Τις τελευταίες εβδομάδες, τα «καμπανάκια» στον κόσμο της τεχνολογίας ηχούν όλο και πιο δυνατά. Ολο και περισσότεροι παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν ότι οι μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές τεχνητής νοημοσύνης είναι υπερβολικές και ότι είναι εντελώς απίθανο να αποδώσουν στο ορατό μέλλον. Το υψηλό κόστος των μικροεπεξεργαστών και των κέντρων δεδομένων, η περίπλοκη εφοδιαστική αλυσίδα, οι εξαιρετικά ενεργοβόρες διαδικασίες και το χλιαρό καταναλωτικό ενδιαφέρον δεν δικαιολογούν τον χορό των δισεκατομμυρίων στον οποίο έχουν εμπλακεί οι τεχνολογικοί κολοσσοί.
1 τρισ. δολάρια από την αξία τους έχασαν μόνο μέσα σε μία ημέρα, με το παγκόσμιο sell-off της 5/8, οι κολοσσοί της τεχνολογίας
«Θα πρέπει να το νιώθετε κι εσείς ότι το κλίμα έχει αρχίσει να ψυχραίνει. Φαίνεται ότι ο χειμώνας είναι πιο κοντά», λέει ο συνομιλητής μου στο Zoom. Είμαστε στις αρχές του Αυγούστου κι ενώ έχω απέναντί μου έναν διακεκριμένο επιστήμονα που διδάσκει στο Γέιλ, η συζήτηση για την αύξηση της θερμοκρασίας στην Αθήνα και στο Νιου Χέιβεν κρατάει μόλις μερικά δευτερόλεπτα. Το θέμα μας είναι οι εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη. Είναι η δεύτερη φορά που συζητάμε. Τα τέσσερα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει απ’ την τελευταία φορά, μοιάζουν με αιωνιότητα. Ο φιλόσοφος Λουτσιάνο Φλορίντι είναι διευθυντής του Κέντρου Ψηφιακής Ηθικής του Πανεπιστημίου Γέιλ κι ένας εκ των σοφών που συνέβαλαν στη συγγραφή του AI ACT, του πρωτοποριακού νόμου της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την τεχνητή νοημοσύνη. Ο χειμώνας που προβλέπει ο Φλορίντι αφορά τις τεράστιες επενδύσεις που γίνονται ειδικότερα στην παραγωγική ΑΙ (GenAI). Δεκαοκτώ μήνες μετά την έλευση του ChatGPT, ο χορός των δισεκατομμυρίων συνεχίζεται αμείωτος. «Πρόκειται ξεκάθαρα για φούσκα», μου σχολιάζει o καθηγητής χωρίς τον παραμικρό δισταγμό.
48 δισ. δολάρια αναμένεται να φτάσουν φέτος οι επενδύσεις της Alphabet (Google) μόνο στην AI, ενώ της Meta περίπου τα 40 δισ. δολάρια.
Ο Φλορίντι δεν είναι μόνος στην εκτίμησή του. Στις αρχές του καλοκαιριού, μια έκθεση της Goldman Sachs με τίτλο «Υπερβολικά μεγάλη δαπάνη και πολύ μικρό όφελος», καθώς και ανακοινώσεις σημαντικών επενδυτικών κεφαλαίων όπως η Sequoia Capital και η Elliott Management, κατέληγαν στο ίδιο συμπέρασμα: το επενδυτικό ράλι της AI δεν θα έχει καλό τέλος. Την προηγούμενη εβδομάδα, η κουβέντα γύρω απ’ το σκάσιμο της φούσκας φούντωσε ακόμη περισσότερο. Μόνο μέσα σε μία ημέρα, με το παγκόσμιο sell-off της 5ης Αυγούστου, οι κολοσσοί της τεχνολογίας έχασαν 1 τρισ. δολάρια απ’ την αξία τους. Τώρα, όλο και περισσότεροι έρχονται στα λόγια ενός μεγάλου επικριτή της παραγωγικής ΑΙ, του ερευνητή, επιχειρηματία και συγγραφέα Γκάρι Μάρκους, ο οποίος έχει προβλέψει σε ανύποπτο χρόνο ότι η συγκεκριμένη τεχνολογία δεν θα αποφέρει ποτέ τα αναμενόμενα κέρδη. Ο Μάρκους επανέρχεται στο μπλογκ του κάθε λίγο με νέες ειδήσεις, που φέρνουν την απότομη προσγείωση στην πραγματικότητα όλο και πιο κοντά.
