Ρυθμούς επιδημίας λαμβάνει η παραμόρφωση σε νεκταρίνια και κυρίως ροδάκινα στην Κεντρική Μακεδονία. Οταν αυτή η παραμόρφωση εντοπίστηκε πριν από περίπου τρία χρόνια σε ένα αγρόκτημα στις Αμπελειές Πέλλας, κανείς δεν έδωσε ιδιαίτερη σημασία. Σύντομα όμως το φαινόμενο άρχισε να εξαπλώνεται. Πλέον, οι παραμορφώσεις αυτών των φρούτων εντοπίζονται σε τουλάχιστον 6.500 στρέμματα. Το πιο ανησυχητικό όμως είναι, ότι το πρόβλημα, αφορά φέτος αρκετούς νομούς της χώρας.
Επιστήμονες από το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο και το εργαστήριο Φυτοπαθολογίας του ΑΠΘ προσπαθούν να βρουν το αίτιο του φαινομένου, αλλά μέχρι στιγμής χωρίς αποτέλεσμα. Οπως αναφέρουν στην «Κ», είναι η πρώτη φορά στα χρονικά που εμφανίζεται διεθνώς αυτή η συμπτωματολογία. Είναι αρκετά πιθανό, τα αίτια να είναι περισσότερα από ένα και να μην ευθύνεται αποκλειστικά κάποιος ιός, αλλά και οι κλιματολογικές συνθήκες που επιβάρυναν τα δεδομένα.
«Γωνιώδη σημεία, μειωμένη βλάστηση και ξυλώδης υφή»
Σύμφωνα με όσα σχολίασε στην «Κ» ο Χρήστος Γιαννακάκης, πρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Πυρηνοκάρπων (ΕΔΟΠ) και αντιπρόεδρος της Εθνικής Ενωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ), «έχουν παρατηρηθεί συγκεκριμένα συμπτώματα σε αυτά τα δέντρα. Αρχικά, το μισό κλαδί είναι εντελώς άδειο και μόνο το μισό μπορεί να δώσει καρπό. Επίσης, υπάρχει μειωμένη βλάστηση, ενώ οι καρποί παραμορφώνονται. Δηλαδή, σχηματίζεται ένας καρπός με γωνιώδη σημεία, ενώ το ροδάκινο φυσιολογικά είναι στρογγυλό. Φυσικά, αλλοιώνεται και η υφή του καρπού, με αποτέλεσμα να είναι πολύ σκληρός. Παίρνει μια ξυλώδη υφή και δεν έχει πολλούς χυμούς». Αυτά τα παραμορφωμένα φυτά όπως εξήγησε, «σε καμία περίπτωση δεν είναι εμπορεύσιμα, αλλά ούτε επικίνδυνα για τον άνθρωπο».
Σχηματίζεται ένας καρπός με γωνιώδη σημεία, ενώ το ροδάκινο φυσιολογικά είναι στρογγυλό. Φυσικά, αλλοιώνεται και η υφή του καρπού, με αποτέλεσμα να είναι πολύ σκληρός. Παίρνει μια ξυλώδη υφή και δεν έχει πολλούς χυμούς.
Οπως σημείωσε ο ίδιος, «το φαινόμενο εμφανίστηκε το 2021 σε έναν αγρό 10 στρεμμάτων με ροδάκινα. Την επόμενη χρονιά επεκτάθηκε σε διπλανούς αγρούς και πλέον επικεντρώνεται σε συνολικά περίπου 6.500 στρέμματα, σε Ημαθία, Λάρισα, Κιλκίς, Πιερία, Πέλλα και Φλώρινα. Ομως, περίπου το 80% των παραμορφωμένων φρούτων εντοπίζονται στην Πέλλα. Κυρίως έχουν επηρεαστεί τα ροδάκινα και λιγότερο τα νεκταρίνια, επειδή είναι πολύ λιγότερα σε αριθμό».
Σχετικά με το πώς υπάρχει η εκτίμηση αυτού του αριθμού, ο ίδιος σημείωσε ότι «έχουμε ένα ηλεκτρονικό σύστημα το οποίο αντλεί στοιχεία από τη βάση δεδομένων του ΟΠΕΚΕΠΕ του ΟΣΔΕ. Εκεί, κάθε αγρότης δηλώνει ποιο αγροτεμάχιο έχει εμφανίσει την προσβολή και σε πόσα δέντρα, ώστε να έχουμε πλήρη εικόνα του προβλήματος».
