. Aν και δεν είναι εντελώς μάταιο», λέει.
«Εχουμε αναλάβει έναν ρόλο που δεν μας αναλογεί», υπογραμμίζει η πρόεδρος του Δ.Σ. της Intersex Greece. «Ρόλο, που θα έπρεπε η Πολιτεία να έχει πάρει, προκειμένου να μην καταλήγουν οι άνθρωποι να είναι τρομαγμένοι και να υπάρχει σωστή πληροφόρηση για το τι είναι ίντερσεξ και πώς ζουν οι ίντερσεξ άνθρωποι στην Ελλάδα σήμερα. Ζητάμε την εφαρμογή του νόμου του 2022, όπως και να υπάρξει η δυνατότητα ουδέτερου δείκτη φύλου κατά τη γέννηση. Ξέρουμε ότι η ύπαρξή μας κλονίζει πολλούς γιατί αποδεικνύει ότι το φύλο δεν είναι δίπολο», καταλήγει.