Η ψαλίδα
«Το κυριότερο πρόβλημα», μου εξηγεί ο Φλορίντι, «είναι ότι δεν υπάρχει πραγματική απόδοση της επένδυσης. Υπάρχει μια μεγάλη ψαλίδα ανάμεσα στους ανθρώπους που επενδύουν τεράστια επιχειρηματικά κεφάλαια και στους ανθρώπους που αγοράζουν αυτά τα πράγματα. Οσο μεγαλύτερο είναι το χάσμα, τόσο περισσότερο αυτό γίνεται φούσκα. Κάποια στιγμή, τα χρήματα που έχουν επενδύσει δεν επιστρέφουν. Και κάποιος λέει, “φτάνει πια, αντίο”. Μόλις αρχίσει το αντίο, κάποιος θα έχει χάσει ένα τεράστιο ποσό χρημάτων. Η φούσκα εδώ είναι τεράστια και διαρκώς μεγαλώνει».
Το επενδυτικό ράλι της AI δεν θα έχει καλό τέλος, σύμφωνα με μεγάλα funds, ενώ η σχετική έκθεση της Goldman Sachs τιτλοφορείται «Υπερβολικά μεγάλη δαπάνη και πολύ μικρό όφελος».
Αν κοιτάξει κάποιος προσεκτικά τα μηνύματα και τους αριθμούς καταλαβαίνει ότι οι τεχνολογικοί τιτάνες δεν φαίνονται διατεθειμένοι να ανακόψουν τις δαπάνες τους. Παρόλο που ο διευθύνων σύμβουλος της OpenAI, Σαμ Αλτμαν, έχει περιγράψει την εταιρεία του ως «την πιο ενεργοβόρα νεοφυή επιχείρηση στην ιστορία της Σίλικον Βάλεϊ», σε ομιλία του έχει δηλώσει ότι «είτε ξοδεύουμε 500 εκατ. δολάρια ετησίως, είτε 5 δισ. δολάρια, είτε 50 δισ. δολάρια ετησίως, πραγματικά δεν μ’ ενδιαφέρει. Το ζητούμενο είναι να βρίσκουμε έναν τρόπο να πληρώνουμε τους λογαριασμούς. Επιδιώκουμε να φτάσουμε στην τεχνητή γενική νοημοσύνη. Θα είναι ακριβό».
400 δισ. δολάρια έχουν προϋπολογίσει συνολικά οι Alphabet, Amazon, Microsoft, Apple, Meta σε επενδύσεις υποδομών, έρευνας και ανάπτυξης για την ΑΙ.
Πρόσφατα, ο Σάνταρ Πιτσάι, διευθύνων σύμβουλος της Alphabet, δηλαδή της Google, είπε ότι «ο κίνδυνος της υποεπένδυσης είναι δραματικά μεγαλύτερος από τον κίνδυνο της υπερεπένδυσης». Σύμφωνα με την PitchBook, εταιρεία που παρακολουθεί το οικοσύστημα των νεοφυών επιχειρήσεων των ΗΠΑ, από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο του 2024, σχεδόν οι μισές επενδύσεις σε startups, ένα ποσό ύψους 27,1 δισ. δολαρίων, κατευθύνθηκαν σε νεοφυείς επιχειρήσεις ΑΙ. Συνολικά, οι αναλυτές της Goldman Sachs προβλέπουν ότι οι κολοσσοί θα δαπανήσουν πάνω από 1 τρισ. δολάρια για την τεχνητή νοημοσύνη τα επόμενα πέντε χρόνια. Πριν από το sell-off της 5ης Αυγούστου, τον τελευταίο χρόνο οι επενδυτές είχαν προσθέσει περισσότερα από 2 τρισ. δολάρια στην αξία των πέντε τιτάνων της τεχνολογίας. Η προσδοκώμενη κερδοφορία, όμως, δεν έχει έρθει ακόμη. Ούτε παράγονται αρκετές εφαρμογές ούτε φαίνεται να συρρέουν μαζικά οι καταναλωτές. Ως αποτέλεσμα, οι επενδυτές αρχίζουν να γίνονται νευρικοί. Η Microsoft, η οποία έχει επενδύσει τεράστια ποσά στην παραγωγική ΑΙ, κυρίως μέσω της OpenAI, αναμένεται φέτος να έχει έσοδα της τάξης των 10 δισ. δολαρίων από τα προϊόντα της. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα The Information, η OpenAI μπορεί φέτος να χάσει έως και 5 δισ. δολάρια, σχεδόν 10 φορές περισσότερα από όσα έχασε το 2022.
