«Δεν θέλω να ξαναβάλω στο στόμα μου κρέας! Αγαπώ τα ζώα. Ανησυχώ για το μέλλον του πλανήτη». Τις παραπάνω δηλώσεις κάνουν όλο και πιο συχνά έφηβοι, αλλά και παιδιά δέκα και έντεκα ετών, ενώπιον της Αννας Παπαγεωργίου, διαιτολόγου-διατροφολόγου και ιδρύτριας του Κέντρου Συμβουλευτικής Διατροφής και προαγωγής Υγείας «Ευρωστία».
«Από το 2018 έως σήμερα, έχουν αυξηθεί πολύ οι ανήλικοι που αποφασίζουν να ακολουθήσουν κάποιον τύπο χορτοφαγικής διατροφής», αναφέρει η κ. Παπαγεωργίου. Στη διατροφολόγο φέρνουν τα παιδιά οι γονείς, οι οποίοι ανησυχούν επειδή το παιδί τους έγινε… βίγκαν. «Πολλοί ανήλικοι είναι οι πρώτοι στην οικογένεια που γυρνούν την πλάτη στο κρέας, με συνέπεια να φέρνουν σε αμηχανία τους γονείς τους, που δεν αποκλείεται να είναι “φανατικοί” κρεοφάγοι», διευκρινίζει η ίδια· «αφενός, φοβούνται ότι μπορεί η νέα διατροφή να υπολείπεται των “παραδοσιακών”, αφετέρου δεν έχουν τις γνώσεις για την παρασκευή ενός χορτοφαγικού μενού». Οι επιστήμονες είναι καθησυχαστικοί – αν το παιδί τρώει όσπρια και ψάρι ή αν διατηρήσει τα γαλακτοκομικά προϊόντα στη διατροφή του, δεν υπάρχει καμία απώλεια. Ακόμη, όμως, και οι αυστηροί βίγκαν έχουν πολλές επιλογές για να αναπληρώσουν όσα χάνουν από τη διακοπή κατανάλωσης προϊόντων ζωικής προέλευσης.
Η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία, όπως άλλωστε και η καναδική, διαβεβαιώνουν ότι η χορτοφαγική δίαιτα δεν εγκυμονεί κανέναν κίνδυνο για τους ανηλίκους, αρκεί να τηρείται η ενδεδειγμένη ημερήσια θερμιδική πρόσληψη.
Υπενθυμίζεται πως υπάρχουν πολλές διακριτές υποκατηγορίες χορτοφάγων, όπως οι λακτο-ωο-χορτοφάγοι, που δεν καταναλώνουν κρέας, ψάρια, πτηνά ή υποπροϊόντα τους, αλλά τρώνε γαλακτοκομικά και αυγά, αλλά και οι χορτοφάγοι (βίγκαν) που δεν καταναλώνουν καθόλου ζωικά προϊόντα. «Κάποιοι ακολουθούν μακροβιοτικές δίαιτες, οι οποίες δεν είναι απαραιτήτως χορτοφαγικές, αλλά βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε δημητριακά, όσπρια και λαχανικά», λέει η κ. Παπαγεωργίου. Υπάρχουν φρουτοφάγοι, ωμοφάγοι και άλλοι που ακολουθούν εξαιρετικά περιοριστικές χορτοφαγικές δίαιτες. «Μακροχρόνιες μελέτες σε πληθυσμούς γαλακτο-ωο-χορτοφάγων παιδιών έχουν τεκμηριώσει την κατάλληλη ανάπτυξη από τη βρεφική ηλικία έως την ενήλικη ζωή», τονίζει η επιστήμονας. Αντίστοιχες έρευνες όμως σε αυστηρά βίγκαν πληθυσμιακές ομάδες «είναι ανεπαρκείς για να εξαχθούν συμπεράσματα».
