Κατά γενική ομολογία οι Ολυμπιακοί του Παρισιού ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένοι – σε τέτοιο βαθμό μάλιστα, που η δήμαρχος Αν Ινταλγκό σκέφτεται πλέον να κατέβει και για τρίτη θητεία. Οι κάτοικοι της πόλης τούς αγκάλιασαν, παρά τα ασφυκτικά μέτρα μετακίνησης και ελέγχου. Η γαλλική πρωτεύουσα, που αντιμετωπίζει τελευταία ως υπαρξιακό τον κίνδυνο να μεταμορφωθεί σε σκηνικό σέλφι για τους φαν της σειράς Emily in Paris, κατάφερε να αναδείξει με τον καλύτερο τρόπο διαφορετικές πλευρές της. Τα στάδια λειτούργησαν ωραία, ιδίως τα λυόμενα, τοποθετημένα σε εμβληματικές περιοχές. Και η τελετή έναρξης έμεινε, καθ’ όλη τη διάρκεια των αγώνων, κάτι σαν διαρκής μνήμη – με τα σκηνικά της εντός της πόλης να γίνονται τόποι επίσκεψης. Με πρώτο το αερόστατο-ιπτάμενο βωμό στο Jardin des Tuilleries, στο ίδιο σημείο που έχει μείνει στην ιστορία ως ένα από τα πρώτα σημεία όπου πέταξε παρόμοια κατασκευή το 1783. Θα μείνει κατά πάσα πιθανότητα, λένε, ως μόνιμο αξιοθέατο.
Τα καλύτερα σημεία της προχθεσινής τελετής λήξης, λοιπόν, ήταν όπου θύμισε την έναρξη και την επιτυχία των αγώνων. Το κεντρικό μέρος της όμως ήταν κομμάτι χαοτικό, αργό, πνιγμένο από το βάρος της βασικής του ιδέας. Ηταν πολύ δύσκολο να παρακολουθήσεις όλη αυτή την ιστορία για τον χρυσό ταξιδιώτη, που έρχεται από το μέλλον για να ξαναανακαλύψει τους… Ολυμπιακούς και το κάνει αυτό με μια ελληνική σημαία και μια αναδυόμενη Νίκη της Σαμοθράκης (εκ Λούβρου). Θα ευχαριστήθηκαν, φαντάζομαι, όσες και όσοι στην Ελλάδα επέκριναν την τελετή έναρξης. Εδώ και αρχαίο πνεύμα είχαμε, και αγάλματα να αιωρούνται, μέχρι και την ελληνική σημαία ως αναφορά στο ολυμπιακό ιδεώδες.
Φάνηκαν έτσι πολύ περισσότερο στην κλεισμένη μέσα στο στάδιο τελετή λήξης, και τα όρια αυτού που λέμε Ολυμπιακοί Αγώνες. Μια αρκετά προβληματική διοργάνωση, που προφανώς δεν γίνεται κατά τη διάρκεια παγκόσμιας εκεχειρίας και επιμένει ότι «δεν είναι πολιτική», ενώ βεβαίως είναι, διαρκώς είναι, από το ποιοι εκλέγονται στην ολυμπιακή επιτροπή ώς τους ασφυκτικότατους χορηγούς. Ως εκ τούτου, εντός σταδίου, για να επιβεβαιώνεται το αθάνατον του πράγματος, επικρατεί συνήθως η άγαρμπη αλληγορία. Οπως προχθές. Ολο αυτό το πολύ γενικό, το πολύ μεταφορικό, το πολύ «στο δυστοπικό μέλλον θα παλεύουμε να ξαναχτίσουμε το ολυμπιακό ιδεώδες», το πολύ High Life της Κλερ Ντενί σε εκδοχή επαρχιακού χοροθεάτρου, όλο αυτό λοιπόν έδειχνε και το συγκριτικό πλεονέκτημα της τελετής έναρξης. Που αντί να ασφυκτιά στο Ολυμπιακό Στάδιο, είχε δύο βδομάδες νωρίτερα βγει στη σύγχρονη πόλη, κι είχε αφήσει πολύ συγκεκριμένες αναφορές, πολύ συγκεκριμένους ανθρώπους με το βάρος της πολιτικής τους παρέμβασης και της ταυτότητάς τους να χρωματίσουν την αφήγηση, σε ζωντανή αντίστιξη με το αλληγορικό παραμύθι του ολυμπιακού και του παρισινού ιδεώδους.