5 δισ. δολάρια μπορεί να χάσει φέτος η OpenAI. Τη χρηματοδοτεί η Microsoft, που αναμένεται φέτος να έχει έσοδα 10 δισ. δολαρίων από τα προϊόντα της.
«Η ΑΙ είναι εξαιρετικά δαπανηρή», αναφέρει ο Τζιμ Κοβέλο, αναλυτής της Goldman Sachs, «για να δικαιολογηθούν αυτές οι μεγάλες δαπάνες, θα έπρεπε αυτή η τεχνολογία να ήταν σε θέση να επιλύει περίπλοκα προβλήματα, κάτι για το οποίο δεν έχει σχεδιαστεί». Στην ίδια έκθεση, ο οικονομολόγος Ντάρεν Ατσέμογλου επισημαίνει πως «δεδομένων της εστίασης και της αρχιτεκτονικής της παραγωγικής ΤΝ σήμερα… οι πραγματικά μετασχηματιστικές αλλαγές δεν πρόκειται να συμβούν σύντομα, θα είναι λίγες –αν ποτέ υπάρξουν– και θα εμφανιστούν πιθανότατα μέσα στα επόμενα 10 χρόνια». Ο Κοβέλο γράφει ότι αν τους επόμενους 12 με 18 μήνες δεν δούμε κάτι εντυπωσιακό, ο ενθουσιασμός των επενδυτών θα αρχίσει να εξασθενεί.
Ποιος κερδίζει
Υπάρχουν βεβαίως και όσοι υποστηρίζουν ότι τα τεράστια ποσά που επενδύονται στην παραγωγική ΑΙ, θα αποδώσουν συντομότερα απ’ ό,τι προβλέπουν οι Κασσάνδρες. «Οι δαπάνες είναι σίγουρα υψηλές σήμερα σε απόλυτους όρους δολαρίων. Ωστόσο, αυτός ο κύκλος επενδύσεων φαίνεται να είναι πιο ελπιδοφόρος από οποιονδήποτε άλλο προηγούμενο», υπογραμμίζει ένας άλλος αναλυτής της Goldman Sachs, ο Κας Ράγκαν. Προς το παρόν, ο μεγάλος ωφελημένος της υπερεπένδυσης είναι μια εταιρεία που πριν από δύο χρόνια ήταν μάλλον άγνωστη στους πολλούς, η Nvidia. Η εταιρεία που κατασκευάζει τις GPU, τις ισχυρές κάρτες επεξεργασίας γραφικών, οι οποίες «τρέχουν» τις εφαρμογές της ΑΙ, αξίζει σήμερα 2,5 τρισ. δολάρια. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά το sell-off της Δευτέρας η μετοχή της έκλεισε με πτώση 6,4%, χάνοντας σε μία ημέρα 168 δισ. δολάρια. Το επενδυτικό κεφάλαιο Elliott ανέφερε σε έκθεσή του ότι η Nvidia βρίσκεται σε «εδάφη φούσκας» και ότι οι τεχνολογικοί τιτάνες μπορεί κάποια στιγμή να σταματήσουν να αγοράζουν αθρόα κάρτες επεξεργασίας της εταιρείας.
«Το ζητούμενο είναι να πληρώνουμε τους λογαριασμούς», είπε ο Σαμ Αλτμαν της OpenAI, ενώ ο Σάνταρ Πιτσάι, της Alphabet, θεωρεί ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος «είναι η υποεπένδυση».
Ο Λουτσιάνο Φλορίντι συστήνει σε όλους να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί. Μια εφαρμογή ΑΙ «μπορεί να είναι εξαιρετική για εσάς, για την εταιρεία, για τον οργανισμό, για μια δημόσια υπηρεσία σας, αλλά θα μπορούσε να είναι και μια πλήρης σπατάλη χρημάτων. Μπορεί απλά να μην τη χρειάζεστε, να σας είναι εντελώς άχρηστη. Αυτό φαίνεται ότι είναι το πραγματικό μάθημα εδώ. Πρόκειται για μια νέα φούσκα. Κάποια προϊόντα θα αποδειχθούν πολύ χρήσιμα, αλλά θα αποτελούν ένα μικρό μόνο ποσοστό μιας τεράστιας επένδυσης». «Είναι κρίμα», καταλήγει ο Φλορίντι, «διότι όλοι αυτοί οι σημαντικοί πόροι θα μπορούσαν να δαπανηθούν πιο έξυπνα. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία».