Η καταγραφή δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, καθώς όπως υπογράμμισε ο κ. Γιαννακάκης, «τώρα συγκομίζεται και μια από τις βασικότερες ποικιλίες συμπύρηνων ροδάκινων. Αυτή η ποικιλία που λέγεται Ανδρος και είναι κονσερβοποιήσιμη, αντιπροσωπεύει περίπου το 35-40% της συνολικής παραγωγής ροδάκινων. Εκτιμούμε ότι ως το τέλος Αυγούστου θα έχουμε πλήρη εικόνα, ώστε να ξέρει η κυβέρνηση τι μέτρα θα πάρει και πόσο θα κοστίσουν».
«Δεν έχει εμφανιστεί πουθενά στον κόσμο»
Το Εργαστήριο Ιολογίας του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου πραγματοποιεί εδώ και περίπου δύο χρόνια έρευνες αναφορικά με τις αιτίες που οδηγούν στην παραμόρφωση των καρπών. Οπως εξήγησε στην «Κ» η Χριστίνα Βαρβέρη, προϊσταμένη του Εργαστηρίου Ιολογίας, το φαινόμενο φαίνεται πως οφείλεται σε ένα συνδυασμό παραγόντων. Σύμφωνα με όσα ανέφερε, «μας έστειλαν κάποια δείγματα από ροδάκινα της περιοχής ήδη από πρόπερσι, όπου βρήκαμε κάποιους ιούς. Οταν όμως το πρόβλημα άρχισε να γίνεται πιο επιδημικό, ξεκινήσαμε την επαφή με συναδέλφους είτε από τη Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης είτε ιδιώτες».
Οπως εξήγησε η ίδια, «έπειτα από κάποιες αρκετά εξειδικευμένες αναλύσεις, βρίσκουμε το ίδιο ιολογικό φορτίο και σε φύλλα και σε καρπούς δένδρων που είτε παρουσιάζουν συμπτώματα, είτε όχι». Αυτό σύμφωνα με την ίδια σημαίνει ότι «το ζήτημα είναι πολύπλοκο. Ψάχνουμε να βρούμε τι άλλο μπορεί να συντελεί σαν επιπλέον παράγοντας ή ίσως σαν ο μόνος παράγοντας. Μπορεί να ευθύνονται ακάρεα που έχουμε εντοπίσει σε κάποιους παραμορφωμένους καρπούς, είτε οι περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν τα τελευταία χρόνια. Για παράδειγμα, οι ήπιοι χειμώνες αυξάνουν το ιολογικό φορτίο και τους πληθυσμούς των ακάρεων. Επίσης, οι υψηλές θερμοκρασίες την άνοιξη, δεν επιτρέπουν επαρκή γονιμοποίηση και προκαλούν επίσης παραμορφώσεις στους καρπούς».
Βρίσκουμε το ίδιο ιολογικό φορτίο και σε φύλλα και σε καρπούς δένδρων που είτε παρουσιάζουν συμπτώματα είτε όχι. Ψάχνουμε να βρούμε τι άλλο μπορεί να συντελεί σαν επιπλέον παράγοντας ή ίσως σαν ο μόνος παράγοντας.
Σχετικά με το ζήτημα των ιώσεων στα συγκεκριμένα δέντρα, η κ. Βαρβέρη υπογράμμισε ότι «οι ιοί μεταδίδονται στις καλλιέργειες με το αγενές πολλαπλασιαστικό υλικό, αλλά υπάρχουν και οι φορείς μετάδοσης, όπως τα έντομα και η γύρη. Επομένως, στην κατάσταση που είναι τα δέντρα, δεν υπάρχει περίπτωση να μην εντοπίσουμε τουλάχιστον τρεις ιούς. Αρα, ούτως ή άλλως, υπάρχει μια κατάσταση που επιβαρύνει το φυτό».
Το πρόβλημα σύμφωνα με την ίδια, είναι ότι «αυτή η συμπτωματολογία δεν έχει εμφανιστεί πουθενά στον κόσμο. Εξαπλώνεται με μεγάλη ταχύτητα που δεν συνάδει αποκλειστικά με την ιολογική αιτιολογία. Τώρα έχει πάει Λάρισα και Ημαθία. Είναι τεράστιο το πρόβλημα και όσο πάει γίνεται και χειρότερο».