Οι γονείς των βίγκαν παιδιών καλούνται, λοιπόν, να αποκτήσουν νέες διατροφικές συνήθειες, αλλά και δεξιότητες: να βάλουν το σούσι στο εβδομαδιαίο μενού, να φτιάξουν χειροποίητη χορτόπιτα, να αγοράζουν συστηματικά ξηρούς καρπούς και παράγωγα αυτών (φιστικοβούτυρο, αμυγδαλοβούτυρο κ.ά.). «Εμείς ως διατροφολόγοι πρέπει να συνθέσουμε με σχολαστικότητα ένα μενού με σωστούς συνδυασμούς, οι δε γονείς πρέπει να εκπαιδευτούν», εξηγεί η ίδια. «Τον ψευδάργυρο μπορούν να τον πάρουν από τα όσπρια, τους ξηρούς καρπούς, το κεφίρ και το ψωμί με προζύμι», αναφέρει ενδεικτικά, «η πρόσληψη των καλών λιπαρών οξέων μπορεί να γίνει από φύκια (σούσι), έλαιο λιναρόσπορου, καρύδια και σόγια». Κομβικό ρόλο παίζουν και οι μέθοδοι μαγειρέματος, «προκρίνουμε τα ωμά ή ελαφρώς σοταρισμένα λαχανικά έναντι των ψητών και των βραστών» λέει, «διότι αυτά διατηρούν το 70% των βιταμινών τους». Τα αυστηρά βίγκαν παιδιά μπορούν να προσλάβουν αποκλειστικά μη αιμικό σίδηρο, ο οποίος απορροφείται καλύτερα μαζί με βιταμίνη C, «επομένως, χρειάζονται φρούτα και σαλάτες μέσα στην ημέρα όσο πιο ωμές γίνεται».
Ο τακτικός αιματολογικός έλεγχος κρίνεται απαραίτητος. «Οι βιολογικοί δείκτες θα μας υποδείξουν αν χρειάζεται να δώσουμε στο παιδί κάποιο συμπλήρωμα διατροφής, για να προλάβουμε μια πιθανή αναιμία ή να θωρακίσουμε το νευρικό σύστημα του ανήλικου χορτοφάγου». Συνολικά, η πρόσληψη βιταμίνης Β12, ασβεστίου, βιταμίνης D και τροφών που περιέχουν σίδηρο πρέπει να επανεξετάζεται σε κάθε έφηβο και να προσφέρεται η κατάλληλη καθοδήγηση.
Τα κίνητρα της αλλαγής
Οι παιδίατροι και οι παιδοδιατροφολόγοι, ωστόσο, εστιάζουν περισσότερο στα κίνητρα των παιδιών που αλλάζουν τρόπο διατροφής. «Συχνά ακολουθούν απλώς μια μόδα ή πάνε κόντρα στους δικούς τους, κόβουν το κρέας και ενδέχεται να καταναλώνουν αφειδώς επεξεργασμένες τροφές, ραφιναρισμένους υδατάνθρακες ή ενεργειακά ποτά, βλάπτοντας τελικά την υγεία τους». Η στροφή απαιτεί ωριμότητα και προσαρμοστικότητα. Το ερώτημα, βέβαια, για τους επιστήμονες είναι, μήπως η μύηση στον νέο τρόπο ζωής καλύπτει μια λανθάνουσα διατροφική διαταραχή. «Ανακοινώνουν ότι θέλουν να κόψουν το κρέας, αλλά τελικά αυτό είναι μια πρόφαση, γιατί σταδιακά κόβουν όλες τις τροφές», σκιαγραφεί ένα τυπικό περιστατικό η κ. Παπαγεωργίου, «και μπορεί όλο το 24ωρο να ζουν με ένα μαρούλι». Προτού προχωρήσουν στη σύσταση ενός χορτοφαγικού διαιτολογίου, είναι απαραίτητο να έχουν αποκλείσει αυτό το ενδεχόμενο. «Διαθέτουμε πλέον ειδικά ερωτηματολόγια και συμπεριφορικά τεστ, μέσα από τα οποία θα φανεί εάν ελλοχεύει κάποια τέτοια διαταραχή».
«Χαίρομαι όταν οι έφηβοι κάνουν αυτή τη στροφή, προτρέπω τους γονείς να τους καλοδέχονται, δεδομένου ότι η χορτοφαγία ευνοεί τη μακροζωία». Η ίδια θεωρεί ιδανική την κατανάλωση κόκκινου κρέατος ανά δέκα ημέρες, όπως άλλωστε προτάσσει η μεσογειακή διατροφή. «Και λέω στα παιδιά ότι αν όλοι τρώγαμε με αυτόν τον ρυθμό κόκκινο κρέας, θα μειώναμε ακόμη και κατά 70% τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα».