Από την τελετή λήξης κρατώ τρεις ακόμα εικόνες: Την παρέλαση και το χαμόγελο της Αλγερινής πυγμάχου Ιμάν Κελίφ, αδιαμφισβήτητα μιας από τις μορφές των αγώνων.
Την απονομή του Μαραθωνίου γυναικών, με την Ολλανδέζα Σιφάν Χασάν να παίρνει το χρυσό μετάλλιο και να επιλέγει να το κάνει φορώντας χιτζάμπ – επαναφέροντας ουσιαστικά εδώ, στο κέντρο των Ολυμπιακών του Παρισιού, το μεγάλο απωθημένο και αυτών των αγώνων, και των τελετών, και βεβαίως της γαλλικής κοινωνίας. Το μήνυμα της Χασάν, μιας γυναίκας που εκτιμάται βαθιά για την πολιτική της φωνή σε ζητήματα ταυτότητας, μετανάστευσης και διαχείρισης του (γυναικείου και αθλούμενου) σώματος, και η οποία επιλέγει η ίδια πότε θα φορέσει μαντίλι, είναι ουσιαστικά το επιχείρημα στο οποίο δεν καταφέρνει να δώσει χώρο η Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία: η χρήση του χιτζάμπ ως ζήτημα ελεύθερης (ακόμα και ελευθεριακής) επιλογής. Αν σκεφτείς ότι η εν λόγω Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία είναι στα συνταγματικά όρια ασφαλείας της τον τελευταίο μήνα, με τον πρόεδρο Μακρόν να καθυστερεί την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης μετά τις εκλογές, μπορείς να δεις και τους Ολυμπιακούς γενικά ως μια δραστηριότητα που προφανώς έκρυψε κάτω απ’ το χαλί τα τυφλά σημεία της σύγχρονης Γαλλίας, αλλά και με έναν πολύ ενδιαφέροντα τρόπο τα άφηνε ξαφνικά να φανούν από εκεί που δεν τα περίμενες.
Εκεί κολλάει και η τρίτη μου αγαπημένη σκηνή από την προχθεσινή τελετή: το κλείσιμο, με την Yseult να τραγουδάει το «My Way» του Σινάτρα (αγγλική εκδοχή του γαλλικού τραγουδιού «Comme d’ habitude»). Μεγάλη ιστορία κι εδώ: η Γαλλίδα τραγουδίστρια μιλάει πολύ συχνά για τη μεταναστευτική καταγωγή των γονιών της από το Καμερούν. Σε ένα κλασικό βίντεο που το ξανανέβασαν βεβαίως τα ακροδεξιά τουίτ από προχθές, καταγγέλλει τον γαλλικό ρατσισμό (έχει μείνει η φράση της «αν είσαι μειονότητα σου λένε βούλωσ’ το, ηρέμησε, δεν είσαι στη χώρα σου, και πρέπει και να είσαι υπόχρεος. Αλλά τι χρωστάμε στη Γαλλία, ακριβώς; Το ότι αρνήθηκε στους γονείς μας την αξιοπρέπεια και τον σεβασμό;»). Οι πολλές φορές συγκινητικοί αυτοί Ολυμπιακοί Αγώνες έκλεισαν έτσι, ίσως σε πείσμα του γενικού τους πλαισίου, με έναν ύμνο στη μετακίνηση, τη μετάφραση, την τρομερή επιμονή, την αξιοπρέπεια και τη διεκδικητική πολιτειότητα. Δεν είναι μικρό πράγμα.
* Ο κ. Δημήτρης Παπανικολάου είναι καθηγητής Νεοελληνικών και Πολιτισμικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