Πλέον, όπως επισήμανε η ίδια, «έπειτα από παραίνεση του υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Διονύση Σταμενίτη, είμαστε στη φάση κατάθεσης ενός τετραετούς προγράμματος ώστε να εξετάσουμε το πρόβλημα από όλες τις πλευρές. Πρέπει να κάνουμε πειραματισμούς και να δούμε ο κάθε παράγοντας πώς εμφανίζεται και τι κομμάτι του αντιστοιχεί σε αυτό το φαινόμενο που έχουμε μπροστά μας».
Πάντως, η ίδια εκτιμάει πως «είναι πολύ νωρίς να πούμε ότι πρέπει να ξεριζωθούν τα δέντρα, επειδή η καινούργια καλλιέργεια που θα βάλουμε μπορεί να παρουσιάσει πρόβλημα σε δύο χρόνια. Δεν νομίζω ότι μπορούμε να συστήσουμε να τα ξεριζώσουν και να βάλουν πάλι ροδάκινα. Σε περίπτωση που ευθύνονται τα ακάρεα σε συνδυασμό με τους ιούς, τότε ενδεχομένως μπορεί να υπάρξει χημική αντιμετώπιση, ή κάποιες ποικιλίες να είναι περισσότερο ανθεκτικές».
«Δεν φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση με ιολογικό παράγοντα»
Η Ενωση Κονσερβοποιών Ελλάδος (ΕΚΕ) έχει συνάψει προγραμματική σύμβαση με το τμήμα Γεωπονίας του ΑΠΘ, που μέσω μιας παράλληλης έρευνας θα προσπαθήσει με τη σειρά του να εντοπίσει την αιτία του προβλήματος. Σύμφωνα με όσα ανέφερε στην «Κ» η Βαρβάρα Μαλιόγκα, καθηγήτρια Ιολογίας Φυτών του ΑΠΘ, «φαίνεται ότι είναι σοβαρό πρόβλημα, καθώς κάθε χρόνο έχει ολοένα και μεγαλύτερη πυκνότητα εμφάνισης».
Με τα δεδομένα που έχουμε προς το παρόν, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια συσχέτιση με κάποιον ιολογικό παράγοντα.
Εδώ και δύο μήνες όπως εξήγησε, «αρχίσαμε να διερευνούμε κατά πόσο το φαινόμενο μπορεί να οφείλεται στην παρουσία κάποιου ή κάποιων ιών, αν δηλαδή είναι ιολογικό το πρόβλημα. Με τα δεδομένα που έχουμε προς το παρόν, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια συσχέτιση με κάποιον ιολογικό παράγοντα. Ωστόσο, ξεκινήσαμε την έρευνα από την πλευρά μας πολύ πρόσφατα. Οι αναλύσεις είναι σε εξέλιξη, είμαστε σε αναζήτηση του αίτιου χωρίς να έχουμε οδηγηθεί κάπου προς το παρόν».
Οπως εξήγησε η κ. Μαλιόγκα, «πρώτη φορά παρατηρούμε αυτή τη συγκεκριμένη παραμόρφωση. Σίγουρα θα βοηθούσε να διερευνηθεί και από διάφορες άλλες πλευρές. Σε αυτή τη φάση πάντως, δεν είναι σωστό να κάνουμε προβλέψεις για το αίτιο του προβλήματος. Θεωρώ ότι χρειάζεται αρκετός χρόνος ακόμη για τη διερεύνηση». Αναφορικά με το αν μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτή η παραμόρφωση, η ίδια σημείωσε ότι «εφόσον δεν έχει προσδιοριστεί το αίτιο, δεν ξέρω πόσο χρήσιμο θα ήταν να πούμε ότι ξεκινάμε να λαμβάνουμε συγκεκριμένα μέτρα αντιμετώπισης».
«Απώλεια εισοδήματος που πρέπει να αναπληρωθεί»
Το σημαντικό σύμφωνα με τον κ. Γιαννακάκη, είναι ότι «έχουμε απώλεια εισοδήματος που θα πρέπει να αναπληρωθεί. Αν επεκταθεί με ταχύτητα αυτή η ασθένεια, θα πληγεί ένας κύκλος εργασιών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ».
Παράλληλα, όπως υπογράμμισε, «εφόσον επιβεβαιωθεί ότι τα δέντρα έχουν προσβληθεί από ιό, θα πρέπει να ξεριζωθούν και να καούν. Σκεφτόμαστε να αντισυμβληθούμε με κάποιες εταιρείες, οι οποίες θα μετατρέψουν τους κορμούς και τα κλαδιά σε τρίμματα, που μετέπειτα θα μετατραπούν σε πέλετ και θα καούν».
Εχουμε απώλεια εισοδήματος που θα πρέπει να αναπληρωθεί. Αν επεκταθεί με ταχύτητα αυτή η ασθένεια, θα πληγεί ένας κύκλος εργασιών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ.
Αλλωστε, σύμφωνα με τον ίδιο, «δεν θα επιτρέπεται να φυτεύουν ροδάκινα επειδή θα μεταδοθεί και στη νέα φυτεία η ασθένεια. Επομένως, θα πρέπει να καταλήξουμε με τι φυτά θα αντικαταστήσουμε τη ροδακινοκαλλιέργεια, τα οποία να μην έχουν ζήτημα προσβολής. Επίσης, συζητάμε με την πολιτική ηγεσία, κατά πόσο μπορούμε να κάνουμε χρήση των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης, ώστε να γίνει αναδιάρθρωση».
Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης σύμφωνα με τον κ. Γιαννακάκη «καταγράφει το πρόβλημα. Τους τροφοδοτούμε κάθε εβδομάδα με στοιχεία ώστε να γνωρίζουν την εξέλιξη των δηλώσεων. Οι έλεγχοι των αγροκτημάτων από την Πολιτεία θα ξεκινήσουν προς το τέλος του Αυγούστου, όπως μας έχουν δηλώσει».
«Να μην επιτρέψουμε τον πολλαπλασιασμό τους»
Από την πλευρά του, ο Κωνσταντίνος Αποστόλου, πρόεδρος της Ενωσης Κονσερβοποιών Ελλάδος, μιλώντας στην «Κ», έκανε λόγο για «βραδυφλεγή βόμβα. Βάσει των έως τώρα δηλώσεων των παραγωγών, τα παραμορφωμένα δέντρα βρίσκονται σε συνολική έκταση περίπου 6.300 στρεμμάτων, εκ των οποίων τα περίπου 5.500 στρέμματα είναι συμπύρηνα ροδάκινα. Τα υπόλοιπα είναι επιτραπέζια ροδάκινα, νεκταρίνια και λίγα βερίκοκα. Ανησυχώ όμως ότι τα στρέμματα θα είναι πολύ περισσότερα όταν ολοκληρωθούν οι δηλώσεις».
Το ανησυχητικό σύμφωνα με τον ίδιο είναι ότι «το φαινόμενο αναπτύσσεται. Πλέον μας λένε ότι εντοπίζεται στη Λάρισα, σποραδικά ακόμη και στην Ημαθία. Και στην Πέλλα όμως έτσι είχε ξεκινήσει».
Δεν ξέρουμε ακόμη αν ευθύνεται ιός, κοκτέιλ ιών ή οι κλιματολογικές συνθήκες. Γίνονται πολλές εκτιμήσεις, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τίποτα ακόμη. Είμαστε σε έναν ωκεανό.
Οταν ολοκληρωθεί η πλήρης καταγραφή, τότε, σύμφωνα με τον ίδιο, «αναμένουμε την κατεύθυνση από το υπουργείο. Προφανώς θα πρέπει να καταστραφούν αυτά τα χωράφια για να μην έχουμε επέκταση του φαινομένου και να δοθεί αποζημίωση στους αγρότες. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε αυτή τη στιγμή είναι να μην επιτρέψουμε τον πολλαπλασιασμό τους». Σχετικά με το οικονομικό κόστος αυτού του φαινομένου, ο ίδιος υπογράμμισε ότι «φέτος δεν έχουμε ζητήματα επάρκειας για τη λειτουργία των βιομηχανιών. Εφόσον όμως υπάρχει γεωμετρική πρόοδος του προβλήματος, τότε την επόμενη περίοδο, σίγουρα θα το βρούμε μπροστά μας».
Σχετικά με την παράλληλη έρευνα που τρέχει από το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο και το εργαστήριο Φυτοπαθολογίας του ΑΠΘ, ο ίδιος σημείωσε ότι «δεν ξέρουμε ακόμη αν ευθύνεται ιός, κοκτέιλ ιών, ή οι κλιματολογικές συνθήκες. Γίνονται πολλές εκτιμήσεις, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τίποτα ακόμη. Είμαστε σε έναν ωκεανό».
